Doanh nghiệp Nga tìm cách trao đổi hàng hóa hiện vật để lách trừng phạt
Xu hướng này diễn ra trong bối cảnh doanh nghiệp Nga tìm cách lách các biện pháp trừng phạt của phương Tây, bằng cách đổi lúa mì lấy ô tô Trung Quốc hay đổi hạt lanh lấy vật liệu xây dựng...
Ảnh minh họa - Ảnh: Reuters
Phương thức trao đổi hàng hóa hiện vật đang có xu hướng gia tăng trong hoạt động ngoại thương của Nga, đánh dấu sự trở lại lần đầu tiên của phương thức này kể từ thập niên 1990.
Xu hướng này diễn ra trong bối cảnh doanh nghiệp Nga tìm cách lách các biện pháp trừng phạt của phương Tây, bằng cách đổi lúa mì lấy ô tô Trung Quốc hay đổi hạt lanh lấy vật liệu xây dựng.
LÁCH TRỪNG PHẠT, KHÓ TRUY VẾT
Dù Nga đang duy trì mối quan hệ nồng ấm với Trung Quốc và Ấn Độ, sự trở lại của phương thức trao đổi hàng hóa cho thấy cuộc chiến ở Ukraine đã làm biến dạng mối quan hệ thương mại của nước này sau ba thập kỷ kể từ khi bắt đầu hội nhập với kinh tế phương Tây năm 1991.
Theo thống kê của hãng tin Reuters, đến nay, Mỹ, châu Âu và các nước đồng minh đã áp đặt tổng cộng hơn 25.000 biện pháp trừng phạt với nước này liên quan tới cuộc chiến tranh bắt đầu ở Ukraine vào đầu năm 2022 và việc Nga sáp nhập vùng Crimea của Ukraine vào năm 2014. Các biện pháp này nhằm làm suy yếu nền kinh tế quy mô 2,2 nghìn tỷ USD của Nga, từ đó giảm nguồn hỗ trợ tài chính cho chiến tranh.
Gần đây, Mỹ áp đặt thuế quan thứ cấp đối với hàng hóa Ấn Độ để phản ứng với việc quốc gia Nam Á này mua dầu mỏ của Nga.
Thời gian gần đây, ngày càng xuất hiện nhiều dấu hiệu cho thấy sự đi xuống của nền kinh tế Nga. Theo Ngân hàng Trung ương Nga (CBR), về mặt kỹ thuật, kinh tế nước này đang suy thoái trong khi ghi nhận lạm phát cao.
Một số biện pháp trừng phạt - đặc biệt là việc chặn ngân hàng Nga kết nối với hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT năm 2022 - và cảnh báo của Mỹ với các ngân hàng Trung Quốc làm ăn với Nga làm dấy lên lo ngại về các biện pháp trừng phạt thứ cấp.
"Các ngân hàng Trung Quốc lo bị đưa vào danh sách trừng phạt và bị áp đặt trừng phạt thứ cấp nên đã không nhận tiền Nga”, một nguồn tin trên thị trường thanh toán chia sẻ với hãng tin Reuters.
Theo các chuyên gia, những lo ngại dường như chính là nguyên nhân đằng sau sự phổ biến của các giao dịch trao đổi hàng hóa hiện vật - vốn khó truy vết hơn so với giao dịch mua bán hàng hóa và thanh toán bằng tiền.
Năm 2024, Bộ Kinh tế Nga ban hành một “Hướng dẫn giao dịch trao đổi hàng hóa nước ngoài” dài 14 trang, trong đó khuyến nghị doanh nghiệp nước này sử dụng phương thức trao đổi hàng hóa để tránh trừng phạt. Hướng dẫn này thậm chí đề xuất mở một nền tảng hoạt động như một sàn giao dịch đổi hàng.
“Giao dịch trao đổi trực tiếp như vậy cho phép trao đổi hàng hóa và dịch vụ với các công ty nước ngoài mà không cần thực hiện giao dịch thanh toán tiền quốc tế”, tài liệu của Bộ Kinh tế Nga nêu rõ.
NGÀY CÀNG PHỔ BIẾN
Vào tháng trước, Reuters đưa tin cho biết Công ty công nghệ dầu khí Hải Nam Longpan của Trung Quốc đã tìm cách đổi hợp kim thép và nhôm để đổi lấy động cơ hàng hải của Nga.
Reuters cũng xác định được 8 giao dịch trao đổi hàng hóa hiện vật như vậy từ các nguồn tin thương mại và doanh nghiệp. Các giao dịch như vậy chưa từng được tiết lộ trước đây.
Dù không thể xác định giá trị và khối lượng hàng hóa trao đổi, ba nguồn tin của Reuters tiết lộ các giao dịch như vậy đang ngày càng phổ biến.
“Sự tăng lên của hoạt động này là một biểu hiện của việc phi đô la hóa cũng như áp lực trừng phạt và các vấn đề thanh khoản giữa Nga và các đối tác”, ông Maxim Spassky, Thư ký Hội đồng chung liên minh các nhà công nghiệp và doanh nhân Nga-Á, nhận xét với Reuters và dự báo các giao dịch trao đổi hàng hóa như vậy sẽ còn tiếp tục gia tăng trong thời gian tới.
Cơ quan hải quan Nga cũng xác nhận với Reuters rằng có hoạt động trao đổi hàng hóa với nhiều quốc gia và với nhiều loại hàng hóa khác nhau. Tuy nhiên, cơ quan này khẳng định khối lượng của các giao dịch này không đáng kể so với tổng khối lượng hàng hóa được mua bán theo các hợp đồng thương mại thông thường.
Trong một giao dịch mà Reuters xác định được từ hai nguồn tin, ô tô Trung Quốc được đổi lấy lúa mì Nga. Cụ thể, doanh nghiệp Trung Quốc mua ô tô tại Trung Quốc bằng nhân dân tệ. Doanh nghiệp Nga mua ngũ cốc bằng rúp. Sau đó, lúa mì được đổi lấy ô tô. Hiện chưa thể xác định giá trị của giao dịch này.
Trong hai giao dịch khác, hạt lanh được trao đổi lấy các mặt hàng như đồ gia dụng và vật liệu xây dựng từ Trung Quốc. Theo các chuyên gia am hiểu về hoạt động giao dịch đối ngoại của Nga, một giao dịch trong số này được ghi nhận trong báo cáo năm 2024 của cơ quan hải quan Nga ở vùng Ural, ước tính trị giá khoảng 100.000 USD.
Trung Quốc là nước nhập khẩu hạt lanh lớn của Nga để sử dụng trong sản xuất công nghiệp và như một sản phẩm dinh dưỡng.
Trong các giao dịch khác, kim loại được giao tới Trung Quốc để đổi lấy máy móc; dịch vụ của Trung Quốc được đổi lấy nguyên liệu thô. Một công ty nhập khẩu Nga đã mua nhôm để trả cho một công ty Trung Quốc.
“Một số giao dịch trao đổi hàng hóa như vậy đã cho phép Nga nhập khẩu hàng hóa từ phương Tây bất chấp lệnh trừng phạt”, hai nguồn tin chia sẻ với Reuters nhưng không cung cấp thông tin chi tiết về mặt hàng.
