Điểm nóng xung đột ngày 30-10: Kịch bản nào cho đơn hàng 100 tiêm kích Gripen của Ukraine?

Việc Ukraine dự định đặt mua ít nhất 100 tiêm kích JAS-39E/F Gripen của Thụy Điển chỉ có thể thực hiện đúng tiến độ nếu quá trình sản xuất được nội địa hóa tại Ukraine.

Nhà máy Saab ở Linköping, Thụy Điển hiện không còn nhiều năng lực sản xuất, do đang phải hoàn thành đơn hàng cho không quân nước này và các khách hàng quốc tế khác.

Chính phủ Thụy Điển đã xác nhận khả năng hợp tác này, với điều kiện Ukraine phải tìm được đối tác trong nước đủ năng lực. Đây cũng là yêu cầu tiêu chuẩn đối với các hợp đồng mua số lượng lớn máy bay Gripen.

Tiêm kích JAS-39E Gripen. Ảnh: SAAB

Theo Defense Express, trường hợp Brazil ký hợp đồng đầu tiên với Saab năm 2014 là ví dụ tiêu biểu, cho phép đánh giá thời gian của dự án và mức độ nội địa hóa Ukraine có thể đạt được.

Theo thỏa thuận trị giá 5,4 tỉ USD, Brazil đặt mua 28 tiêm kích một chỗ JAS-39E và 8 chiếc hai chỗ JAS-39F.

Đối tác thực hiện là Embraer, nhà sản xuất nổi tiếng với các dòng máy bay chở khách và vận tải, cùng loại cánh quạt Super Tucano. Trong số này, chỉ 13 chiếc Gripen được sản xuất hoàn toàn tại Thụy Điển, 8 chiếc do Embraer lắp ráp, còn 15 chiếc được Embraer tự sản xuất với hỗ trợ kỹ thuật từ Saab.

Brazil cũng đảm nhận việc sản xuất một số linh kiện cho dòng máy bay này, đồng thời tiếp nhận khoảng 60 công nghệ chuyển giao. Năm 2015, nhóm kỹ sư đầu tiên gồm 350 người Brazil sang Thụy Điển đào tạo và thực hành. Đến năm 2016, Embraer thành lập Trung tâm Thiết kế và Phát triển Gripen (GDDN), nơi kỹ sư Brazil và Thụy Điển cùng hợp tác.

Năm 2018, nhà máy Saab Aeronáutica Montagens khai trương tại São Bernardo do Campo, chuyên sản xuất phần đuôi, cánh và thân máy bay. Các bộ phận này được chuyển đến nhà máy Embraer ở Gavĩao Peixe để lắp ráp. Tuy nhiên, nhà máy mới chỉ bắt đầu hoạt động từ năm 2020, còn dây chuyền của Embraer chính thức vận hành vào tháng 5-2023.

Quá trình triển khai tại Brazil cho thấy các rủi ro tiềm ẩn. Khủng hoảng chính trị, khó khăn kỹ thuật và yếu tố bất ngờ như đại dịch COVID-19 đã khiến dự án chậm trễ nhiều năm.

Theo kế hoạch ban đầu, hợp đồng phải hoàn tất trong năm 2024, song đến nay Brazil mới nhận khoảng 10 chiếc Gripen, trong đó chiếc đầu tiên được giao năm 2019, còn bộ linh kiện đầu tiên chỉ đến tay năm 2023. Hiện chiếc máy bay Gripen đầu tiên sản xuất hoàn toàn tại Brazil đang trong giai đoạn chuẩn bị bàn giao.

Dù vậy, hợp đồng vẫn đang được triển khai đúng hướng, và Brazil dự kiến sẽ hoàn tất tiếp nhận toàn bộ 36 chiếc. Giới chuyên môn cho rằng đây mới chỉ là lô đầu tiên trong kế hoạch mua sắm dài hạn của nước này. Ngoài ra, Thụy Điển còn có ý định sử dụng năng lực sản xuất của Embraer để phục vụ các hợp đồng xuất khẩu tới Colombia và Peru.

Lạc Chi