Doanh nghiệp gia vị 'vượt rào' xuất khẩu

Theo Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam (VPA), năm 2023, Việt Nam xuất khẩu được 34.976 tấn các loại gia vị các loại, tổng kim ngạch xuất khẩu đạt 49,3 triệu USD, so với cùng kỳ năm 2022 lượng xuất khẩu tăng 222,4%. Dự báo, Việt Nam sẽ tăng lên 2-3 tỷ USD về xuất khẩu gia vị trong 2-3 năm tới.

Nhu cầu gia vị chế biến sâu cao

Hiện, Việt Nam đứng thứ 3 về xuất khẩu gia vị trên thế giới. Trong đó, Việt Nam đứng đầu thế giới về sản xuất và xuất khẩu hồ tiêu. Xuất khẩu quế cũng đứng đầu thế giới kể từ năm 2022 và đứng thứ 3 thế giới về xuất khẩu hoa hồi.

Là một nước có lợi thế phát triển các loại cây gia vị nhưng ông Trần Văn Hiếu, Giám đốc Công ty TNHH phát triển và tư vấn môi trường Dace, cho biết hiện nay các loại gia vị của Việt Nam xuất sang nhiều thị trường tạo cơ hội cho mở rộng đầu ra nhưng đi liền với đó sẽ là những khó khăn. Cụ thể là mỗi thị trường sẽ có những quy định, tiêu chuẩn riêng về nông sản nên đơn vị sản xuất tại Việt Nam phải thích ứng mới có thể xuất khẩu được vào nhiều thị trường.

Sản xuất bền vững, nắm bắt các quy định, tiêu chuẩn xuất khẩu giúp doanh nghiệp ngành hàng gia vị thâm nhập được nhiều thị trường.

Bên cạnh đó, qua quá trình xuất khẩu sang các thị trường như châu Âu cho thấy, các đối tác ngoài nhập khẩu nông sản gia vị tươi, sơ chế còn yêu cầu và có nhu cầu lớn cho các sản phẩm tăng chế biến, pha trộn, gia vị hữu cơ để đáp ứng nhu cầu đa dạng trong ẩm thực, phục vụ người theo đạo hồi…

Tuy nhiên, một trong những khó khăn của nhiều doanh nghiệp gia vị hiện nay là mới chỉ quan tâm đến khâu sơ chế, chưa đầu tư máy móc, nghiên cứu thị trường để chế biến sâu. Ngay như gừng, mỗi năm Việt Nam xuất khẩu khoảng 5.000 tấn sang các nước như Australia, Ấn Độ, Pakistan và các nước châu Âu nhưng ngoài xuất tươi (đông lạnh) hiện Việt Nam mới có thêm sản phẩm chế biến nhưng chưa đa dạng, chỉ ở một số dạng như mứt gừng, tinh dầu gừng…với số lượng khiêm tốn.

Ngay như hồ tiêu dù chiếm đến 70-80% thị phần thế giới, nhưng loại gia vị này của Việt Nam vẫn chủ yếu xuất khẩu thô.

"Thực tế các loại gia vị của Việt Nam đã chú trọng đến vấn đề làm sao để nâng cao giá trị nhưng mới chỉ tập trung vào khâu sơ chế. Việc chế biến vẫn còn ở mức đơn giản do công nghệ dù đã được đầu tư nhưng chưa hiện đại, tiên tiến nên chưa nâng được chất lượng sản phẩm", ông Trần Văn Hiếu nói.

Ngoài ra, một vấn đề khác mà ngành gia vị đang phải đối mặt đó là tình trạng bảo đảm chất lượng, nhất là về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật. Gần đây nhất, thông báo từ Hệ thống thông báo an toàn thực phẩm và thức ăn chăn nuôi của Liên minh châu Âu (EU) đối với sản phẩm có nguồn gốc thực vật xuất khẩu của Việt Nam vi phạm quy định về an toàn thực phẩm cho thấy, các sản phẩm quế, quế xay, bột ớt hữu cơ và ớt của Việt Nam bị một số quốc gia EU cảnh báo vi phạm an toàn thực phẩm.

Điều này cho thấy, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật đang là một trong những rào cản mà nhiều doanh nghiệp sản xuất nông sản, hàng hóa gia vị xuất khẩu đang phải đối mặt.

DN cần phân tích và kiểm tra định kỳ sản phẩm

Ông Hồ Diệp Anh Khôi, Tổng giám đốc Công ty TNHH Thực phẩm Quốc tế Nam Dương cho biết muốn xuất khẩu gia vị, các sản phẩm gia vị sang các thị trường khó tính, trong đó có Mỹ, doanh nghiệp phải đáp ứng các quy định trong Luật hiện đại hóa an toàn thực phẩm của Hoa Kỳ (FSMA). Nếu doanh nghiệp bị FDA phát hiện, họ sẽ gửi thư cảnh cáo và công bố rộng rãi trên website của mình. Ngoài ra, người tiêu dùng cũng có thể kiện các doanh nghiệp trong trường hợp chết oan hoặc bệnh tật liên quan đến sản phẩm thực phẩm của công ty đó. Chính vì vậy, đã là luật, doanh nghiệp Việt chỉ còn cách tuân thủ.

