Điểm mới về kiểm định CTĐT giúp trường đại học tiết kiệm thời gian và nguồn lực

Thông tư số 04/2025/TT-BGDĐT ngày 17/02/2025 của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành quy định về kiểm định chất lượng chương trình đào tạo các trình độ của giáo dục đại học có hiệu lực từ ngày 4/4/2025.

So với thông tư trước đó, Thông tư số 04 có nhiều điểm mới đang nhận được sự quan tâm của cơ sở giáo dục đại học. Cùng với đó, đại diện các cơ sở giáo dục đại học cũng có một số đề xuất kiến nghị nhằm thực hiện Thông tư số 04 đạt hiệu quả như kỳ vọng.

Cung cấp một khung pháp lý rõ ràng và thống nhất

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Phan Hồng Hải – Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, Thông tư số 04 ban hành vào thời điểm quan trọng, thể hiện nỗ lực của Bộ Giáo dục và Đào tạo trong việc cải tiến hệ thống kiểm định chất lượng giáo dục đại học.

“Nhìn chung, việc chuẩn hóa quy trình, tiêu chuẩn kiểm định và đơn giản hóa một số thủ tục giúp tăng tính hiệu quả, minh bạch và phù hợp hơn với thực tiễn đào tạo. Bên cạnh đó, việc bãi bỏ một số tiêu chuẩn riêng cho các chương trình đặc thù, đào tạo từ xa thể hiện xu hướng hội nhập và tiếp cận với các mô hình kiểm định quốc tế, đồng thời đòi hỏi các cơ sở giáo dục đại học phải nâng cao năng lực nội tại để bảo đảm chất lượng theo chuẩn chung”, thầy Hải chia sẻ.

Sinh viên Trường Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh. (Ảnh: website nhà trường)

Trong khi đó, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Võ Viết Minh Nhật - Viện trưởng Viện Khảo thí và Bảo đảm chất lượng giáo dục, Đại học Huế chia sẻ, Thông tư số 04 ban hành trong thời điểm giáo dục đại học ở Việt Nam đang hướng tới việc nâng cao chất lượng và hội nhập quốc tế.

“Thông tư mới tạo một bước tiến quan trọng, thể hiện sự quan tâm sát sao và tiệm cận quốc tế của Bộ Giáo dục và Đào tạo đối với việc chuẩn hóa và nâng cao chất lượng đào tạo. Thông tư này cung cấp một khung pháp lý rõ ràng và thống nhất, giúp các cơ sở giáo dục đại học có cơ sở để cải tiến và nâng cao chất lượng chương trình đào tạo. Bộ tiêu chuẩn đánh giá chất lượng chương trình đào tạo được xây dựng khoa học, chi tiết, bao gồm các tiêu chuẩn về mục tiêu, chuẩn đầu ra, cấu trúc, nội dung chương trình, hoạt động dạy và học, các điều kiện đảm bảo chất lượng. Quy trình thực hiện kiểm định và chu kỳ kiểm định được quy định rõ ràng sẽ giúp các cơ sở giáo dục đại học thực hiện tốt công tác kiểm định”, thầy Nhật đánh giá.

Cùng chia sẻ, Thạc sĩ Đỗ Ngọc Anh – Giám đốc Trung tâm Truyền thông và Tuyển sinh, Trường Đại học Mở Hà Nội nhận định việc ban hành Thông tư số 04 là phù hợp và đúng thời điểm.

Cụ thể, Thông tư số 04 hướng đến hội nhập quốc tế khi được xây dựng trên cơ sở cập nhật bộ tiêu chuẩn đánh giá chương trình đào tạo phiên bản 4.0 của Tổ chức bảo đảm chất lượng thuộc Tổ chức mạng lưới bảo đảm chất lượng các trường đại học ASEAN (AUN-QA) và phù hợp với điều kiện thực tiễn về giáo dục đại học của Việt Nam.

Hơn nữa, thời gian thực tế triển khai các quy định liên quan (ví dụ như Thông tư số 04/2016/TT-BGDĐT ngày 14/3/2016 của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành quy định về tiêu chuẩn đánh giá chất lượng chương trình đào tạo các trình độ của giáo dục đại học) đã cơ bản tạo dựng được nền văn hóa kiểm định chất lượng trong cơ sở giáo dục, và khi đã có nền tảng thì cần phải có quy định mới để củng cố và phát triển.

Tăng tính nhất quán trong bảo đảm chất lượng chương trình đào tạo

Theo tìm hiểu của phóng viên, so với quy định trước đó, Thông tư số 04 đã bãi bỏ các quy định tiêu chuẩn đánh giá chất lượng chương trình đào tạo một số ngành đặc thù, đào tạo từ xa.

Chia sẻ về điểm mới này, Tiến sĩ Phan Hồng Hải chia sẻ, việc thống nhất tiêu chuẩn đánh giá cho tất cả các hình thức đào tạo của một chương trình mang lại nhiều lợi ích. Ví dụ như giảm tải công tác kiểm định và tăng tính nhất quán trong bảo đảm chất lượng.

Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra thách thức cho các cơ sở đào tạo có chương trình đào tạo của ngành đặc thù hoặc đào tạo từ xa vì họ cần điều chỉnh để đáp ứng các tiêu chuẩn chung.

Chỉ ra một số khó khăn, theo thầy Hải, thứ nhất, chương trình đào tạo đối với ngành đặc thù có thể cần thay đổi cấu trúc, nội dung hoặc phương pháp giảng dạy để phù hợp với tiêu chuẩn chung.

Thứ hai, trường đại học phải cải thiện hệ thống giám sát chất lượng để bảo đảm tất cả hình thức đào tạo đều đáp ứng yêu cầu kiểm định chất lượng chương trình đào tạo.

Thứ ba, cơ sở đào tạo có thể gặp khó khăn về nhân lực, tài chính và công nghệ để đáp ứng yêu cầu mới.

“Mặc dù có những thách thức nhưng việc áp dụng chung một bộ tiêu chuẩn sẽ giúp nâng cao chất lượng đào tạo và tạo điều kiện để các chương trình đặc thù hội nhập tốt hơn với hệ thống kiểm định quốc tế”, thầy Hải chia sẻ.

Một giờ học của sinh viên Trường Đại học Mở Hà Nội. Ảnh: NVCC

Còn Thạc sĩ Đỗ Ngọc Anh cho rằng, việc bãi bỏ các quy định tiêu chuẩn đánh giá chất lượng chương trình đào tạo một số ngành đào tạo từ xa đối với nhà trường không có quá nhiều khó khăn.

Bởi, từ năm 2022 trở lại đây, Trường Đại học Mở Hà Nội đã thực hiện cải tiến tất cả các chương trình đào tạo hiện có từ trình độ đại học, thạc sĩ cho đến tiến sĩ một cách toàn diện theo hướng phát triển năng lực người học, đáp ứng chuẩn đầu ra.

Trong khi đó, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Võ Viết Minh Nhật chia sẻ, việc Thông tư số 04 bãi bỏ các quy định tiêu chuẩn đánh giá chất lượng chương trình đào tạo một số ngành đặc thù, đào tạo từ xa và thực hiện kiểm định một lần cho tất cả các hình thức đào tạo của một chương trình thực tế không gây khó khăn cho các cơ sở giáo dục đại học. Điều này xuất phát từ việc áp dụng một bộ tiêu chuẩn thống nhất và minh bạch trong quá trình kiểm định. Khi tất cả các chương trình đào tạo, bất kể ngành nghề hay hình thức đào tạo, đều được đánh giá theo cùng một bộ tiêu chuẩn sẽ tạo điều kiện giúp đối sánh và đánh giá chất lượng đào tạo một cách khách quan.

“Việc áp dụng một bộ tiêu chuẩn thống nhất trong kiểm định chất lượng chương trình đào tạo là một bước thay đổi quan trọng, mang lại nhiều lợi ích cho giáo dục đại học Việt Nam, tạo điều kiện cho các trường nâng cao chất lượng”

_Phó Giáo sư, Tiến sĩ Võ Viết Minh Nhật chia sẻ_

Cũng theo thầy Nhật, việc áp dụng một bộ tiêu chuẩn thống nhất không có nghĩa là loại bỏ hoàn toàn tính đặc thù của các ngành nghề. Các chương trình đào tạo vẫn có thể chủ động bổ sung và mô tả chi tiết hơn các yêu cầu đặc thù của ngành thông qua việc cung cấp các minh chứng cụ thể và chi tiết trong hồ sơ tự đánh giá, tương ứng với yêu cầu của từng tiêu chí. Điều này giúp đảm bảo rằng các chương trình đào tạo vẫn đáp ứng được yêu cầu riêng biệt của từng ngành, đồng thời tuân thủ các tiêu chuẩn chung về chất lượng.

Giúp tiết kiệm thời gian và nguồn lực

Một trong những điểm mới của Thông tư số 04 nhận được nhiều sự quan tâm của cơ sở giáo dục đại học là cho phép kéo dài chu kỳ kiểm định chất lượng lên 7 năm (đủ điều kiện theo quy định); rút gọn và cải tiến các biểu mẫu. Bên cạnh đó, Thông tư số 04 cũng bỏ yêu cầu xin ý kiến của Cục Quản lý chất lượng (Bộ Giáo dục và Đào tạo) đối với báo cáo tự đánh giá chương trình đào tạo.

Về điểm mới này, theo Tiến sĩ Phan Hồng Hải, việc cho phép kéo dài chu kỳ kiểm định chất lượng lên 7 năm sẽ giúp các cơ sở đào tạo có thêm thời gian để thực hiện các biện pháp cải tiến chất lượng thay vì chỉ tập trung vào thủ tục kiểm định.

Còn việc đơn giản hóa biểu mẫu và bỏ yêu cầu xin ý kiến của Cục Quản lý chất lượng đối với báo cáo tự đánh giá sẽ mang lại các lợi ích như các trường đại học sẽ có quyền chủ động hơn trong việc tự đánh giá và báo cáo chất lượng.

