IMF hạ dự báo tăng trưởng GDP Việt Nam 2025 xuống 6,5%, dấu hiệu cảnh báo gì cho doanh nghiệp?

IMF đã bấm đồng hồ ở 6,5%, thấp hơn 0,3 điểm phần trăm so với trước, nhưng đó không phải là “trần” nếu Việt Nam cùng cộng đồng doanh nghiệp ra quyết định nhanh hơn, đầu tư thông minh hơn và hợp tác chặt chẽ hơn.

Vì sao IMF hạ dự báo?

Trong Thông cáo kết thúc tham vấn Điều IV, IMF đưa ra ba điểm chính. Thứ nhất, cú hích từ xuất khẩu giúp tăng trưởng phục hồi nhưng triển vọng 2025 chịu “những bất định bên ngoài”, đặc biệt là các chính sách thuế mới của Mỹ. Thứ hai, lạm phát cơ bản dự kiến duy trì trong tầm kiểm soát nhưng rủi ro nguồn điện và thiên tai có thể gây gián đoạn sản xuất. Thứ ba, Việt Nam cần tiếp tục cải cách cấu trúc để tăng năng suất và thu hút đầu tư chất lượng cao. Với các giả định này, IMF dự báo GDP Việt Nam 2025 tăng 6,5%, thấp hơn mức 6,8% đưa ra hồi đầu năm, và lạm phát bình quân khoảng 3,5-4%.

Tác động từ phía Mỹ là biến số lớn nhất. Từ tháng 4/2025, Nhà Trắng công bố “thuế cơ sở” (baseline tariff) 10% với toàn bộ hàng nhập khẩu vào Mỹ, chính sách có hiệu lực với mọi đối tác, trong đó có Việt Nam. Chính sách này còn bổ sung các mức thuế riêng cho một số nhóm hàng như ô tô, chip… và được lý giải nhằm “tái cân bằng thương mại” và củng cố an ninh chuỗi cung ứng của Mỹ.

Song song, một thỏa thuận thương mại song phương được công bố ngày 2/7/2025 giữa Mỹ và Việt Nam đã nêu mức thuế 20% áp lên nhiều dòng hàng xuất xứ Việt Nam, một phần của chiến lược thương mại mới của Washington. Dù chi tiết kỹ thuật còn tiếp tục đàm phán và triển khai, việc nâng trần thuế đối với hàng Việt Nam nếu kéo dài sẽ bào mòn một phần lợi thế chi phí của khu vực sản xuất định hướng xuất khẩu.

IMF thẳng thắn nêu an ninh năng lượng, đặc biệt là điện, là rủi ro đáng chú ý trong trung hạn. Sau đợt thiếu điện nghiêm trọng ở miền Bắc mùa hè 2023, EVN đã triển khai nhiều biện pháp vận hành và nguồn dự phòng để không lặp lại cắt điện mùa hè 2024. Nhưng báo cáo của EVN cũng cho thấy nhu cầu phụ tải tăng nhanh, nguồn điện than và khí đối mặt thách thức nhiên liệu, còn điện tái tạo cần cơ chế đấu thầu/giá mới để giải phóng công suất. Doanh nghiệp FDI vì thế mong chính sách điện gió, điện khí LNG và lưới truyền tải được đẩy mạnh đúng lộ trình, nhằm giảm nguy cơ gián đoạn sản xuất. IMF coi đảm bảo an ninh năng lượng, đặc biệt là điện là điều kiện cần để chuỗi cung ứng và FDI vận hành trơn tru.

Ngành nào chịu ảnh hưởng mạnh nhất?

Mỹ là thị trường “số 1” của dệt may Việt Nam. Thuế nhập khẩu cao hơn làm triệt tiêu một phần lợi thế giá, trong khi người mua tại Mỹ đang chuyển đơn hàng theo hướng “near-shoring” và yêu cầu ngày càng khắt khe về truy xuất nguồn gốc, phát thải. Hiệp hội Dệt May Việt Nam (VITAS) cảnh báo xu hướng đơn hàng phân tán và biên lợi nhuận mỏng đi, buộc doanh nghiệp tăng hàm lượng thiết kế, logistics và xanh hóa sản xuất để trụ vững.

