Doanh nghiệp tư nhân hỗ trợ nền kinh tế bứt tốc

Phát huy hơn nữa vai trò của các doanh nghiệp tư nhân trong nước là việc cần phải làm

Doanh nghiệp lớn nhưng kinh tế tư nhân chưa mạnh

Sau gần 40 năm Đổi mới, một trong những thành tựu nổi bật nhất của cải cách kinh tế ở Việt Nam là sự nổi lên của một khu vực tư nhân năng động và dần thể hiện vai trò của mình trong nhiều mặt của nền kinh tế. Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, khu vực tư nhân hiện đóng góp 45% GDP, 85% việc làm, và 98% kim ngạch xuất khẩu. Với hơn 940.000 doanh nghiệp đang hoạt động, hơn 30.000 hợp tác xã và trên 5 triệu hộ kinh doanh. Đặc biệt, các dự án trọng điểm của quốc gia cũng mang đậm dấu ấn của khối doanh nghiệp tư nhân. Đơn cử, Thaco cam kết sản xuất toa tàu và đầu máy đường sắt cao tốc, đầu tư 700 ha khu công nghiệp, phát triển nông nghiệp hữu cơ quy mô lớn; Hòa Phát đầu tư 10.000 tỷ đồng vào nhà máy sản xuất ray đường sắt, đáp ứng 10 triệu tấn thép cho các dự án quốc gia; FPT tập trung đào tạo nhân lực AI, thiết kế chip bán dẫn, hợp tác với các tập đoàn quốc tế để số hóa SME; Vingroup tiên phong trong sản xuất xe điện, đầu tư vào năng lượng xanh, hướng tới mục tiêu “Make in Vietnam”... Đây đều là những dự án lớn, có ý nghĩa lâu dài để Việt Nam hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng đất nước.

Sự tham gia của các doanh nghiệp tư nhân trong thúc đẩy tăng trưởng của nền kinh tế dường như rất rõ ràng, song TS. Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược thương hiệu và canh tranh cho rằng, khu vực kinh tế tư nhân đang phải đối mặt với rất nhiều trở ngại, cả về chính sách, trong chính bản thân doanh nghiệp và cả từ cách nhìn nhận xã hội. Xét tổng thể khu vực tư nhân vẫn là “nhiều về lượng và yếu về chất” do phần lớn (trên 97%) các doanh nghiệp là nhỏ và vừa. Điều đó là bình thường, song lại không bình thường khi đại đa số doanh nghiệp đăng ký đều có quy mô rất nhỏ, dưới 10 lao động và vốn đăng ký dưới 5 tỷ đồng (70%), nhiều hộ kinh doanh từ chối đăng ký làm doanh nghiệp chính thức.

Sự thiếu vắng ngày càng rõ các doanh nghiệp qui mô trung bình, nhất là trong ngành công nghiệp chế tác, đang cản trở tăng năng suất, chuyên môn hóa và chuyển giao công nghệ. Nhiều doanh nghiệp tư nhân đã tham gia vào mạng lưới sản xuất toàn cầu song có vị thế yếu trong chuỗi giá trị. Doanh nghiệp tư nhân lớn cũng chưa thể hiện được vai trò dẫn đầu trong đổi mới sáng tạo và tăng trưởng, thậm chí không ít doanh nghiệp đang gặp nhiều khó khăn trong hoạt động kinh doanh, thua lỗ, phải dừng sản xuất kinh doanh, giải thể...

Trong một hội nghị diễn ra gần đây, đại diện một doanh nghiệp chia sẻ mong muốn đầu tư xây dựng Trung tâm nghiên cứu và phát triển (P&R) lớn, song đã qua 3 năm vẫn chưa thể triển khai do vướng mắc về thủ tục đất đai. Thủ tục hành chính vẫn khá phức tạp, đặc biệt mặc dù lãnh đạo Đảng, Nhà nước và các bộ, ngành, địa phương rất quyết liệt trong cải cách thủ tục, khơi thông nguồn lực cho phát triển, song cấp thực thi còn có độ trễ lớn. Thấu hiểu những khó khăn này, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cũng thẳng thắn nhận định “thể chế đang là 'điểm nghẽn của điểm nghẽn' nhưng cũng là “đột phá của đột phá'”. Quan điểm này cho thấy rằng, việc cải cách và đổi mới thể chế cũng chính là cơ hội để khẳng định vai trò tiên phong của doanh nghiệp tư nhân.