Ngoài ra, cũng theo thầy Hải, việc rút gọn biểu mẫu giúp tiết kiệm thời gian và nguồn lực, tạo điều kiện để các cơ sở đào tạo tập trung vào cải tiến thực chất, giảm tải thủ tục hành chính.

Hơn nữa, khi kiểm định tập trung vào các tiêu chí cốt lõi và có chu kỳ dài hơn, các trường có thể đầu tư nhiều hơn vào cải tiến chất lượng bền vững thay vì chỉ chạy theo các yêu cầu ngắn hạn.

"Quy định bỏ yêu cầu xin ý kiến của Cục Quản lý chất lượng (Bộ Giáo dục và Đào tạo) đối với báo cáo tự đánh giá chương trình đào tạo cũng góp phần thúc đẩy văn hóa kiểm định chất lượng nội bộ, làm tăng tính tự chủ và trách nhiệm giải trình”

_Tiến sĩ Phan Hồng Hải chia sẻ_

Còn theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Võ Viết Minh Nhật, việc kéo dài chu kỳ kiểm định chất lượng lên 7 năm không chỉ giảm áp lực thời gian chuẩn bị cho tự đánh giá và đánh giá ngoài của các cơ sở giáo dục, mà còn đặt ra yêu cầu cao hơn về trách nhiệm giải trình chất lượng.

“Các trường sẽ phải chủ động hơn trong việc theo dõi, đánh giá và công khai thông tin chất lượng đào tạo. Đồng thời, việc rút gọn biểu mẫu và bỏ yêu cầu xin ý kiến của Cục Quản lý chất lượng giúp tăng cường tính tự chủ và trách nhiệm của các cơ sở giáo dục. Điều này đòi hỏi các trường phải chủ động xây dựng và thực hiện kế hoạch cải tiến chất lượng, chịu trách nhiệm về kết quả đạt được. Những thay đổi này khuyến khích văn hóa tự đánh giá và cải tiến liên tục, tạo điều kiện cho các trường nâng cao chất lượng một cách bền vững. Đồng thời, góp phần tăng cường tính giải trình, tự chủ và trách nhiệm, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục đại học”, thầy Nhật chia sẻ.

Nhiều kiến nghị để thực hiện Thông tư số 04 hiệu quả

Để thực hiện hiệu quả Thông tư số 04, thầy Nhật cho rằng cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên. Trước hết, cần tăng cường công tác tập huấn, phổ biến sâu rộng quy định mới đến các cơ sở giáo dục đại học thông qua hội thảo, tài liệu hướng dẫn hoặc các công cụ trực tuyến.

Bên cạnh đó, cần thiết lập cơ chế phản hồi và giải đáp vướng mắc kịp thời, đảm bảo sự phối hợp nhịp nhàng giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo, các cơ sở giáo dục đại học và các bên liên quan.

Ngoài ra, việc xây dựng lộ trình triển khai khoa học, đảm bảo thời gian chuẩn bị cho tự đánh giá và đánh giá ngoài, cùng với việc khuyến khích tính chủ động của các trường sẽ góp phần quan trọng vào sự thành công của Thông tư số 04.

Đồng tình với đề xuất trên, Thạc sĩ Đỗ Ngọc Anh cũng cho rằng cần có những buổi tập huấn đối với một số nội dung, điểm mới của thông tư để quá trình thực hiện bảo đảm hiệu quả cao.

Cùng đưa ra một số đề xuất, kiến nghị để thực hiện hiệu quả Thông tư số 04, Tiến sĩ Phan Hồng Hải chia sẻ, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần ban hành các tài liệu hướng dẫn cụ thể để giúp các cơ sở đào tạo hiểu rõ và áp dụng các tiêu chuẩn mới.

Các cơ sở giáo dục đại học cần đầu tư vào hệ thống bảo đảm chất lượng nội bộ - xây dựng hệ thống giám sát chất lượng nội bộ, tăng cường đào tạo nhân lực để thực hiện kiểm định và cải tiến liên tục.

Thêm nữa, hệ thống kiểm định số hóa, các công cụ quản lý dữ liệu và nền tảng đánh giá trực tuyến có thể giúp quá trình kiểm định minh bạch, hiệu quả hơn.

Chưa kể, việc tham khảo mô hình kiểm định từ các tổ chức quốc tế sẽ giúp nâng cao chất lượng và tạo điều kiện để chương trình đào tạo có thể được công nhận rộng rãi hơn.

Đặc biệt, cơ sở đào tạo cần lắng nghe ý kiến từ giảng viên, sinh viên, doanh nghiệp để bảo đảm chương trình đào tạo thực sự đáp ứng yêu cầu thực tiễn.

Thông tư 04 là một bước tiến quan trọng trong cải cách kiểm định chất lượng chương trình đào tạo đại học tại Việt Nam. Tuy nhiên, để triển khai hiệu quả, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo, cơ sở đào tạo và các tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục nhằm bảo đảm chất lượng giáo dục thực sự được nâng cao.

Ngọc Mai