Đổ trộm, đốt bỏ hàng giả, hàng nhái:Xử lý nghiêm để răn đe

Đằng sau những đống “rác đặc biệt” ấy là câu chuyện nhức nhối về vấn nạn hàng giả, hàng nhái, sự buông lỏng trong quản lý và lỗ hổng pháp lý chưa được lấp đầy.

Các sản phẩm bánh, kẹo còn hạn sử dụng bị vứt bỏ tại xã La Phù (huyện Hoài Đức). Ảnh: Thu Hằng

Gia tăng nỗi lo

Những ngày qua, ở Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng..., hàng loạt vụ đổ trộm, đốt bỏ bánh kẹo, thuốc và thực phẩm chức năng với quy mô lớn đã bị phát hiện.

Ví như, tại xã La Phù (huyện Hoài Đức), người dân phát hiện hơn 20 tấn bánh kẹo còn hạn sử dụng bị chất đống ven đường. Tại huyện Bình Chánh (thành phố Hồ Chí Minh), hơn 3.000 hộp thực phẩm chức năng, hạn sử dụng tới năm 2028 cũng chịu chung số phận. Đặc biệt, tại Đà Nẵng, hàng trăm vỏ thuốc, chai lọ không nhãn mác bị vứt bỏ.

Điểm chung của các vụ việc là hàng hóa chưa hư hỏng, còn nguyên tem mác, không có dấu hiệu sử dụng nhưng lại bị xử lý như rác thải. Nghiêm trọng hơn, có loại thuốc vẫn còn nguyên vỉ như “Cetecocenzitax 25mg” do Công ty cổ phần Dược trung ương 3 sản xuất, hạn dùng đến 2026, bị đổ ra đường như rác thải thông thường.

Thực chất, đây không phải là hàng hết hạn sử dụng mà phần lớn có thể là hàng giả, hàng nhái, hàng nhập lậu không qua kiểm nghiệm. Một phần trong số này được xác định là hàng đang trong diện tiêu hủy nhưng đã bị tuồn ra ngoài. Để trốn tránh trách nhiệm hình sự, các đối tượng đã chọn cách phi tang thay vì lưu trữ hay tiêu thụ.

Hành động này không chỉ vi phạm pháp luật về xử lý chất thải mà còn gây ô nhiễm môi trường và tiềm ẩn nguy cơ khôn lường cho sức khỏe cộng đồng. Chị Lê Thị Lan Anh (phường Trung Văn, quận Nam Từ Liêm) bày tỏ sự bất an: “Với đặc thù liên quan đến sức khỏe con người, các mặt hàng như thuốc và thực phẩm chức năng cần được quản lý nghiêm ngặt hơn bất kỳ loại hàng hóa nào. Thế nhưng, chính những mặt hàng ấy lại đang bị đổ bỏ tràn lan, cho thấy mức độ coi thường quy định pháp luật và mạng sống người dân của không ít tổ chức, cá nhân. Nếu trẻ con nhặt được và sử dụng, hậu quả sẽ ra sao. Hàng hóa vứt thành đống và đốt như vậy sẽ gây ô nhiễm môi trường, người dân cũng ảnh hưởng sức khỏe”.

Được biết, chính quyền xã La Phù đã thu gom rác thải, vệ sinh môi trường, đồng thời tăng cường tuyên truyền, tuần tra và lắp đặt thêm camera an ninh để kịp thời phát hiện và xử lý vi phạm. Tuy nhiên, những giải pháp này chỉ mang tính chất xử lý phần ngọn.

Đâu là giải pháp?

Để giải quyết vấn nạn này, bảo vệ thị trường và sức khỏe người dân, cần có sự vào cuộc đồng bộ của cơ quan chức năng thay vì chỉ dừng lại ở việc dọn dẹp hậu quả.

Luật sư Đỗ Phương Thảo, Công ty Luật TNHH Công lý toàn dân nhận định, theo Thông tư số 20/2021/TT-BYT, thuốc quá hạn hoặc thuốc không còn giá trị sử dụng phải được thu gom và xử lý như chất thải nguy hại. Nếu tổ chức, cá nhân vứt bỏ trái phép thuốc có tính chất nguy hại, có thể bị xử phạt theo Nghị định số 45/2022/NĐ-CP và buộc khắc phục hậu quả. Trong trường hợp gây ô nhiễm nghiêm trọng, hành vi này còn có thể bị xem xét xử lý hình sự theo Điều 235 Bộ luật Hình sự. Còn tại Nghị định số 99/2013/NĐ-CP (sửa đổi bởi Nghị định số 126/2021/NĐ-CP và Nghị định số 46/2024/NĐ-CP), hành vi buôn bán hàng giả mạo nhãn hiệu có thể bị phạt tới 250 triệu đồng và buộc tiêu hủy hàng vi phạm. Nếu cấu thành tội phạm, người vi phạm còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 226 Bộ luật Hình sự về tội xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp.

Tại kỳ họp Quốc hội lần thứ chín, tham gia góp ý về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính, đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa (Đoàn Đồng Tháp) cho rằng, phải bảo đảm việc xử phạt được triển khai nhanh chóng, để tạo tính răn đe, giúp người vi phạm nhận thức được hành vi vi phạm kịp thời để sửa đổi. Theo Điều 33 Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012 (sửa đổi năm 2020), chỉ có cơ quan nhà nước có thẩm quyền mới được phép ra quyết định và tổ chức tiêu hủy hàng giả, hàng cấm. Quy trình này phải được giám sát chặt chẽ, lập biên bản đầy đủ, bảo đảm tuân thủ quy định về môi trường. Thế nhưng trên thực tế, không ít doanh nghiệp đã phó mặc hàng hóa vi phạm cho các đơn vị xử lý rác tư nhân hoặc người thu mua phế liệu mà không có sự giám sát. Hệ quả là hàng loạt sản phẩm liên quan trực tiếp đến sức khỏe con người bị vứt bừa bãi hoặc đốt dở dang ngay giữa khu dân cư.

“Vấn đề cần giải quyết hiện nay là siết chặt hơn nữa kỷ cương trong công tác quản lý thị trường, quản lý dược phẩm và an toàn thực phẩm. Cơ quan chức năng phải thanh tra thường xuyên, xử lý nghiêm khắc, không để lọt tội phạm hoặc bỏ qua hành vi tái phạm. Mỗi doanh nghiệp, người bán lẻ cần thấm nhuần mục tiêu kinh doanh không thể tách rời đạo đức và pháp luật. Người dân cần trở thành “tai mắt”, chủ động giám sát, phát hiện, tố giác những hành vi vi phạm đang len lỏi trong đời sống hằng ngày”, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, Phó Trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương nêu quan điểm.

Tiêu hủy hàng hóa phải là hoạt động có kiểm soát, minh bạch và đúng quy trình. Nếu không, đây có thể trở thành vỏ bọc cho hành vi che giấu hàng giả, hàng cấm, hàng tồn kho không đạt tiêu chuẩn. Hơn lúc nào hết, cần có những hành động kiên quyết, đồng bộ và minh bạch để không còn những thứ "rác đặc biệt” bị phi tang; chấm dứt nỗi lo của người tiêu dùng về từng sản phẩm mình sử dụng hằng ngày.

Hiền Phương