Xây dựng hệ sinh thái hỗ trợ toàn diện

Nền kinh tế Việt Nam đứng trước cơ hội thay đổi mạnh mẽ. Với lộ trình phù hợp và thực hiện tốt, Việt Nam có thể đạt mức tăng trưởng cao, tiến tới tăng trưởng 2 con số cũng như các mục tiêu phát triển thịnh vượng vào năm 2030 và 2045. Trong đó, khu vực kinh tế tư nhân cần đảm bảo tăng trưởng cao và bền vững ở mức 2 con số. Để đạt được kết quả trên, cần có một hệ sinh thái hỗ trợ toàn diện, bao gồm chính sách, cơ chế và môi trường kinh doanh thuận lợi.

TS. Huỳnh Thế Du (Đại học Fulbright Việt Nam) cho rằng, việc đầu tiên cần làm là tạo sân chơi bình đẳng giữa ba thành phần, vì thực tế các doanh nghiệp tư nhân trong nước thường chịu bất lợi hơn các doanh nghiệp nhà nước và các doanh nghiệp FDI. Việc tiếp theo là khuyến khích các doanh nghiệp trong nước đi tiên phong trong những lĩnh vực quan trọng và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế. Hợp tác liên kết và cạnh tranh quốc tế cùng với các chính sách chủ động của Nhà nước cũng hết sức quan trọng...Sự bình đẳng này không chỉ cho thấy có việc đánh giá đúng vai trò của doanh nghiệp tư nhân mà còn thể hiện một nền kinh tế lành mạnh, minh bạch và công bằng cho tất cả mọi thành phần.

Đề xuất một số giải pháp khác, PGS, TS Nguyễn Thường Lạng, Giảng viên cao cấp - Viện Thương mại và Kinh tế quốc tế, Trường Đại học Kinh tế quốc dân cho rằng, Việt Nam cần tiếp tục đơn giản hóa các thủ tục hành chính và thuế cho doanh nghiệp tư nhân; xây dựng môi trường pháp lý minh bạch, thúc đẩy việc áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý Nhà nước sẽ giúp giảm bớt gánh nặng cho các doanh nghiệp nhỏ. Đồng thời, tạo cơ chế liên kết giữa doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp Nhà nước, doanh nghiệp FDI, giúp các doanh nghiệp tư nhân tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu, nâng cao trình độ công nghệ và quản lý.

Ngoài ra, Việt Nam cần tham khảo kinh nghiệm từ các nền kinh tế khác, nhất là trong khu vực để nâng tầm quan trọng của doanh nghiệp tư nhân trong xây dựng nền kinh tế hiện đại. Dễ nhận thấy nhất ở Hàn Quốc, các tập đoàn tư nhân mạnh (hay còn gọi là Chaebol) đã góp phần đáng kể vào sự phát triển công nghệ và công nghiệp chế tạo hiện đại, thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Nếu Hàn Quốc có những Chaebol hùng mạnh thì ở Đức có mô hình “Mittelstand” - những doanh nghiệp nhỏ và vừa chuyên nghiệp, là xương sống của nền kinh tế Đức; Đài Loan đã sử dụng mô hình liên kết của chuỗi doanh nghiệp vừa và nhỏ với vai trò tích cực của các hiệp hội và các tổ chức trung gian.

Với sự kết hợp giữa chính sách thông minh, nỗ lực doanh nghiệp và bài học quốc tế, Việt Nam hoàn toàn có thể biến kỷ nguyên 2025-2030 thành thập kỷ của những “kỳ tích” kinh tế, một chuyên gia khẳng định.

Hương Giang