Doanh nghiệp Mỹ đã vay hàng trăm tỷ USD từ các ngân hàng quốc doanh Trung Quốc

Ảnh minh họa - Ảnh: Bloomberg.

Theo báo cáo mới đây từ AidData, một tổ chức nghiên cứu tại trường College of William & Mary ở Virginia, Trung Quốc đã cho các doanh nghiệp Mỹ vay tới 200 tỷ USD trong khoảng thời gian nói trên, nhưng phần lớn các khoản vay này được giữ bí mật. Số vốn vay này ban đầu được chuyển qua các công ty bình phong tại Cayman Islands, Bermuda, Delaware và nhiều nơi khác nhằm che giấu nguồn gốc thực sự.

Cũng theo báo cáo, phần lớn các khoản vay này được sử dụng để giúp các công ty Trung Quốc mua cổ phần trong các doanh nghiệp Mỹ. Nhiều công ty trong số này liên quan đến công nghệ quan trọng và an ninh quốc gia, bao gồm một nhà sản xuất robot, một công ty bán dẫn và một công ty công nghệ sinh học.

Báo cáo cho thấy một mạng lưới cho vay rộng lớn và tinh vi hơn nhiều so với những gì đã được hình dung trước đây. Đó là một mạng lưới nghĩa vụ tài chính mở rộng khỏi các nước đang phát triển và bao trùm các nước giàu, bao gồm cả Anh, Đức, Australia, Hà Lan và các đồng minh khác của Mỹ.

Mỹ vẫn chào đón hầu hết các khoản đầu tư nước ngoài, và Tổng thống Donald Trump luôn kêu gọi các nhà đầu tư nước ngoài rót vốn vào Mỹ. Tuy nhiên, dòng tiền từ Trung Quốc là một vấn đề được quan tâm đặc biệt trong bối cảnh cuộc đối đầu giữa hai siêu cường.

Tổng cộng, báo cáo của AidData phát hiện rằng Trung Quốc đã cho vay hơn 2 nghìn tỷ USD trong từ năm 2000 đến 2023 trên toàn thế giới, gấp đôi so với ước tính cao nhất trước đó và là một bất ngờ ngay cả đối với các nhà phân tích lâu năm về sự trỗi dậy của Trung Quốc. Trong đó, phần lớn các khoản vay mà Trung Quốc rót vào các nước giàu tập trung vào các lĩnh vực khoáng sản quan trọng và tài sản công nghệ cao, bao gồm đất hiếm và chất bán dẫn cần thiết cho máy bay chiến đấu, tàu ngầm, hệ thống radar, tên lửa dẫn đường chính xác và mạng viễn thông. Dù vậy, cho đến nay, các khoản cho vay của nhà nước Trung Quốc chưa bao giờ được công bố đầy đủ và chính thức.

Kể từ khi khoản vay cuối cùng được ghi nhận vào năm 2023 trong báo cáo nói trên, Mỹ đã tăng cường giám sát dòng vốn đầu tư từ Trung Quốc. Các cơ chế sàng lọc, chẳng hạn như Ủy ban Liên ngành về Đầu tư Nước ngoài tại Mỹ, đã được tăng cường vào năm 2020 để bảo vệ các lĩnh vực nhạy cảm trong nền kinh tế. Nhưng Trung Quốc cũng có biện pháp của mình, một phần bằng cách thiết lập các ngân hàng và chi nhánh ở nước ngoài - với hơn 100 cơ sở như vậy trong những năm gần đây - sau đó cho các thực thể nước ngoài vay, càng làm mờ nguồn gốc của số tiền.

Vốn vay từ các ngân hàng quốc doanh Trung Quốc đã chạm đến các dự án trên khắp nước Mỹ, đặc biệt là ở Đông Bắc, khu vực Hồ Lớn, Bờ Tây và dọc theo Vịnh Mexico - nơi đã được Tổng thống Trump đã đổi tên thành Vịnh Mỹ.

