Điều gì xảy ra nếu thu thuế nhận cổ tức bằng cổ phiếu ngay thời điểm nhận?

Bộ Tài chính vừa đưa ra đề xuất thay đổi quy định cá nhân nhận cổ tức bằng cổ phiếu có thể sẽ phải nộp thuế thu nhập cá nhân ngay tại thời điểm nhận, thay vì đợi đến lúc chuyển nhượng.

Hiện tại, khi nhà đầu tư nhận cổ tức bằng cổ phiếu chưa phải nộp thuế ngay tại thời điểm nhận.

Theo giới phân tích, thu thuế cổ tức bằng cổ phiếu ngay thời điểm nhận, thay vì chờ nhà đầu tư bán như trước nhằm giúp có ngay nguồn thu cho ngân sách, để hỗ trợ các chương trình phát triển kinh tế - xã hội.

Hiện tại, cổ tức bằng tiền mặt đã bị khấu trừ 5% thuế thu nhập cá nhân tại nguồn khi nhận. Nếu cổ tức bằng cổ phiếu cũng bị đánh thuế tương tự, nó sẽ tạo ra sự công bằng hơn giữa hai hình thức chia cổ tức cũng như nhằm tránh kéo dài thời gian thực hiện nghĩa vụ thuế.

Một số nhà đầu tư có thể lợi dụng việc chưa bị đánh thuế khi nhận cổ tức bằng cổ phiếu để nắm giữ tài sản mà không phát sinh nghĩa vụ thuế trong thời gian dài, hoặc sử dụng các hình thức chuyển nhượng phức tạp để tránh thuế khi bán. Việc thu thuế ngay tại thời điểm nhận sẽ bịt lỗ hổng này, tăng cường tính minh bạch và hiệu quả trong công tác quản lý thuế.

Thực tế, nhiều quốc gia cũng thực hiện phương pháp thu thuế này như quốc gia trong khu vực Đông Nam Á là Thái Lan.

Tuy nhiên, mặt không tích cực cũng có khả năng xảy ra khi cơ quan nhà nước đảo chiều hình thức thu thuế. Đó là nhà đầu tư có thể bán ngay cổ phiếu được chia bằng cổ tức để có nguồn tiền thanh toán nghĩa vụ thuế. Nếu chưa bán được, họ cũng gặp áp lực phải tìm nguồn tiền khác để thực hiện nghĩa vụ.

Việc bán ngay cũng ảnh hưởng đến nguyên tắc đầu tư dài hạn trên thị trường chứng khoán nhằm có được sự lợi vốn (cổ phiếu tăng giá) hay hưởng cổ tức.

Các doanh nghiệp thường chia cổ tức bằng cổ phiếu để giữ lại tiền mặt cho hoạt động sản xuất kinh doanh, mở rộng hoặc đầu tư dự án. Nếu hình thức này bị đánh thuế ngay, sẽ khiến cổ đông gây sức ép lên ban điều hành buộc phải lấy tiền mặt chia cổ tức, và mất đi nguồn lực quý giá để đầu tư mở rộng nhà máy, hay tìm kiếm các cơ hội tiềm năng.

Việc lo lắng nhà đầu tư nắm giữ cổ phiếu quá lâu khiến nguồn thu vào ngân sách chậm cũng không phải điều quá đáng ngại. Vì hiện nhà đầu tư nắm giữ cổ phiếu vẫn phải nộp phí cho Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam (VSDC). Đây là khoản phí để lưu trữ và quản lý chứng khoán, với mức phí là 0,3 đồng/cổ phiếu/tháng.

Theo quy định của Sở Thuế vụ Hoa Kỳ (IRS), việc nhận cổ tức bằng cổ phiếu thông thường không được coi là một sự kiện chịu thuế tại thời điểm nhận.

Lý do là cổ tức bằng cổ phiếu không làm thay đổi tổng giá trị tài sản của nhà đầu tư. Thuế chỉ phát sinh khi có một sự kiện "thanh lý" (realization event) xảy ra, tức là khi nhà đầu tư bán cổ phiếu và chuyển lợi nhuận tiềm năng thành tiền mặt. Điều này giúp tránh việc đánh thuế một cách không công bằng đối với những tài sản chưa được hiện thực hóa thành tiền.

Mặt khác, thay vì nhận tiền mặt, nhà đầu tư nhận thêm cổ phiếu, nhưng giá trị mỗi cổ phiếu thường sẽ giảm tương ứng để tổng giá trị khoản đầu tư không thay đổi.

Nói cách khác, trên thị trường chứng khoán, một khi doanh nghiệp phát hành thêm cổ phiếu thường khiến giá trị cổ phiếu hiện tại bị pha loãng. Trong ngắn hạn, nhà đầu tư bị thiệt hơn là có lợi.

Theo một số chuyên gia, đề xuất thu thuế thu nhập cá nhân đối với cổ tức bằng cổ phiếu ngay tại thời điểm nhận mang lại lợi ích rõ ràng cho ngân sách nhà nước và tăng cường công bằng trong hệ thống thuế. Tuy nhiên, nó cũng tạo ra gánh nặng đáng kể cho nhà đầu tư, tiềm ẩn rủi ro tác động tiêu cực đến tâm lý thị trường và tính thanh khoản.

Do đó, cơ quan quản lý nhà nước phải tính toán kỹ trong trường hợp này, vì dù có đảo chiều thời gian thực hiện nghĩa vụ thuế thì cổ đông vẫn phải nộp thuế đầy đủ.

PHƯƠNG MINH