Điều chỉnh chủ trương đầu tư để đẩy nhanh giải ngân chương trình mục tiêu quốc gia

Giải ngân vốn sự nghiệp đạt thấp

Trình bày tờ trình tại phiên họp, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Hầu A Lềnh cho biết, so với các CTMTQG, tỷ lệ giải ngân của CTMTQG dân tộc thiểu số và miền núi đạt kết quả tương đối khả quan. Tuy nhiên, về tổng thể thì kết quả giải ngân của chương trình còn chưa được như mong muốn, đặc biệt là kết quả giải ngân nguồn vốn sự nghiệp còn tương đối thấp.

Do đó, cần thiết phải đề xuất điều chỉnh một số nội dung tại chủ trương đầu tư chương trình liên quan đến Điểm b Khoản 3 Điều 1 Nghị quyết số 120/2020/QH14; đối tượng tham gia thực hiện chương trình tại các dự án Dự án 4, Dự án 5, Dự án 6, Dự án 7.

Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Hầu A Lềnh trình bày báo cáo

Theo báo cáo của Chính phủ, năm 2023, kết quả giải ngân vốn đầu tư công của chương trình bao gồm cả vốn đầu tư của năm 2022 kéo dài sang năm 2023 đạt 77% kế hoạch. Kết quả giải ngân vốn sự nghiệp bao gồm cả vốn sự nghiệp của năm 2022 kéo dài sang năm 2023 đạt 28% kế hoạch.

Trong quý I/2024, theo báo cáo của Bộ Tài chính, vốn đầu tư công giải ngân đến hết tháng 3/2024 (bao gồm cả vốn đầu tư kéo dài các năm trước chuyển sang năm 2024) của Chương trình ước đạt được khoảng 2.110,772 tỷ đồng, đạt 14% kế hoạch.

Vốn sự nghiệp giải ngân thực hiện chương trình ước chỉ đạt được khoảng 38,385 tỷ đồng, đạt 1% kế hoạch. Ước thực hiện đến hết tháng 4/2024 (bao gồm cả vốn đầu tư kéo dài các năm trước chuyển sang năm 2024) của chương trình ước đạt 21% kế hoạch.

Theo báo cáo của các địa phương, nếu các khó khăn về cơ chế cơ bản được tháo gỡ hoàn toàn trước quý II/2024, các địa phương đều dự kiến cơ bản hoàn thành các mục tiêu, chỉ tiêu của chương trình đã đề ra cho giai đoạn 2021 – 2025. Hơn nữa, Chính phủ cũng khẳng định, việc điều chỉnh chủ trương không làm tăng tổng mức đầu tư và cơ cấu nguồn vốn đã được Quốc hội phê duyệt, tại Nghị quyết số 120/2020/QH14.

Đề xuất điều chỉnh của Chính phủ gồm hai nội dung chính. Một là, theo Điểm b Khoản 3 Điều 1 Nghị quyết số 120/2020/QH14 quy định: "Nguồn vốn của chương trình được bố trí trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025”. Tuy nhiên nguồn vốn thực hiện chương trình gồm vốn đầu tư và vốn sự nghiệp dẫn đến lúng túng trong quá trình lập kế hoạch, phân bổ, lồng ghép nguồn vốn thực hiện chương trình, do vốn sự nghiệp thực hiện chương trình chưa được quy định tại Nghị quyết số 120/2020/QH14.

Do vậy, Chính phủ đề nghị Quốc hội xem xét xác định rõ nguồn vốn thực hiện chương trình là: “Nguồn vốn của chương trình được bố trí trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 và kinh phí sự nghiệp được bố trí trong dự toán ngân sách hàng năm theo các nghị quyết của Quốc hội về phân bổ dự toán ngân sách trung ương hàng năm và các quy định hiện hành”.