Nhiều khoản vay trong số đó được rót vào vào các ngành công nghiệp công nghệ cao quan trọng, theo báo cáo. Chẳng hạn vào năm 2015, các ngân hàng quốc doanh Trung Quốc đã cho một doanh nghiệp tư nhân Trung Quốc vay 1,2 tỷ USD để mua 80% cổ phần của Ironshore, một công ty bảo hiểm Mỹ có khách hàng bao gồm các quan chức của Cục Tình báo Trung ương (CIA) và Cục Điều tra Liên bang (FBI), cũng như các đặc vụ ngầm.

Các nhà quản lý Mỹ không hề hay biết về sự tham gia của Chính phủ Trung Quốc trong các khoản vay này vì tiền được chuyển qua một doanh nghiệp ở Cayman Island không có mối liên hệ rõ ràng với Trung Quốc, theo báo cáo. Các quan chức Mỹ sau đó phát hiện ra rằng Chính phủ Trung Quốc có thể truy cập thông tin và ra lệnh cho người mua Trung Quốc phải thoái vốn.

Cùng năm đó, Chính phủ Trung Quốc đã công bố "Made in China 2025”, một danh sách 10 lĩnh vực công nghệ cao, gồm bán dẫn, công nghệ sinh học và robot, mà Bắc Kinh muốn đạt được khả năng tự chủ 70% trong vòng một thập kỷ. Năm sau, vào năm 2016, Ngân hàng Xuất nhập khẩu Trung Quốc, một ngân hàng chính sách của nước này, đã cung cấp 150 triệu USD vốn vay để giúp một công ty Trung Quốc mua một công ty thiết bị robot ở Michigan.

Sau khi Trung Quốc thông qua kế hoạch trên, tỷ lệ dự án trong các lĩnh vực nhạy cảm như robot, quốc phòng, máy tính lượng tử và công nghệ sinh học đã tăng từ 46% lên 88% trong danh mục của Trung Quốc cho nước ngoài vay vốn nhằm mục đích thâu tóm - theo AidData.

Năm 2017, một công ty cổ phần tư nhân ở Delaware đã sử dụng một công ty ở Cayman Islands nhằm mua một nhà sản xuất chip của Mỹ, song thỏa thuận đã bị chặn khi các nhà điều tra phát hiện cả hai công ty đều thuộc sở hữu của một doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc. Cùng công ty ở Delaware đó đã mua được một nhà sản xuất bán dẫn của Anh, nhưng phải thoái vốn khi nhà chức trách Anh phát hiện ra.

Năm 2022, Anh buộc một công ty Trung Quốc phải thoái vốn khỏi một công ty nhạy cảm khác của Anh trong ngành chip. Đó là một nhà thiết kế chip trong điện thoại Apple nhưng có thể thích ứng cho các hệ thống quân sự. Công ty Trung Quốc đã mua công ty Anh này thông qua một công ty ở Hà Lan.

Để phát hiện các khoản cho vay ẩn của Trung Quốc, AidData đã tìm kiếm manh mối qua các hồ sơ chính thức, hợp đồng tư nhân và các công bố trên sàn giao dịch chứng khoán ở hơn 200 quốc gia được viết bằng nhiều ngôn ngữ. Nỗ lực theo dõi các khoản vay và đầu tư của Chính phủ Trung Quốc được AidData triển khai từ hơn một thập kỷ trước khi Bắc Kinh khởi động Sáng kiến Vành đai và Con đường để xây dựng cơ sở hạ tầng ở các nước đang phát triển.

Cách đây 3 năm, dự án nghiên cứu này đã mở rộng mạnh mẽ khi AidData - tổ chức hiện có 140 nhà nghiên cứu - nhận ra rằng nhiều khoản vay của Trung Quốc đang đổ vào các nền kinh tế phát triển như Mỹ, Australia, Hà Lan và Bồ Đào Nha - những nước mà ở đó, các vụ mua lại có thể cho phép Trung Quốc tiếp cận công nghệ quan trọng.

An Huy