Việt Nam đã trở thành cứ điểm lắp ráp lớn cho điện thoại, máy tính và thiết bị mạng, với hệ sinh thái FDI từ Samsung, Apple, Google, Meta… Tuy nhiên, Mỹ đang thúc đẩy giảm phụ thuộc linh kiện Trung Quốc trong hàng hóa xuất xứ Việt Nam. Điều này vừa là thách thức (do chuỗi cung ứng trong nước còn non) vừa là cơ hội để tăng tỷ lệ nội địa hóa, phát triển công nghiệp hỗ trợ, và nhận thêm ưu đãi đầu tư nếu đáp ứng yêu cầu xuất xứ.

Một số mặt hàng như hồ tiêu, cà phê, thủy sản được hưởng lợi từ giá cao và nhu cầu ổn định. Nhưng chi phí tuân thủ tiêu chuẩn an toàn, môi trường và thuế đi kèm có thể làm tăng giá thành, nhất là với doanh nghiệp nhỏ. Củng cố khâu truy xuất, giảm phát thải và đa dạng hóa thị trường sẽ là “lá chắn” tốt nhất.

Mặc dù IMF hạ dự báo, nền tảng thương mại, sản xuất của Việt Nam vẫn bật lên mạnh mẽ từ nửa cuối 2024 sang 2025. Tính 8 tháng đầu 2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt gần 598 tỷ USD, tăng 16,3% so cùng kỳ; cán cân xuất siêu gần 14 tỷ USD. Sản xuất công nghiệp tháng 8 tăng 8,9%, riêng chế biến, chế tạo duy trì tăng hai chữ số; bán lẻ, dịch vụ 8 tháng tăng 9,4%, CPI bình quân 8 tháng tăng 3,25%. Đây là những “đệm đỡ” quan trọng cho tăng trưởng 2025-2026.

Doanh nghiệp nói gì?

Trao đổi nhanh với một số hiệp hội, lo ngại lớn nhất hiện nay là chi phí tuân thủ tăng và biến động đơn hàng. VCCI ghi nhận ý kiến chuyên gia rằng để giảm tác động thuế, doanh nghiệp cần nâng tỷ lệ nội địa hóa, tái cấu trúc chuỗi cung ứng và chủ động chuẩn bị các bộ hồ sơ xuất xứ (RoO), tiêu chuẩn xanh nhằm đáp ứng đơn hàng “khó tính” từ Mỹ và EU.

Một lãnh đạo doanh nghiệp điện tử ở Bắc Ninh cho biết đơn hàng 2025-2026 “không xấu đi”, nhưng yêu cầu chuyển dần sang linh kiện không có nguồn gốc Trung Quốc đang tới nhanh hơn dự kiến, khiến công ty phải làm việc sát với các nhà cung cấp tại Việt Nam và ASEAN để thay thế. Ở phía dệt may, một nhà xuất khẩu lớn ở miền Nam nói biên giá có thể bị co hẹp 1-2 điểm phần trăm nếu khách hàng Mỹ không chấp nhận điều chỉnh giá; giải pháp của họ là đầu tư thêm vào thiết kế, R&D vật liệu tái chế và sử dụng năng lượng tái tạo trong nhà máy để đáp ứng tiêu chí ESG, yếu tố ngày càng quyết định việc chọn nhà cung ứng.

Với nông sản gạo, doanh nghiệp cho rằng rào cản lớn nhất không phải thuế mà là chuẩn chất lượng và truy xuất. Các mô hình cánh đồng chất lượng cao, giảm phát thải ở ĐBSCL, gắn kết nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp, đang giúp tăng lợi nhuận và giảm rủi ro “đứt đơn” vào các thị trường khó tính; họ đề nghị ưu tiên tín dụng xanh cho các liên kết chuỗi này.