Làm rõ hơn đối tượng cụ thể thuộc diện đầu tư của Chương trình

Về đề xuất thứ hai, Bộ trưởng Hầu A Lềnh cho biết tại Nghị quyết số 120/2020/QH14 phê duyệt chủ trương đầu tư chương trình quy định đối tượng chương trình theo quy định của Nghị quyết số 88/2019/QH14 gồm: “Xã, thôn vùng đồng bào DTTS&MN; hộ gia đình, cá nhân người dân tộc thiểu số; hộ gia đình, cá nhân người dân tộc Kinh thuộc diện hộ nghèo, cận nghèo sinh sống ở xã, thôn đặc biệt khó khăn; doanh nghiệp, hợp tác xã, các tổ chức kinh tế, xã hội hoạt động ở địa bàn vùng đặc biệt khó khăn”.

Trong thực tiễn triển khai thực hiện chương trình, một số đơn vị sự nghiệp công lập lĩnh vực dân tộc, các trường phổ thông dân tộc nội trú, một số di tích quốc gia có giá trị tiêu biểu của các dân tộc thiểu số, trung tâm y tế huyện, bệnh viện tuyến huyện có vai trò quan trọng và trực tiếp tác động đến các chỉ tiêu, mục tiêu của chương trình như: phát triển nguồn nhân lực, chăm sóc sức khỏe nhân dân, bảo tồn và phát triển các giá trị, bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số...

Thực tế hiện nay điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị... của các đơn vị trên còn rất thiếu thốn, cần có sự đầu tư, hỗ trợ của Nhà nước. Mặt khác, các cơ quan, đơn vị, tổ chức này chưa được quy định rõ tại chủ trương đầu tư chương trình (do có trụ sở đóng ngoài địa bàn vùng DTTS&MN), dẫn đến một số khó khăn trong việc lập, thẩm định kế hoạch bố trí vốn, thanh quyết toán trong thực hiện nhiệm vụ được giao.

Chủ nhiệm Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Y Thanh Hà Nie Kđăm trình bày báo cáo thẩm tra.

Vì vậy, Chính phủ đề xuất với Quốc hội điều chỉnh làm rõ hơn đối tượng cụ thể thuộc diện đầu tư của chương trình có trụ sở không nằm trên địa bàn các xã, thôn vùng đồng bào DTTS&MN theo danh sách được cấp có thẩm quyền phê duyệt gồm: "Một số đơn vị sự nghiệp công lập là trường dự bị đại học, đại học, trường chuyên biệt; các trường phổ thông dân tộc nội trú; các di tích quốc gia đặc biệt, di tích quốc gia có giá trị tiêu biểu của các dân tộc thiểu số; một số trung tâm y tế huyện, bệnh viện của huyện có xã thuộc vùng đồng bào DTTS&MN".

“Đây là những vấn đề cần thiết và cấp bách để bảo đảm hoàn thành các mục tiêu, chỉ tiêu của chương trình đề ra” - Bộ trưởng Hầu A Lềnh nhấn mạnh.

Về đề xuất thứ nhất của Chính phủ, Chủ nhiệm Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Y Thanh Hà Nie Kđăm trình bày báo cáo thẩm tra cho biết, không có vướng mắc trong quá trình thực hiện và các nghị quyết của Quốc hội đã giao, ghi rõ vốn đầu tư và vốn sự nghiệp cho các chương trình mục tiêu quốc gia, bảo đảm đủ cơ sở pháp lý. Nội dung đề nghị này sẽ được điều chỉnh cụ thể cho giai đoạn sau (2026-2030) trên cơ sở xem xét báo cáo tổng kết Chương trình giai đoạn 2021-2025 của Chính phủ vào cuối năm 2025.

Đối với đề xuất điều chỉnh một số nội dung về chủ trương đầu tư, Hội đồng Dân tộc thống nhất về nguyên tắc điều chỉnh như đề xuất của Chính phủ, để đẩy nhanh tiến độ và hoàn thành Chương trình trong bối cảnh thời gian thực hiện còn rất ít, đồng thời bảo đảm cơ sở pháp lý rõ ràng hơn cho việc thực hiện.

Về hình thức điều chỉnh, Hội đồng Dân tộc nhất trí và đề nghị Quốc hội cho bổ sung nội dung này vào nghị quyết chung của Kỳ họp thứ 7, không ban hành nghị quyết riêng.

Hoàng Yến