Doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu mong được 'đối xử công bằng' với thương nhân đầu mối

Sửa đổi Nghị định 83, 95 về kinh doanh xăng dầu. Ảnh: Quách Sơn.

Doanh nghiệp bán lẻ muốn được bình đẳng với thương nhân phân phối

Đại diện cho hơn 100 doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu tham gia hội thảo "Góp ý Dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định số 95/2021/NĐ-CP và Nghị định 83/2014/NĐ-CP về kinh doanh xăng dầu" ngày 14/2, ông Hà Thanh Tùng, đại diện Công ty TNHH Vận tải xăng dầu Hà Giang cho biết, hội bán lẻ xăng dầu có 950 thành viên với khoảng 9.000 cửa hàng bán lẻ, chiếm 53% tổng số cửa hàng bán lẻ trên cả nước.

Về giá trị tài sản, mỗi cửa hàng bán lẻ trung bình trị giá 10 tỷ đồng thì hội có 90.000 tỷ đồng, gấp 1,5 lần tổng tài sản Petrolimex.

Ông Hà Thanh Tùng tính toán, trung bình mỗi cửa hàng bán lẻ có 3 nhân viên, tạo ra 27.000 việc làm. Lương và thu nhập bình quân nhân viên 10 triệu đồng/tháng thì chi phí lương của hội là 3.240 tỷ đồng/năm. Mỗi tháng mỗi cửa hàng bán lẻ cần 100 triệu để duy trì. Dù số việc làm và tài sản lớn như vậy nhưng doanh nghiệp bán lẻ dường như bị bỏ quên, mỗi tháng đang phải gánh lỗ nặng. Khoảng 3 tháng nay, khoản lỗ của các doanh nghiệp bán lẻ này có thể lên tới 3.000 - 4.000 tỷ đồng.

Đại diện các doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu nhìn nhận, kinh doanh có lúc này lúc khác, lúc lỗ lúc lãi là chuyện thường tình. “Tuy nhiên, cũng là thương nhân kinh doanh xăng dầu nhưng có thương nhân đầu mối sau khi được điều chỉnh thì quý 4/2022 đã có lãi đến cả nghìn tỷ. Trong khi thương nhân bán lẻ do không có sự hỗ trợ đã lỗ cả nghìn tỷ. Thậm chí đứng trước nguy cơ xin rút giấy phép do không thể tiếp tục kinh doanh bởi thua lỗ”, ông Tùng cho hay.

Các doanh nghiệp nêu ý kiến tại hội thảo.

Theo ông Hà Thanh Tùng, do xăng dầu là mặt hàng kinh doanh có điều kiện nên lời hay lỗ vẫn phải bán hàng nếu ngừng bán phải có lý do chính đáng, nếu không sẽ bị phạt. Thời gian qua dù chịu mức chiết khấu bằng 0, thậm chí là chiết khấu âm nhưng doanh nghiệp bán lẻ vẫn phải duy trì kinh doanh.

“Doanh nghiệp bán lẻ chỉ được lấy hàng ở một nơi sau khi ký hợp đồng nên có thể bị chèn ép từ nhà phân phối, cho chiết khấu bao nhiêu cũng phải nhận bởi nếu không lấy hàng sẽ không thể lấy của nhà phân phối khác. Do đó, doanh nghiệp bán lẻ bị kẹt, mọi sự cạnh tranh bị triệt tiêu", ông Tùng phản ánh.

Trước vấn đề này, ông Hà Thanh Tùng đề nghị cơ quan soạn thảo Nghị định công nhận sự tồn tại của doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu. Từ đó, giúp doanh nghiệp bán lẻ có các quyền và nghĩa vụ bình đẳng như các thương nhân phân phối để đảm bảo sự công bằng.

Ông Tùng cũng kiến nghị đơn vị soạn thảo Nghị định ghi nhận lợi nhuận định mức, chi phí kinh doanh định mức ở khâu bán lẻ một cách hợp lý để đảm bảo không có phân biệt đối xử.

