Điều chỉnh chính sách phải 'giảm sốc, tránh đột ngột'

Lãng phí năng lượng tái tạo, chính sách thay đổi quá đột ngột

Thảo luận phê chuẩn quyết toán ngân sách nhà nước, công tác thực hành tiết kiệm, chống lãng phí chiều 1/6, đại biểu Quốc hội (ĐBQH) Nguyễn Văn Hiển (Lâm Đồng) cho biết, thời gian gần đây, truyền thông đưa tin nhiều về tình trạng lãng phí năng lượng tái tạo và những khó khăn của những doanh nghiệp trong lĩnh vực này.

Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị xác định rất rõ, xây dựng cơ chế, chính sách đột phá để khuyến khích và thúc đẩy phát triển mạnh mẽ các nguồn năng lượng tái tạo nhằm thay thế tối đa nguồn năng lượng hóa thạch, sử dụng năng lượng gió và năng lượng mặt trời cho phát điện. Đây là định hướng chiến lược cho một giai đoạn phát triển. Trước khi có Nghị quyết này, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ cũng có nhiều văn bản có tính đột phá về cơ chế khuyến khích, hỗ trợ cho phát triển điện gió, điện mặt trời như Quyết định số 11 năm 2017, Quyết định số 37 năm 2011...

ĐBQH Nguyễn Văn Hiển.

Tuy nhiên, gần đây, trong các văn bản điều hành, cơ quan chức năng có sự "thay đổi đột ngột" về mặt chính sách, nhất là các quy định về khung giá điện, nhà máy phát điện, nhà máy điện mặt trời, điện gió..., không những không khuyến khích, ưu đãi, các dự án điện gió, điện mặt trời như Nghị quyết 55 mà không ít các quy định còn thắt chặt so với các dự án điện truyền thống, nhiều quy định chưa thật sự hợp lý và tập trung...

"Việc này làm cho các nhà đầu tư không lường trước được rủi ro và không an tâm trong đầu tư phát triển dự án. Đề nghị Chính phủ, Bộ Công Thương cần xem xét lại chính sách nêu trên theo hướng, việc điều chỉnh chính sách phải có phương án giảm sốc, có lộ trình hợp lý, tránh việc thay đổi chính sách một cách quá đột ngột..." - đại biểu Nguyễn Văn Hiển nhấn mạnh. Bên cạnh đó, ông đề nghị cần sớm có giải pháp tháo gỡ khó khăn, tránh thất thoát, lãng phí nguồn năng lượng tái tạo lớn, đã được sản xuất nhưng không được đưa vào khai thác, sử dụng; có giải pháp đồng bộ, kịp thời, bảo đảm sự phát triển bền vững cho ngành năng lượng tái tạo.

ĐBQH tham dự phiên thảo luận.

Trước đó, thảo luận tình hình kinh tế - xã hội chiều 31/5, ĐBQH Trần Thị Hoa Ry (Bạc Liêu) nêu hạn chế, bất cập trong chính sách thu mua điện từ năng lượng tái tạo, điện gió và điện mặt trời. Chủ trương của Chính phủ luôn khẳng định khuyến khích đầu tư năng lượng tái tạo, trong thực tiễn đầu tư thì lĩnh vực năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời, doanh nghiệp phải có chi phí đầu tư cao hơn so với lĩnh vực khác. Song, trong thời gian vừa qua, việc định giá để mua điện gió, điện mặt trời lại thấp hơn giá từ điện than, điện chạy dầu diesel.

Mặt khác, trong khi mua chưa hết công suất của điện gió, điện mặt trời trong nước thì lại đi nhập khẩu điện từ các nước lân cận, gây ra tình trạng bức xúc trong doanh nghiệp lĩnh vực này vì không đảm bảo quyền lợi chính đáng. "Tôi không hiểu vì sao lại có những bất cập này, tôi cho rằng nếu không kịp thời tháo gỡ, đây cũng chính là điểm nghẽn cản trở cho sự phát triển kinh tế của đất nước. Đề nghị Chính phủ quan tâm, sớm chỉ đạo các ngành chức năng có giải pháp tháo gỡ khó khăn này cho doanh nghiệp, đồng thời đảm bảo các mục tiêu trong việc thực hiện quy hoạch Điện VIII về phát triển nguồn năng lượng tái tạo", nữ đại biểu thẳng thắn.

Điện mặt trời không tốn tiền mua nhưng phụ thuộc công nghệ, thiết bị

Giải trình các ý kiến nêu trên tại phiên thảo luận, Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, điện gió, điện mặt trời phát triển khá nhanh ở nước ta trong thời gian gần đây do cơ chế, chính sách khuyến khích của Nhà nước khá hấp dẫn. Việt Nam được đánh giá là quốc gia có tiềm năng lớn phát triển điện gió, điện mặt trời, tuy nhiên, có một số nghịch lý: nơi có tiềm năng về nắng và gió lại là nơi có phụ tải thấp, vì thế, muốn sử dụng hệ thống điện này phải đầu tư khá lớn cho truyền tải lưu trữ điện.

Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên phát biểu giải trình tại phiên thảo luận.

"Mặt khác, để duy trì thường xuyên, an toàn hệ thống điện, phát huy hiệu quả năng lượng tái tạo, phải có một nguồn điện nền ổn định, nghĩa là phải có khả năng phát liên tục 24/24h để bù đắp cho những khi "không có cái nắng, cái gió thì phải có cái đó chen vào" - Bộ trưởng Bộ Công thương ví von. Theo ông, ở Việt Nam, điện than, điện dầu, điện khí sinh khối, thủy điện cũng được xem là điện nền. Bởi vậy, dù có đắt hơn, phát thải cacbon có nhiều hơn thì trong ngắn hạn chúng ta chưa có nguồn, giải pháp khác thay thế, do đó các nguồn điện truyền thống vẫn được duy trì để bảo đảm an toàn hệ thống điện.

Than, dầu khí là những nguyên liệu sơ cấp, được thị trường thế giới ấn định giá, những năm qua, do đứt gãy nguồn cung, giá cao dẫn đến giá điện cũng cao hơn nếu chưa tính đến phí truyền tải. "Điện mặt trời không tốn tiền mua, giá thành chỉ phụ thuộc vào giá cả công nghệ, thiết bị, tuy nhiên, công nghệ thế giới phát triển nhanh, nên giá thành công nghệ giảm đi hàng năm, làm giá thành điện năng, năng lượng tái tạo chưa tính giá truyền tải và lưu trữ điện giảm theo thời gian. Về lâu dài, năng lượng tái tạo sẽ là nguồn rẻ nhất nếu chưa tính chi phí truyền tải, lưu trữ điện", Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên lý giải.

Toàn cảnh hội trường.

Về cơ chế tính giá năng lượng tái tạo, Bộ trưởng Bộ Công thương cho hay, cơ sở pháp lý là căn cứ vào Luật Điện lực, Luật Giá và các nghị định của Chính phủ. Bộ Công thương đã xây dựng khung giá được xác định trên cơ sở số liệu thống kê của các nhà máy điện mặt trời, điện gió, so sánh với số liệu của Cơ quan Năng lượng quốc tế, thực hiện đúng quy trình lấy ý kiến Bộ Tài chính, Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp, Hội đồng tư vấn về kết quả thẩm định khung giá... Bộ trưởng khẳng định cơ chế giá cho các dự án năng lượng tái tạo chuyển tiếp như khung giá hiện hành là phù hợp với giá thế giới và thực tiễn kinh tế xã hội trong nước.

An Quỳnh