Diễn đàn Kinh tế hợp tác, HTX năm 2025: 'Liên kết hiệu quả giữa hợp tác xã và doanh nghiệp'

Theo số liệu thống kê của Bộ Tài chính, kinh tế tập thể, với nòng cốt là HTX, đã có bước tăng trưởng ấn tượng trong năm 2025. Dữ liệu tổng hợp đến ngày 31/12/2025, cả nước ghi nhận 35.041 HTX, tăng 8.929 HTX so với năm 2020, tương đương mức tăng 34,2%.

Lợi ích rõ ràng nhưng chưa đủ mạnh để bứt phá

Số thành viên HTX đạt gần 6 triệu người, phản ánh xu hướng người dân và doanh nghiệp nhỏ quay lại lựa chọn mô hình HTX như một cơ chế hợp tác an toàn và hiệu quả. Đồng thời, cả nước có 164 liên hiệp HTX, 65.900 tổ hợp tác đang tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong phát triển cộng đồng.

Chất lượng HTX được cải thiện mạnh mẽ khi doanh thu bình quân đạt 4,562 tỷ đồng/HTX, tăng 4% so với năm 2020; lợi nhuận bình quân tăng lên 421 triệu đồng/HTX, cao hơn 107 triệu đồng so với giai đoạn trước. Thu nhập lao động thường xuyên trong HTX tăng từ 51,3 triệu đồng lên 64 triệu đồng/năm, mức tăng 24,8%, cho thấy tính hấp dẫn rõ rệt của mô hình kinh tế hợp tác. Chất lượng quản trị HTX cũng được nâng lên khi có tới 27.375 HTX xếp loại tốt và khá, chiếm 78,1% tổng số HTX cả nước.

Song song với đó, 2.600 HTX đã ứng dụng công nghệ cao, 4.700 HTX tham gia liên kết chuỗi giá trị theo Nghị định 98/2018/NĐ-CP, cho thấy mô hình kinh tế hợp tác đang dịch chuyển từ sản xuất truyền thống sang sản xuất tiêu chuẩn hóa, kết nối chặt chẽ với thị trường.

Trong bối cảnh ấy, liên kết giữa HTX và doanh nghiệp tiếp tục là “mạch máu” quan trọng của toàn hệ thống. Giai đoạn 2018-2025 đã có 2.938 dự án liên kết được phê duyệt; trong đó 2.331 dự án do HTX chủ trì và 607 dự án do doanh nghiệp chủ trì. Hơn 211.545 hộ nông dân, 2.412 HTX và 1.305 doanh nghiệp đã tham gia chuỗi liên kết nông nghiệp theo các mô hình bao tiêu, tổ chức sản xuất theo tiêu chuẩn và liên kết chế biến, xuất khẩu.

Sản phẩm trồng trọt chiếm tỷ trọng lớn nhất với 1.969 dự án, tương đương 67%, tiếp theo là chăn nuôi với 23,7% và thủy sản với 2,5%. Việc các lĩnh vực này được ưu tiên cho thấy HTX và doanh nghiệp đang hướng vào phân khúc có khả năng tạo giá trị gia tăng cao, có lợi thế xuất khẩu và phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế về vệ sinh, an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc.

Tác động của liên kết HTX và doanh nghiệp thể hiện rất rõ trong cơ cấu tổ chức sản xuất. Doanh nghiệp thường cung cấp giống, phân bón, vật tư đầu vào theo giá ưu đãi; HTX tổ chức sản xuất đồng nhất theo quy trình; còn doanh nghiệp bao tiêu đầu ra với mức giá thị trường cộng biên độ. Đổi lại, doanh nghiệp yêu cầu HTX áp dụng các tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, ASC… giúp HTX nâng cao chất lượng sản phẩm, minh bạch hóa quy trình và dễ dàng hơn khi tiếp cận thị trường cao cấp.

Ngân sách nhà nước giai đoạn 2018-2025 dành 3.186 tỷ đồng hỗ trợ liên kết, chiếm 20,9% tổng vốn; phần còn lại 79,1% là vốn đối ứng từ doanh nghiệp, HTX và người dân. Điều này khẳng định chính sách của Nhà nước đóng vai trò “vốn mồi” quan trọng để kích hoạt nguồn lực xã hội đầu tư vào nông nghiệp.