Theo các chuyên gia, gia vị cũng là những thực phẩm ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người dùng nên các quy định trong quá trình xuất khẩu của nhiều thị trường rất nghiêm ngặt.

Nhiều sản phẩm gia vị ở Việt Nam ngưỡng test tồn dư thuốc bảo vệ thực vật một số chất có thể là 0.03 hoặc 0.01mg/kg vẫn bảo đảm quy định, nhưng ở châu Âu chỉ được ở mức 0.003mg/kg hoặc 0.001mg/kg, tức là rất thấp. Ngoài ra, thuốc diệt cỏ glyphosate bị cấm sử dụng ở châu Âu từ 15/12/2023.

Ngoài tồn dư thuốc bảo vệ thực vật, kim loại nặng, vi sinh vật, chất bảo quản cũng là những rào cản trong xuất khẩu gia vị vì mỗi thị trường lại có những tiêu chuẩn khác nhau. Chỉ cần có sự chênh lệch rất nhỏ về tỷ lệ dư lượng kim loại nặng hay vi sinh vật , hàng của doanh nghiệp Việt cũng bị cảnh báo, trả về.

Trước tình trạng trên, nhiều doanh nghiệp xuất khẩu cho rằng, để chế biến, bảo quản những mặt hàng gia vị, các doanh nghiệp thường áp dụng các quy trình xử lý bằng vi sinh hoặc màu thực phẩm, nhưng chính các quy trình này nếu không được kiểm soát chặt chẽ, nắm bắt các tiêu chuẩn một cách cụ thể thì doanh nghiệp gia vị rất dễ vi phạm bởi các chất như Acid phosphoric, Coumarin, MOAH, MOSH, Nikotin, aflatoxin, Sudan color… Điều này đồng nghĩa với việc, rủi ro cho doanh nghiệp xuất khẩu cũng tăng lên.

Ngay như mặt hàng ớt của Việt Nam đang bị EU áp dụng tại Phụ lục I (tần suất kiểm tra là 50%) chuyển sang Phụ lục II của Quy định 2019/1973 tần suất kiểm tra 50% đồng thời kèm theo các lô hàng là Giấy chứng nhận an toàn thực phẩm, kết quả phân tích kiểm nghiệm về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật tồn dư trong sản phẩm.

Bà Hoàng Thị Liên, Chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam, cho biết, thực trạng trên buộc các sản phẩm nông sản thực phẩm nhập khẩu vào EU và một số nước khác phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về an toàn thực phẩm của thị trường này. Cụ thể là bảo đảm các quy định về dư lượng thuốc trừ sâu, chất bảo quản, và các chất phụ gia khác trong sản phẩm.

Việc phân tích và kiểm tra định kỳ các chất trên sản phẩm không chỉ giúp doanh nghiệp nâng cao uy tín và chất lượng sản phẩm mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp cận và mở rộng thị trường quốc tế.

Thực chất, việc mỗi nước, mỗi thị trường xuất khẩu có một tiêu chuẩn riêng có thể khiến các doanh nghiệp sản xuất gia vị gặp khó khăn trong việc bảo đảm quy định, chất lượng nhưng đây cũng chính là cơ hội để doanh nghiệp tái cơ cấu, phát triển sản phẩm.

Ông Trần Văn Hiếu, cho biết để đảm bảo sản phẩm xuất khẩu không bị trả về vì tồn dư dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, doanh nghiệp đã phải trang bị phòng Led. Bởi thông thường, các phòng Led khác ở Việt Nam chỉ có thể test 1.067 chất trong sản phẩm nhưng Dace vẫn chủ động test thêm một số chất khác để đảm bảo các mặt hàng gia vị khi xuất khẩu gần như không tồn dư thuốc bảo vệ thực vật theo các tiêu chuẩn quốc tế.

Bà Kim Hoàng, phụ trách tiếp thị của công ty nước mắm Hoàng Gia, cho biết doanh nghiệp luôn chú trọng đầu tư công nghệ, mẫu mã để đáp ứng các tiêu chuẩn sản xuất bền vững, từ đó mở cơ hội tiếp cận một số nguồn vốn, đáp ứng các điều kiện xuất khẩu sang Úc và Mỹ, đối tác ở Nga. Hiện, đơn vị đang xúc tiến xuất khẩu sang Canada.

Ngoài ra, theo các chuyên gia, đầu tư sản xuất xanh, sản xuất theo tiêu chuẩn hữu cơ sẽ giúp doanh nghiệp hóa giải những khó khăn trong tiếp cận nguồn vốn để đầu tư công nghệ, máy móc hiện đại nhằm gia tăng giá trị cho sản phẩm cũng như đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của đơn vị nhập khẩu quốc tế.

Quang Am