Điều trị mất ngủ bằng phương pháp Đông y

Mất ngủ, khó ngủ, ngủ không sâu giấc hay hay tỉnh giấc giữa đêm là tình trạng ngày càng phổ biến trong xã hội hiện đại, đặc biệt ở người làm việc trí óc, người cao tuổi và phụ nữ trung niên. Nếu không được can thiệp kịp thời, mất ngủ kéo dài có thể gây suy nhược thần kinh, giảm trí nhớ, trầm cảm và hàng loạt vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác. Trong khi Tây y thường điều trị mất ngủ bằng thuốc an thần, tạo giấc ngủ tạm thời thì Đông y tiếp cận theo hướng toàn diện, điều trị từ căn nguyên, phục hồi thể trạng và điều hòa tâm – thân – trí, mang lại hiệu quả bền vững, lâu dài và an toàn cho người bệnh.

Ảnh minh họa- Nguồn: Internet

Quan niệm về mất ngủ trong Đông y

Trong y học cổ truyền, mất ngủ được gọi là thất miên, là một loại chứng bệnh liên quan đến tạng Tâm (quản lý thần trí), Tỳ (chủ vận hóa, tạo khí huyết), Can (chủ sơ tiết – điều hòa cảm xúc), và Thận (chủ tàng tinh – gốc của sự sống). Sự mất cân bằng âm dương, khí huyết, hoặc các yếu tố ngoại tà (phong, hàn, thấp…) xâm nhập đều có thể làm rối loạn tâm thần, dẫn đến mất ngủ. Một số nguyên nhân mất ngủ theo Đông y:

Tâm tỳ hư: Người hay lo nghĩ, lao tâm tổn trí, làm tổn thương tỳ khí và tâm huyết, dẫn đến tâm thần không yên, khó ngủ.

Tâm thận bất giao: Thận âm hư không chế được tâm hỏa, tâm thần phiêu lãng, gây trằn trọc, dễ tỉnh giấc.

Can khí uất kết: Stress, giận dữ dồn nén làm can khí uất, ảnh hưởng đến tạng tâm và tỳ, gây khó ngủ, ngủ mê nhiều mộng.

Đàm nhiệt nội kết: Do ăn uống thất thường, tiêu hóa kém, sinh đàm trệ khiến khí cơ không thông, tâm thần bị nhiễu loạn.

Huyết hư: Người gầy yếu, mất máu, sau sinh, sau bệnh nặng khiến huyết không đủ nuôi tâm, gây mất ngủ.

Nguyên tắc điều trị mất ngủ trong Đông y

Khác với phương pháp đối chứng trị liệu của Tây y, Đông y tuân thủ nguyên tắc biện chứng luận trị: mỗi bệnh nhân có một thể bệnh riêng, cần phân tích rõ nguyên nhân, cơ địa, tạng phủ bị tổn thương, từ đó chọn pháp điều trị phù hợp. Nguyên tắc điều trị chính bao gồm: Dưỡng tâm, an thần; Bổ khí huyết, kiện tỳ; Dưỡng âm, thanh nhiệt; Sơ can, lý khí; Hóa đàm, thanh nhiệt.

Phương pháp điều trị Đông y thường kết hợp giữa dược liệu (thuốc thang, hoàn, tán) và các liệu pháp không dùng thuốc như châm cứu, bấm huyệt, xoa bóp, dưỡng sinh, khí công, thiền định.

Các phương pháp điều trị mất ngủ bằng Đông y

Sử dụng thuốc Đông y – thảo dược an thần: Các bài thuốc được kê theo từng thể bệnh cụ thể, tác dụng bồi bổ tạng phủ, điều hòa khí huyết, làm dịu hệ thần kinh, giúp dễ ngủ và ngủ sâu hơn. Một số bài thuốc kinh điển:

Toan táo nhân thang: Dùng cho người mất ngủ do tâm huyết hư, biểu hiện: ngủ chập chờn, hay quên, hồi hộp.

Thiên vương bổ tâm đan: Thích hợp với người âm hư, tâm nhiệt, thường kèm các triệu chứng như miệng khô, lòng bàn tay nóng, mệt mỏi, táo bón.