Tuy nhiên, bức tranh liên kết vẫn còn những tồn tại đáng chú ý. Nhiều hợp đồng liên kết mang tính ngắn hạn, thiếu cam kết ràng buộc lâu dài; HTX còn yếu về năng lực tài chính, công nghệ, quản trị và chưa đủ điều kiện đáp ứng yêu cầu của doanh nghiệp lớn. Không ít địa phương triển khai chính sách còn chậm, thiếu đồng bộ, dẫn đến tình trạng nơi làm tốt, nơi không. Công tác tuyên truyền còn hạn chế khiến nhiều HTX chưa hiểu rõ lợi ích của liên kết, trong khi doanh nghiệp đôi khi chưa thật sự tin tưởng vào khả năng tổ chức sản xuất của HTX.

“Chìa khóa” để HTX bước vào chuỗi giá trị hiện đại

Thực tiễn tại nhiều địa phương cho thấy, ở đâu chính quyền chủ động kết nối, doanh nghiệp sẵn sàng đồng hành và HTX làm tốt vai trò tổ chức sản xuất, ở đó các mô hình liên kết hình thành mạnh mẽ và tạo ra giá trị rõ rệt cho cả ba phía.

Các tỉnh đã phê duyệt 1.738 mô hình liên kết cho các sản phẩm chủ lực quốc gia và hơn 1.200 chuỗi đối với sản phẩm đặc thù địa phương, hình thành nền tảng quan trọng giúp doanh nghiệp yên tâm đầu tư, HTX có đầu ra ổn định và người dân nâng cao thu nhập.

Số chuỗi liên kết được phê duyệt theo nhóm các sản phẩm chủ lực quốc gia. Nguồn Bộ Tài chính

Từ liên kết giữa doanh nghiệp phân bón, thuốc bảo vệ thực vật với HTX để chuyển giao kỹ thuật và ứng dụng nông nghiệp thông minh; đến mô hình Tổng công ty Lương thực Miền Nam hợp tác với 6 HTX trong sản xuất, tiêu thụ lúa; hay các HTX thủy nông tại Tuyên Quang, Thái Nguyên ký hợp đồng tưới tiêu ổn định với doanh nghiệp…, tất cả cho thấy mô hình liên kết đang vận hành thực chất.

Những kết nối này không chỉ tạo giá trị kinh tế mà còn củng cố niềm tin giữa các chủ thể, nâng chuẩn quản trị HTX và thúc đẩy quá trình sản xuất theo hướng xanh và bền vững hơn.

Tín hiệu tích cực là Diễn đàn Kinh tế hợp tác, HTX năm 2025 được tổ chức dưới sự chủ trì của Thủ tướng Phạm Minh Chính, với sự tham dự của Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng và lãnh đạo các Bộ Tài chính, Nông nghiệp và Môi trường, được kỳ vọng sẽ đưa ra định hướng chính sách mới nhằm tháo gỡ rào cản cho liên kết HTX và doanh nghiệp. Trong đó, trọng tâm sẽ là hoàn thiện cơ chế ưu đãi theo Luật HTX 2023, bổ sung gói tín dụng chuyên biệt cho HTX, đẩy mạnh chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, và yêu cầu doanh nghiệp lớn, đặc biệt là doanh nghiệp nhà nước, tham gia hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm HTX theo Nghị quyết 20-NQ/TW.

Doanh nghiệp nhà nước hiện chiếm 7% tổng tài sản doanh nghiệp trong nền kinh tế, nắm 10% vốn chủ sở hữu và đóng góp 28% thu ngân sách nhà nước, đủ khả năng đóng vai trò “đầu kéo” cho khu vực HTX trong tiêu thụ, chế biến và logistics.

Nhìn chung, liên kết HTX và doanh nghiệp đã chứng minh tính đúng đắn và hiệu quả trong giai đoạn 2018-2025, nhưng vẫn cần một bước chuyển lớn về chính sách, quản trị và cơ chế hỗ trợ để trở thành động lực tăng trưởng trong giai đoạn tới.

Diễn đàn Kinh tế hợp tác, HTX năm 2025 là cơ hội quan trọng để các bộ, ngành, địa phương cùng doanh nghiệp và HTX rà soát, điều chỉnh và hoàn thiện hệ sinh thái liên kết, đảm bảo HTX không chỉ tăng số lượng mà thật sự lớn mạnh về chất lượng, đủ sức cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường hiện đại.

Trung Việt