Điều gì sẽ xảy ra nếu Tổng thống Donald Trump thua kiện thuế quan?

Hủy bỏ các thỏa thuận thương mại, hoàn thuế

"Chúng ta đã đạt thỏa thuận với Liên minh châu Âu (EU), rằng họ sẽ rót vào Mỹ gần 1.000 tỷ USD. Họ vui vẻ với việc đó. Tất cả các thỏa thuận đã xong xuôi. Nhưng tôi đoán chúng ta có thể phải rút lại chúng", Tổng thống Donald Trump phát biểu trước báo giới tại Nhà Trắng hôm 3/9. Đến nay, Mỹ đã công bố thỏa thuận thương mại với một số đối tác, như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Anh, Việt Nam, Indonesia.

Tổng thống Trump lần đầu tiên đề cập khả năng hủy bỏ các thỏa thuận thương mại nếu thua kiện. Ảnh: Reuters

Tuyên bố trên của ông được đưa ra sau khi Tòa Phúc thẩm liên bang khu vực Washington ra phán quyết rằng, ông Donald Trump đã lạm dụng Đạo luật Quyền hạn kinh tế khẩn cấp quốc tế (IEEPA) để áp đặt mức thuế đối ứng đồng loạt lên nhiều quốc gia và quyết định này của ông là bất hợp pháp bởi quyền thuế quan là thuộc về Quốc hội chứ không phải Tổng thống. Ông Trump từng sử dụng IEEPA để nâng thuế nhập khẩu lên tới 50% đối với Ấn Độ và Brazil, và thậm chí 145% đối với Trung Quốc hồi đầu năm nay.

Theo thống kê, doanh nghiệp Mỹ đã phải chi hơn 210 tỷ USD, tính đến ngày 24/8 để gánh khoản thuế mà tòa án này xác định là bất hợp pháp. Ông Trump thừa nhận rằng, nếu Tòa án Tối cao giữ nguyên phán quyết này, Bộ Tài chính Mỹ có thể sẽ phải “trả lại” toàn bộ số tiền thuế đã thu.

Đây là lần đầu tiên Tổng thống Mỹ đề cập đến việc thỏa thuận thương mại có thể bị vô hiệu hóa nếu Tòa án Tối cao giữ nguyên phán quyết của Tòa Phúc thẩm. Ông Trump cảnh báo việc rút lại thuế nhập khẩu sẽ rất tốn kém, dù các chuyên gia thương mại khẳng định thuế này do công ty nhập khẩu tại Mỹ chi trả, thay vì doanh nghiệp nước sản xuất. Các nhà kinh tế học cũng cảnh báo thuế có thể châm ngòi cho lạm phát tại Mỹ.

"Đất nước chúng ta có cơ hội để giàu lên một cách không tưởng. Nhưng cũng có thể lại nghèo đi. Nếu chúng tôi không thắng vụ kiện này, nước Mỹ sẽ chịu thiệt hại rất lớn", ông Trump nói.

Tòa án Tối cao đứng trước quyết định quan trọng

Chính quyền Tổng thống Donald Trump đang chuẩn bị kháng cáo lên Tòa án Tối cao ngay trong tuần này để trì hoãn thời hạn thi hành phán quyết mà tòa phúc thẩm đã ấn định là ngày 14/10.

Vẫn chưa chắc Tòa án Tối cao có đồng ý thụ lý vụ việc hay không. Nếu tòa từ chối, các doanh nghiệp Mỹ nhiều khả năng sẽ được hoàn lại tiền. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo đây sẽ không phải là một quá trình dễ dàng hay nhanh chóng.

Theo Ted Murphy, luật sư thương mại quốc tế tại Sidley Austin, nhiều khả năng Tòa án Tối cao sẽ đưa vụ việc vào chương trình nghị sự trong nhiệm kỳ mới bắt đầu tháng tới. Khi đó, các mức thuế hiện hành có thể tiếp tục duy trì cho tới khi tòa đưa ra phán quyết cuối cùng.

Nếu Tòa án Tối cao cũng kết luận rằng Tổng thống Trump không có thẩm quyền áp thuế dựa trên IEEPA, chính quyền sẽ buộc phải lập tức ngừng thu. Nhưng việc hoàn tiền sẽ phức tạp: Chính phủ Mỹ có thể chọn hoàn thuế cho tất cả các doanh nghiệp nhập khẩu, hoặc chỉ áp dụng cho nguyên đơn trong vụ kiện, buộc các doanh nghiệp khác phải tự nộp đơn ra tòa. Khả năng cao nhất, theo ông Murphy, là một quy trình hành chính, trong đó doanh nghiệp phải chủ động nộp đơn xin hoàn thuế.

Bộ Tài chính Mỹ, cơ quan đang giữ khoản thu này trong quỹ chung, từ chối bình luận về cách thức xử lý hoàn tiền.

Doanh nghiệp ngóng chờ, quỹ đầu tư “đặt cược”

Ngay từ tháng 5, khi Tòa án Thương mại quốc tế Mỹ lần đầu phán quyết các mức thuế của ông Trump là bất hợp pháp, giới luật sư đã nhận được vô số câu hỏi: “Bao giờ chúng tôi lấy lại tiền?”.

Thomas Beline, đối tác tại hãng luật Cassidy Levy Kent cho biết, ông khuyên khách hàng “đừng thở phào quá sớm”. Thay vào đó, nhiều doanh nghiệp đang chủ động nộp đơn phản đối hành chính với Hải quan Mỹ để giữ quyền yêu cầu hoàn thuế sau này.

Một số doanh nghiệp còn được các quỹ đầu tư tiếp cận, đề nghị mua lại quyền hưởng khoản hoàn thuế tiềm năng. Đó là “ván cược” liều lĩnh bởi họ có thể nhận tiền sớm nhưng sẽ không còn cơ hội lấy đủ khoản thuế đã nộp.

Mặt trái của hoàn thuế

Nếu hàng trăm tỷ USD thuế quan được hoàn trả, đây sẽ là cú hích cho các doanh nghiệp Mỹ. Nhưng tác động lên nền kinh tế không hoàn toàn tích cực.

Số thuế khổng lồ mà Bộ Tài chính đang nắm giữ đồng nghĩa với việc Chính phủ phải vay ít hơn để bù đắp thâm hụt ngân sách. Khi buộc phải hoàn trả, Chính phủ sẽ phải tăng phát hành trái phiếu, kéo lợi suất và chi phí vay mượn trên toàn nền kinh tế lên cao.

Hôm 3/9, lợi suất trái phiếu kho bạc kỳ hạn 30 năm đã có lúc chạm 5%, mức cao nhất kể từ tháng 7, khi nhà đầu tư đòi hỏi mức lợi tức cao hơn để nắm giữ nợ công Mỹ.

Ed Mills, chuyên gia phân tích chính sách tại Raymond James cảnh báo: “Nếu phán quyết này được giữ nguyên, việc hoàn thuế có thể dẫn tới làn sóng phát hành trái phiếu, đẩy lợi suất tăng mạnh”.

Ngoài ra, việc "bơm" một lượng tiền khổng lồ trở lại thị trường cũng có thể khơi dậy nỗi lo lạm phát. Gary Hufbauer, chuyên gia tại Viện Peterson nhận định: “Trong thời Biden, thâm hụt ngân sách lớn cộng với chính sách tiền tệ lỏng lẻo đã khiến lạm phát bùng phát. Nếu tình huống tương tự tái diễn dưới thời ông Trump, ký ức về thời kỳ lạm phát cao sẽ quay lại”.

Quỳnh Vũ