Đồng thời, ông Tùng đề xuất Nghị định sửa đổi cho phép đại lý bán lẻ nhập khẩu từ nhiều nguồn, ít nhất là có 3 nguồn để tránh tình trạng bị ép giá chiết khấu dẫn đến khan hàng.

Đồng quan điểm, TS Giang Chấn Tây, đại diện doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu ở Trà Vinh cho biết, trong thời gian qua, doanh nghiệp bán lẻ luôn bị “bỏ rơi” dẫn đến thua lỗ kéo dài nặng nề. Ông cho rằng cần quy định chiết khấu bán lẻ xăng dầu tối thiểu từ 5 - 6% giá bán để ổn định thị trường.

“Đây là phần cứng và là công cụ quản lý Nhà nước hữu hiệu được đề xuất khi trong công thức giá cơ sở nhằm đảm bảo cho mọi hoạt động của cả hệ thống kinh doanh xăng dầu được ổn định, công bằng. Theo đó, chi phí lưu thông trong công thức tính giá cơ sở cần phải được chia rõ phần chi phí và lợi ích ở 3 khâu: doanh nghiệp đầu mối, thương nhân phân phối và doanh nghiệp bán lẻ”, ông Giang Chấn Tây đề nghị.

Đại diện cho doanh nghiệp phân phối, ông Văn Tấn Phụng, Chủ tịch HĐQT CTCP thương mại Dầu khí Đồng Nai kiến nghị, nên giữ nguyên quy định 15 ngày điều chỉnh giá bán lẻ một lần để đảm bảo dự trữ. Đồng thời, có thể bỏ quỹ bình ổn giá nếu xem xét lại thấy quỹ này không phát huy hiệu quả.

Phản biện lại ý kiến cho rằng doanh nghiệp đầu mối lãi nhưng không chia sẻ chiết khấu với đại lý bán lẻ, ông Nguyễn Hồng Nam, đại diện Ban Chính sách kinh doanh Petrolimex cho rằng, do quy định phải dự trữ lưu thông 20 ngày nên doanh nghiệp đầu mối cũng lỗ tại nhiều thời điểm.

“Một tháng lỗ của anh chị không bằng chúng tôi lỗ một ngày. Đàm phán mua xăng dầu cũng rất khó khăn. Tàu to nhập hàng mấy chục triệu USD/tàu, lỗ thì doanh nghiệp đầu mối quá đuối, không bù lỗ được nên không đảm bảo chiết khấu cho đại lý”, ông Nam cho hay.

Cũng nhìn nhận từ góc độ thương nhân đầu mối, ông Phạm Văn Thoại, Chủ tịch Sài Gòn Petro cho biết, kiến nghị chia sẻ chiết khấu của đại lý bán lẻ là thỏa đáng nhưng giờ doanh nghiệp đầu mối cũng lỗ. “Cả nước có 33 đầu mối nhưng nhập khẩu liên tục thì nhiều nhất chắc chỉ 15 đầu mối. Nhập khẩu xăng dầu giờ không phải dễ. Chỉ tính riêng chênh lệch giữa thanh toán bằng VND và USD đã khiến chúng tôi mệt mỏi rồi”, ông Phạm Văn Thoại chia sẻ.

Nên để cho doanh nghiệp tự tính toán, thỏa thuận chi phí

Phát biểu góp ý về dự thảo Nghị định sửa đổi, ông Bùi Ngọc Bảo, Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam cho rằng, Nghị định xây dựng “càng bó thì càng khó” cho thương nhân từ đầu mối đến bán lẻ, tạo ra nhiều rào cản cho doanh nghiệp. Không chỉ vấn đề chiết khấu mà theo quan điểm của Hiệp hội thì Nghị định 95 cần sửa đổi ít nhất 10 điều khoản. Đề xuất của các doanh nghiệp đều hợp lý trong bối cảnh hiện tại.