Việt Nam nên làm gì để giữ sức hút FDI?

IMF nhấn mạnh tầm quan trọng của các hiệp định thương mại tự do (FTA) và đề nghị Việt Nam tận dụng tối đa để bù đắp tác động thuế ở một số thị trường. Về xuất khẩu, việc mở rộng sang GCC, Mercosur, những thị trường được Chính phủ định hướng đàm phán, có thể giúp phân tán rủi ro.

Bán lẻ, dịch vụ tăng mạnh trong 2025 là dư địa để doanh nghiệp giảm lệ thuộc đơn hàng bên ngoài. Tập trung sản phẩm “Make in Vietnam” có hàm lượng công nghệ và thiết kế cao, ứng dụng kinh tế số để khai thác 100 triệu dân là hướng đi được nhiều tập đoàn FDI và nội địa cùng lựa chọn.

Các yêu cầu CBAM (EU), tiêu chuẩn ESG và quy tắc xuất xứ đang trở thành “giấy thông hành” mới. IMF khuyến nghị Việt Nam tăng tốc cải cách cấu trúc, nâng năng suất, phát triển thị trường vốn nội địa cho các dự án xanh và hạ tầng, đồng thời tăng đầu tư công nghệ, kỹ năng để leo lên nấc thang giá trị cao hơn trong chuỗi toàn cầu.

Từ góc độ doanh nghiệp, cam kết không cắt điện cùng lộ trình giá điện minh bạch, cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) cho nhà máy sử dụng năng lượng tái tạo, và đẩy nhanh giải phóng công suất lưới là ba mảnh ghép quyết định tới niềm tin FDI.

Ngoài câu chuyện thuế của Mỹ, điều doanh nghiệp cần là chính sách thuế, hải quan ổn định, dự báo được: quy tắc xuất xứ rõ ràng, thủ tục thông quan số hóa, hoàn thuế VAT nhanh, và chính sách ưu đãi gắn với tiêu chí xanh, đổi mới thay vì ưu đãi thuần túy theo địa bàn hoặc quy mô.

Ngay cả sau khi hạ dự báo, mức 6,5% mà IMF đưa ra tiếp tục đặt Việt Nam trong nhóm tăng trưởng cao của châu Á (IMF ước Trung Quốc 2025 khoảng 4,1%, Thái Lan ~3-3,5% tùy kịch bản). Nền tảng xuất siêu, lạm phát trong tầm kiểm soát và đà hồi phục công nghiệp, bán lẻ là điểm cộng lớn. Thách thức chính là thương mại địa chính trị khó lường và điện hạ tầng. Nếu chuyển rủi ro thành động lực cải cách như IMF gợi ý, Việt Nam vẫn có thể giữ vị thế “điểm đến FDI” hàng đầu ASEAN trong chu kỳ dịch chuyển chuỗi cung ứng mới.

Trong ngắn hạn, bài toán sống còn là giữ đơn hàng và biên lợi nhuận. Giới chuyên gia khuyến nghị doanh nghiệp nên lập ba kịch bản thuế ở thị trường Mỹ, rà soát quy tắc xuất xứ, tăng tỷ lệ nội địa hóa và tìm đơn hàng bù ở các thị trường FTA. Trung hạn, hãy xem ESG, số hóa, năng suất là “đòn bẩy” chính: đầu tư tiết kiệm năng lượng, dữ liệu chuỗi cung ứng, tự động hóa và thiết kế. Dài hạn, chiến lược bám sâu thị trường nội địa 100 triệu dân sẽ là “bộ giảm xóc” tốt nhất trước mọi cú sốc bên ngoài.

IMF đã bấm đồng hồ ở 6,5%, thấp hơn 0,3 điểm phần trăm so với trước, nhưng đó không phải là “trần” nếu Việt Nam cùng cộng đồng doanh nghiệp ra quyết định nhanh hơn, đầu tư thông minh hơn và hợp tác chặt chẽ hơn trong một thế giới đang tái định hình luật chơi.

Phụng Tiên