Điện Biên: Nâng những ước mơ học trò vươn lên từ sườn núi

Vùng cao biên giới, nơi địa hình hiểm trở, kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn, thường là nơi thiếu thốn những điều kiện cơ bản nhất để học tập. Trong bối cảnh đó, việc đầu tư xây dựng trường, lớp học cho con em đồng bào dân tộc thiểu số không chỉ là nhiệm vụ đơn thuần của ngành giáo dục, mà là trách nhiệm của toàn hệ thống chính trị, là biểu hiện sinh động của tinh thần công bằng và phát triển bền vững. Tại tỉnh Điện Biên, với quyết tâm và hành động thiết thực, việc này đang được thực hiện một cách rõ nét và có hiệu quả.

Một ngôi trường tại vùng cao Điện Biên.

Quan điểm, chỉ đạo và nguồn lực ưu tiên

Ngay từ những ngày đầu sau khi chia tách từ tỉnh Lai Châu (cũ) thành hai tỉnh Điện Biên và Lai Châu, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Điện Biên đã xác định rõ quan điểm: phát triển quy mô và tốc độ của ngành học, cấp học phải đi đôi với nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo.

Tinh thần này thể hiện rõ rằng, xây dựng trường lớp không chỉ là xây dựng “hình hài” vật chất, mà là kiến tạo một môi trường cho việc học và phát triển của con em đồng bào dân tộc thiểu số.

Tại cấp tỉnh, dù tỷ lệ ngân sách Trung ương cấp chiếm hơn 90%, tỉnh Điện Biên vẫn kiên trì bố trí hơn 20% ngân sách cho sự nghiệp giáo dục - đào tạo hàng năm, cụ thể năm 2021: 26,96%; năm 2022: 25,08%; năm 2023: 22,58%; và năm 2024: tới 31%.

Đồng thời, giai đoạn 2021-2025, tỉnh đã bố trí khoảng 971,8 tỉ đồng (chiếm 13,8%) vốn đầu tư công trung hạn cho các dự án lĩnh vực giáo dục - đào tạo.

Những con số ấy, phản ánh chính sách ưu tiên rõ ràng, sự lựa chọn chiến lược trong việc đầu tư giáo dục vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Việc này cũng hoàn toàn phù hợp với tinh thần của chương trình mục tiêu quốc gia, khi đầu tư công cho giáo dục vùng dân tộc thiểu số phải đi đôi với việc kiên cố hóa trường lớp, nhà công vụ cho giáo viên, phòng ở học sinh nội trú.

Phối cảnh Trường liên cấp Tiểu học - Trung học cơ sở Si Pa Phìn.

Triển khai ở địa phương, những “điểm sáng” cụ thể

Ở (Huyện) Tuần Giáo, công tác phân bổ nguồn kinh phí đầu tư cho trường, lớp học được thực hiện đúng quy định hiện hành. Nhưng đặc biệt đáng ghi nhận là việc huyện dành riêng nguồn xây dựng, sửa chữa phòng học, trường học khu vực đồng bào dân tộc thiểu số. Ông Đỗ Văn Sơn, Trưởng phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Tuần Giáo cho biết toàn huyện đã bố trí 79,446 tỉ đồng xây dựng hạ tầng trường, lớp cho các trường phổ thông dân tộc bán trú thuộc các xã Ta Ma, Phình Sáng, Nà Tòng, Mường Mùn, Khong Hin. Nhờ vậy, năm học 2023-2024, tỷ lệ phòng học kiên cố của toàn huyện đã đạt hơn 89,3% (1.029/1.152 phòng học).

Ở (Huyện) Mường Nhé, theo ông Phạm Thiết Chùy, Trưởng phòng Giáo dục và Đào tạo, nguồn chi mỗi năm đầu tư xây dựng công trình trường, lớp học chiếm hơn 30% tổng chi ngân sách của huyện. Với cách làm này, trong khoảng 10 năm gần đây, huyện đã xóa bỏ hoàn toàn phòng học tạm bằng tranh tre, nứa lá; hiện có gần 900 phòng học đạt chuẩn kiên cố, bán kiên cố; tỷ lệ trường học đạt chuẩn quốc gia chiếm hơn 51%.

Tại (Huyện) Nậm Pồ - vùng đặc biệt khó khăn, giai đoạn 2020 - 2025 được đầu tư 145 phòng học mới với tổng kinh phí 91,9 tỉ đồng; riêng năm học 2023 - 2024 xây dựng 47 phòng học với tổng mức đầu tư hơn 40,9 tỉ đồng.

Ngoài ngân sách nhà nước, toàn tỉnh đã huy động được 363,1 tỉ đồng từ nguồn xã hội hóa giai đoạn 2021 - 2024 để xây dựng phòng học, phòng nội trú, phòng công vụ; hỗ trợ đồ dùng học tập, quần áo, sách vở.

Nhiều phòng học mới tại các thôn, bản vùng cao đã được đưa vào sử dụng, giúp hàng chục nghìn học sinh là con em đồng bào dân tộc thiểu số có điều kiện học tập tốt hơn.

Tính đến cuối năm học vừa qua, tỷ lệ phòng học kiên cố, bán kiên cố trong toàn tỉnh đã đạt 97,2%; tỷ lệ phòng ở của học sinh dân tộc nội trú kiên cố, bán kiên cố đạt hơn 91,6%.

365/464 trường mầm non và phổ thông (chiếm 78,66%) được công nhận trường đạt chuẩn quốc gia; 372/464 trường (chiếm 80,17%) đạt kiểm định chất lượng giáo dục.

