Đỏ lửa làng đúc đồng Vạn Điểm ở Ninh Bình những ngày giáp Tết

Dịp cận Tết, nhu cầu mua sắm đồ thờ, linh vật năm mới và quà biếu, tặng tăng cao. Do vậy, các hộ làm nghề tại làng đúc đồng Vạn Điểm thuộc xã Ý Yên, tỉnh Ninh Bình đang tất bật ngày đêm, tăng tốc sản xuất để kịp cung cấp sản phẩm ra thị trường.

Theo tìm hiểu của PV, song song với làng nghề đúc đồng Tống Xá, làng đúc đồng Vạn Điểm ở Ý Yên có lịch sử phát triển gần 900 năm. Sản phẩm đúc đồng của làng rất đa dạng, phong phú, đạt đến trình độ tinh xảo, từ đồ thờ cúng đến tượng đồng, đồ đồng phong thủy… Tùy vào hình dáng, kích thước, chất liệu và mức độ tinh xảo, giá mỗi sản phẩm có thể dao động từ vài triệu đến hàng trăm triệu đồng.

Những ngày cuối năm, khi nhu cầu đồ thờ và quà biếu tăng cao, làng đúc đồng Vạn Điểm (xã Ý Yên, tỉnh Ninh Bình) lại rộn ràng trong tiếng búa, tiếng máy và hơi nóng hầm hập từ các lò đúc.

Dạo quanh một vòng ở Vạn Điểm, những ngày này đang bước vào mùa sản xuất bận rộn nhất trong năm. Không khí tại các xưởng đúc vô cùng nhộn nhịp. Những người thợ luôn tay làm việc để hoàn thành các đơn hàng phục vụ thị trường Tết Nguyên đán.

Gần 40 năm kinh nghiệm trong nghề đúc đồng, nghệ nhân Dương Xuân Tuyên (trú tại làng Vạn Điểm) cho biết, từ tháng 10 âm lịch, các xưởng trong làng bắt đầu sản xuất hàng Tết. Lượng đơn hàng cuối năm thường tăng khoảng 30–40% so với các tháng khác, nên ông Tuyên phải làm việc từ 12–14 tiếng mỗi ngày để kịp trả hàng cho khách.

Không khí sản xuất hối hả tại làng nghề đúc đồng Van Điểm vào dịp Tết Nguyên đán.

Ông Tuyên chia sẻ: "Những tháng cuối năm, trung bình mỗi tháng xưởng gia đình tôi đúc từ 6–7 tấn đồng. Các sản phẩm phục vụ thị trường Tết chủ yếu là đồ thờ cúng và tượng linh vật. Vài năm trở lại đây, khách hàng có xu hướng đặt tượng truyền thần cho người thân, nên ngoài các sản phẩm đồ thờ, mỗi tháng gia đình tôi còn đúc khoảng 100 tượng truyền thần theo đơn đặt hàng. Mỗi bức tượng truyền thần có giá từ 20 triệu đồng trở lên, tùy kích thước và chất liệu hoàn thiện".

Theo các nghệ nhân ở làng Vạn Điểm, để tạo ra một sản phẩm bằng đồng, người thợ phải trải qua nhiều công đoạn như: tạo mẫu, tạo khuôn, nấu chảy nguyên liệu, rót khuôn, dỡ khuôn, làm nguội và cuối cùng là hoàn thiện sản phẩm. Đối với các sản phẩm đúc thủ công, đặc biệt tượng truyền thần, công đoạn khó nhất là tạo mẫu. Bởi lẽ, tượng truyền thần thường chỉ dựa vào tấm ảnh do khách hàng cung cấp, nên để đúc ra sản phẩm theo đúng yêu cầu, người thợ phải có khả năng tưởng tượng tốt để thể hiện chính xác thần thái và "thổi hồn" vào bức tượng ngay từ khâu tạo mẫu.

Người thợ làng Vạn Điểm tập trung cao độ trong công đoạn nấu chảy đồng ở nhiệt độ hơn 1.000 độ C.

Bên cạnh đó, ở công đoạn nấu chảy nguyên liệu, người thợ phải tập trung cao độ bởi nhiệt độ trong lò nấu có thể lên đến hơn 1.000 độ C. Thông thường, sau khoảng 20 phút nấu ở nhiệt độ cao, đồng sẽ nóng chảy hoàn toàn. Lúc này, cần tiến hành rót đồng vào khuôn ngay lập tức, bởi nếu để lâu, đồng sẽ bị khê. Sau khoảng một ngày, khuôn được dỡ để đưa sản phẩm đi làm nguội (hoàn thiện các chi tiết), sau đó là công đoạn đánh bóng, hoàn thiện sản phẩm.

Cũng theo các thợ đúc đồng ở đây kể: "Một sản phẩm bằng đồng mất khá nhiều thời gian, nên đến giữa tháng 12 âm lịch, các chủ xưởng thường ngừng nhận đơn đặt hàng để đảm bảo kịp giao sản phẩm cho khách trước Tết".

Mỗi sản phẩm đồng là kết quả của nhiều công đoạn thủ công, đòi hỏi sự tỉ mỉ và kinh nghiệm của người thợ.

Tại xưởng chế tác đồ đồng của gia đình ông Trúc, mọi người cũng đang tăng tốc để kịp cung ứng hàng cho thị trường Tết. Ông Trúc cho biết, gia đình ông chuyên đúc tượng các vị tướng tài của dân tộc và đồ thờ bằng đồng như: đỉnh, hạc, lư hương… ngoài ra, ông còn chuyên chạm khắc hoa văn nổi và khảm tam khí, ngũ sắc lên các sản phẩm đồng.

Ông Trúc cho hay: "Trước khi khảm hoặc chạm khắc hoa văn nổi, tôi sẽ trực tiếp vẽ lên sản phẩm. Nhờ hơn 20 năm kinh nghiệm, tôi không cần phác thảo mà vẽ đến đâu, hình khối và hoa văn hiện ra đến đó, đảm bảo sản phẩm tinh xảo và sống động.

Sản phẩm đồ đồng hoàn thiện, sẵn sàng phục vụ khách hàng.

Các sản phẩm đồng được khảm có giá thành cao hơn khoảng 5 triệu đồng so với sản phẩm không khảm. Trung bình mỗi tháng, xưởng của tôi sản xuất khoảng 50–60 sản phẩm, tùy mẫu mã và kích thước. Vào dịp Tết, sản lượng có thể tăng gấp đôi nên xưởng phải hoạt động hết công suất. Thậm chí, có những ngày chúng tôi phải làm thâu đêm để kịp giao hàng cho khách".

Trong nhịp sản xuất hối hả cuối năm, những lò đúc ở Vạn Điểm vẫn rực sáng, góp phần đưa tinh hoa nghề đúc đồng truyền thống đến với thị trường Tết, đồng thời khẳng định sức sống bền bỉ của một làng nghề gần 900 năm tuổi.