Quy tỳ thang: Dành cho người mất ngủ do tỳ khí và tâm huyết hư, thường thấy ở người làm việc trí óc, học sinh – sinh viên thi cử căng thẳng.

Long đởm tả can thang: Điều trị thể can hỏa vượng, phù hợp cho người nóng tính, hay cáu gắt, khó ngủ, mộng nhiều.

Lưu ý: Dùng thuốc Đông y cần có sự chỉ định của thầy thuốc chuyên khoa, không nên tự ý mua và sử dụng vì có thể không phù hợp thể bệnh, gây phản tác dụng.

Châm cứu – bấm huyệt: Đây là phương pháp cổ truyền lâu đời, được nhiều bệnh nhân mất ngủ tin tưởng vì hiệu quả rõ rệt và ít tác dụng phụ. Châm cứu tác động vào các huyệt đạo quan trọng giúp lưu thông khí huyết, điều hòa thần kinh, thư giãn cơ thể, từ đó hỗ trợ giấc ngủ tự nhiên. Một số huyệt phổ biến để trị mất ngủ:

Thần môn (HT7): Huyệt chính trong điều trị mất ngủ, giúp an thần, dưỡng tâm.

Tam âm giao (SP6): Điều hòa khí huyết, thư can kiện tỳ, an thần.

An miên: Huyệt chuyên biệt giúp thư giãn thần kinh, ngủ ngon.

Ấn đường: Huyệt trấn tĩnh, làm dịu tâm trí, giảm đau đầu mất ngủ.

Tần suất: Nên châm cứu 2 – 3 lần/tuần, mỗi đợt khoảng 10 – 15 buổi tùy thể trạng.

Xoa bóp – bấm huyệt – dưỡng sinh: Liệu pháp massage, bấm huyệt nhẹ nhàng vùng đầu, cổ, vai gáy giúp giảm căng thẳng, thư giãn hệ thần kinh trung ương, rất tốt cho người bị mất ngủ do căng thẳng thần kinh, stress, làm việc quá sức. Các bài tập dưỡng sinh, khí công, yoga, thiền định vào buổi sáng sớm hoặc trước khi ngủ cũng hỗ trợ điều hòa hơi thở, ổn định thần trí, điều hòa âm dương.

Điều chỉnh lối sống – dinh dưỡng: Một số lời khuyên từ Đông y để hỗ trợ giấc ngủ:

Tránh ăn tối quá no, hạn chế đồ cay, nhiều dầu mỡ hoặc chất kích thích (trà, cà phê, rượu…)

Nên đi ngủ trước 23h – thời điểm âm khí thịnh, cơ thể dễ đi vào giấc ngủ tự nhiên.

Tập hít thở sâu, thiền nhẹ trước khi ngủ để tâm trí an định.

Tắm nước ấm hoặc ngâm chân bằng nước gừng, ngải cứu, muối thảo dược giúp dễ ngủ.

Ưu điểm của phương pháp Đông y trong điều trị mất ngủ

Điều trị từ gốc: Tập trung vào nguyên nhân sâu xa gây bệnh, không chỉ giảm triệu chứng.

An toàn, ít tác dụng phụ: Không gây lệ thuộc như thuốc ngủ Tây y.

Tăng cường thể trạng tổng thể: Ngoài cải thiện giấc ngủ còn giúp nâng cao sức đề kháng, tiêu hóa, trí nhớ.

Phù hợp với điều trị lâu dài: Đặc biệt tốt cho người cao tuổi, người bệnh mạn tính, người bị suy nhược.

Mất ngủ không chỉ là một chứng bệnh mà còn là lời cảnh báo từ cơ thể về sự mất cân bằng trong lối sống, tinh thần và thể chất. Việc điều trị bằng phương pháp Đông y – dựa trên nguyên lý điều hòa âm dương, cân bằng ngũ tạng – chính là hướng đi bền vững và toàn diện. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả tốt nhất, người bệnh cần được chẩn đoán đúng thể bệnh, xây dựng phác đồ điều trị phù hợp, kiên trì thực hiện và kết hợp thay đổi lối sống lành mạnh. Hãy lựa chọn các cơ sở y học cổ truyền uy tín để được tư vấn và điều trị đúng cách.

Trương Hiền