Điều gì xảy ra với não khi con người sử dụng GPS liên tục?
Trong một thế giới chắc chắn, GPS luôn hoạt động trơn tru, chúng ta có thể giao phó cảm nhận và ký ức không gian của mình cho hệ thống điện tử.
Khi sử dụng GPS liên tục, bộ não chúng ta không còn nghĩ tới việc lập bản đồ nhận thức về môi trường xung quanh nữa. Chúng ta gần như không biết con sông hay hồ nước ở đâu, hay hướng nào là bắc, hướng nào là nam.
Khi điện thoại sập nguồn, chúng ta sẽ không biết nhà hàng ở đâu và mình cần gặp bạn bè chỗ nào, và do chúng ta cũng không ghi nhớ số điện thoại của bạn bè, chúng ta lạc hẳn. Thậm chí chúng ta có thể không biết làm sao quay lại địa chỉ thuê nhà Airbnb của mình.
Ảnh minh họa. Nguồn: Learning Mind.
Trong một thế giới chắc chắn, GPS luôn hoạt động trơn tru, chúng ta có thể giao phó cảm nhận và ký ức không gian của mình cho hệ thống điện tử và không còn cần đến chúng nữa. Trong thế giới thực, GPS có thể trục trặc. Nó đã trục trặc hơn 12 lần vào năm 2015 do những vấn đề với mạng vệ tinh. Nó có thể bị lỗi, hết pin, hay là nạn nhân của một vụ tấn công tin tặc quốc tế.
Ban đầu sử dụng GPS là một lựa chọn. Nó giúp ta tìm đường qua những vùng đất mới và chưa biết. Sử dụng thái quá lựa chọn này lại dẫn tới một chu kỳ tai ác. Các kỹ năng trước kia - đọc bản đồ, biết phương hướng, ghi nhớ ký hiệu đường, để ý các dấu mốc - ngày càng ít được sử dụng, hoặc mất đi hoàn toàn. Tới lượt nó, điều đó càng khiến con người phụ thuộc vào hệ thống.
Khi có chuyện không ngờ tới xảy ra, thì không còn lựa chọn nào nữa. Để phá vỡ chu kỳ này, sẽ là hữu ích nếu phát triển các kỹ năng sao cho những lợi thế của công nghệ GPS vẫn được sử dụng, nhưng ta không đánh mất tất cả kỹ năng tìm đường của mình. Một số người sử dụng GPS chỉ để tìm những địa điểm mới, nhưng rồi dùng ký ức không gian của họ để tìm các địa điểm cũ. Những người khác sử dụng GPS khi đi bộ, nhưng tắt phần âm thanh đi.
Cố gắng tìm những địa điểm cũ bằng cảm giác không gian của chính ta giúp cảm giác đó hoạt động và vẫn sống. Nghe theo mệnh lệnh âm thanh mà không hề chú ý chẳng hạn như “rẽ phải ở đây” và làm chính xác những gì nghe được sẽ khiến ta khó lòng hình thành cảm nhận không gian.
Đã có nhiều câu chuyện đáng kinh ngạc về việc người ta đi mua đồ nhu yếu phẩm rồi lại lạc cách nhà tới hàng trăm cây số. Như một nghiên cứu khoa học với các tài xế taxi ở London đã cho thấy, quá trình phát triển cảm giác về tìm đường làm thay đổi não bộ của bạn. Những tài xế taxi này, vốn không hề có GPS, đã phát triển những điều chỉnh trong chức năng não bộ khi họ học cách tìm đường. Bộ não cũng giống như cơ bắp: nó cần được tập luyện. Không dùng là mất.