“Xây dựng Luật không thể duy ý chí. Chiết khấu là thỏa thuận giữa doanh nghiệp này với doanh nghiệp kia, không phải của Nhà nước cho nên không thể quy định lấy của doanh nghiệp này, chia cho doanh nghiệp khác” Ông Bùi Ngọc Bảo, Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam

Ông Bùi Ngọc Bảo cũng cho hay, Nghị định quy định doanh nghiệp đầu mối phải dự trữ 20 ngày, dự trữ này là tiền của doanh nghiệp, giá thế giới xuống là doanh nghiệp lỗ ngay, nhưng điều chỉnh giá lại 10 ngày một lần, nên không tính đúng, tính đủ, doanh nghiệp đầu mối sẽ lỗ.

Do đó, theo ông Bùi Ngọc Bảo, dự thảo mới không cần bàn 10 ngày hay 7 ngày hành giá một lần, mà phải tính đúng, tính đủ cả dự trữ lưu thông. “Không thể hạ số ngày điều hành để tiệm cận giá thế giới, nhưng giá thế giới tăng thì dùng quỹ bình ổn để đè xuống, thực tế chỉ cần kéo dài ngày điều hành thì giá sẽ càng bình ổn”, Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam nêu ý kiến.

Do đó, ông Bảo cho rằng Nhà nước chỉ nên quản lý về giá nhập khẩu, còn chi phí thế nào để tự doanh nghiệp tính toán, thỏa thuận.

Về kiến nghị cho phép đại lý bán lẻ nhập khẩu từ nhiều nguồn, ông Bùi Ngọc Bảo cho rằng đã gọi là “đại lý” thì chỉ đại diện cho một đầu mối, có thương hiệu, tên tuổi của đầu mối. Vì vậy, nếu lấy từ nhiều nguồn, thì nên gọi là “nhà bán lẻ độc lập”. Khi ấy, bán lẻ phải chịu trách nhiệm về thương hiệu, chất lượng, hóa nghiệm…

“Đây là điều không dễ”, ông Bùi Ngọc Bảo nhận xét.

Bàn thêm về điều hành giá xăng dầu, TS Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương nêu quan điểm, hiện Nhà nước quyết định giá trần, thực ra đây giá bán cuối cùng.

“Thị trường xăng dầu biến động hàng giờ, ta đã xóa bỏ bao cấp về xăng dầu, nói nếu không quản giá xăng dầu thì giá lạm phát nhưng nếu quản lý thì sẽ thêm chi phí, chi phí bộ máy điều hành, quỹ bình ổn giá, chi phí thuế... Do đó, nên bỏ trần, bỏ quỹ bình ổn giá xăng dầu để thị trường tự lo”, ông Nguyễn Đình Cung nêu quan điểm.

TS Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương.

TS Nguyễn Đình Cung cũng cho rằng, việc đảm bảo cung ứng xăng dầu liên tục là trách nhiệm của Nhà nước. Vì thế, muốn cung cấp xăng dầu ổn định thì nên thành lập quỹ dự trữ quốc gia, khi thị trường bất ổn quá thì bơm dự trữ quốc gia thay vì dự trữ tại doanh nghiệp.

Chuyên gia này cũng đề nghị bỏ quy định bán lẻ được nhập hàng từ một đầu mối hay nhiều đầu mối. “Nên thành lập một thị trường tương đối cạnh tranh, rà soát lại điều kiện kinh doanh. Điều gì hạn chế cạnh tranh thì nên bỏ. Nhà nước chỉ nên quản về chất lượng, tiêu chuẩn, quy định an toàn. Nếu chưa bỏ được các quy định thì nên thành lập một hội đồng định giá, sau đó thuê công ty tư nhân định giá xác định giá hàng ngày, làm giá tham chiếu”, ông Nguyễn Đình Cung nói.

Tuy nhiên, theo chuyên gia, đây là giải pháp thay đổi về tư duy quản lý có thể sau hội nghị này chưa làm được ngay, nhưng một ngày không xa sẽ cải cách như thế.

Thu Thảo