Phối cảnh Trường liên cấp Tiểu học - Trung học cơ sở Si Pa Phìn.

Những con số này không chỉ là mục tiêu, mà là nền tảng, nó thể hiện rằng con em đồng bào dân tộc thiểu số ở Điện Biên đang được tạo cơ hội học tập trong điều kiện ngày càng được cải thiện: phòng học khang trang hơn, nơi ăn, ở nội trú tốt hơn, giáo viên và cơ sở vật chất đang từng bước được đáp ứng. Ông Mùa A Sơn - Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Điện Biên khẳng định: “Kết quả đạt được chính là hành động thực chất góp phần quan trọng chăm lo sự học, việc học cho con em đồng bào các dân tộc, để học sinh vùng khó khăn được thụ hưởng điều kiện học tập bằng và tốt hơn nơi khác… giúp học sinh và phụ huynh yên tâm cho con em theo học.”

Việc đầu tư trường lớp vùng dân tộc thiểu số có ý nghĩa lớn: không chỉ giúp nâng cao tỷ lệ huy động và duy trì học sinh tới trường, mà còn là nhân tố then chốt trong việc phát triển nguồn nhân lực, giảm nghèo bền vững và thu hẹp khoảng cách giáo dục giữa vùng thấp và vùng cao.

Vượt thách thức để đạt được yêu cầu tiếp theo

Tuy vậy, phía trước vẫn còn nhiều việc phải làm, đánh giá một cách khách quan:

Cơ sở vật chất tuy đã được cải thiện đáng kể, nhưng vẫn còn những điểm trường rải rác vùng sâu, vùng xa phải đi bộ, qua suối, đường sá khó khăn;

Việc huy động và sử dụng nguồn xã hội hóa, vốn đầu tư còn phụ thuộc nhiều vào địa phương; cần tăng cường minh bạch, hiệu quả và tránh dàn trải;

Chất lượng giáo dục, đội ngũ giáo viên, trang thiết bị dạy học hiện đại vẫn là yêu cầu cấp thiết - như các văn bản của ngành giáo dục đã chỉ đạo: ưu tiên nguồn lực kiên cố hóa trường lớp vùng đặc biệt khó khăn và nâng cao đội ngũ nhà giáo;

Việc đầu tư cần đi đôi với quản lý tốt, bảo đảm không để lãng phí nguồn lực và không để trường học dàn trải, thiếu trọng tâm;

Chính vì vậy, tỉnh Điện Biên cần tiếp tục phát huy vai trò lãnh đạo của các cấp ủy Đảng, chính quyền - phối hợp chặt chẽ với ngành giáo dục, các tổ chức chính trị - xã hội và doanh nghiệp để đẩy mạnh phương thức huy động đa chiều. Đồng thời, cần nâng cao hiệu quả, ưu tiên lực lượng cho những nơi khó khăn nhất, bảo đảm “không để học sinh vùng đồng bào dân tộc thiểu số bị bỏ lại phía sau”.

Một tiết học tại trường THPT Lương Thế Vinh (liên cấp 2, cấp 3).

Đối với giai đoạn tới (2024 - 2025), ngành giáo dục và các đơn vị liên quan của tỉnh Điện Biên đã chủ động tham mưu, ưu tiên nguồn vốn để đầu tư hoàn thiện phòng học tạm, tăng cường cơ sở vật chất, thiết bị phục vụ học tập, đặc biệt là hệ thống các trường phổ thông dân tộc nội trú, bán trú, nhằm bảo đảm công bằng trong tiếp cận giáo dục.

Điều này cho thấy một tầm nhìn xa, không chỉ là “xây trường” mà là “xây môi trường học tập” toàn diện: phòng học kiên cố, phòng ở nội trú, thiết bị dạy - học, đội ngũ bán trú, môi trường sống lành mạnh cho học sinh vùng dân tộc thiểu số. Những yếu tố này góp phần từng bước tạo nên nguồn nhân lực chất lượng cao, góp sức vào phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số và miền núi, trụ cột trong các chương trình mục tiêu quốc gia.

Hơn nữa, việc thiết lập nền tảng cơ sở vật chất tốt sẽ giúp khơi dậy khát vọng học tập, tạo động lực để học sinh vùng cao không chỉ học trung học mà dám nghĩ đến đại học, cao đẳng từ đó thay đổi vận mệnh bản thân và cộng đồng.

Trong thời kỳ mới, với những đòi hỏi ngày càng cao về chất lượng, công bằng và phát triển bền vững, việc đầu tư trường lớp tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số không chỉ là nhiệm vụ ngành giáo dục, mà là sứ mệnh của toàn bộ hệ thống chính trị và xã hội. Tỉnh Điện Biên đã và đang thực hiện tốt việc này bằng những con số cụ thể, bằng những nơi thực địa, bằng những học sinh vùng cao có điều kiện học tốt hơn.

Tuy nhiên, thành tựu hôm nay cũng là khởi đầu của một hành trình dài. Đòi hỏi niềm tin, trách nhiệm và sáng tạo không ngừng. Vì vậy, các cấp, các ngành cần tiếp tục bám sát phương châm “phát triển đồng đều - nâng cao chất lượng”, không để chỗ nào học sinh vùng khó phải chịu thiệt thòi. Khi mỗi điểm trường vùng khó khăn được nâng cấp, mỗi học sinh dân tộc thiểu số được tiếp cận môi trường học tốt hơn, chúng ta đang viết nên câu chuyện đổi mới giáo dục, góp phần hiện thực hóa khát vọng dân tộc, khát vọng phát triển.

Ngọc Hà Anh