Doanh nghiệp vận tải: Mắt xích then chốt trong bảo đảm an toàn giao thông

Nhiều gam màu xám

Thời gian qua, toàn ngành Giao thông vận tải đã nỗ lực kéo giảm tai nạn giao thông, đặc biệt về số vụ và số người chết. Tuy nhiên, tình hình vẫn diễn biến phức tạp, một số vi phạm chưa được khắc phục triệt để, tai nạn giao thông giảm chưa bền vững. Đặc biệt, tai nạn giao thông liên quan tới xe kinh doanh vận tải vẫn còn gây nhiều quan ngại khi chiếm từ 30% - 40% tổng số vụ tai nạn giao thông đường bộ.

Trong khi tài xế là người trực tiếp cầm lái, thì trách nhiệm của doanh nghiệp vận tải lại mang tính chất quyết định trong việc đào tạo, giám sát và quản lý hoạt động vận tải an toàn.

Hiện trường vụ tai nạn lật xe khách trên đèo Tam Đảo làm 3 người chết, nhiều người bị thương. (Ảnh: Công an cung cấp)

Thực tế thời gian qua, một bộ phận đơn vị kinh doanh vận tải đã có chuyển biến tích cực trong việc đảm bảo an toàn giao thông. Nhiều doanh nghiệp đã đầu tư vào hệ thống giám sát hiện đại, trang bị thiết bị giám sát hành trình, camera trên xe, ứng dụng phần mềm quản lý vận tải để tối ưu lộ trình, giảm áp lực cho tài xế.

Cùng với đó, tổ chức đào tạo, tập huấn định kỳ cho tài xế về kỹ năng lái xe an toàn, xử lý tình huống khẩn cấp. Tuân thủ tốt quy định pháp luật, đảm bảo bảo hiểm trách nhiệm dân sự, đăng kiểm định kỳ. Có bộ phận an toàn giao thông riêng để theo dõi và xử lý vi phạm nội bộ…

Tuy nhiên, bức tranh tổng thể nhìn chung vẫn còn nhiều bất cập. Một số đơn vị còn lơ là, buông lỏng quản lý, khiến hậu quả không chỉ dừng lại ở những con số thương vong. Các vụ việc xe quá tải, chạy sai tuyến, tranh giành khách, lấn làn, vượt ẩu… vẫn xảy ra, chủ yếu ở xe tải hạng nặng, xe khách đường dài. Không ít doanh nghiệp "khoán trắng" cho tài xế (cho thuê xe, giao khoán doanh thu, tài xế tự chịu trách nhiệm). Điều này dẫn đến tình trạng tài xế chạy quá giờ, vi phạm tốc độ để đạt doanh thu…

Từ quy định pháp luật đến ý thức và trách nhiệm của doanh nghiệp

Trước những diễn biến phức tạp của tình hình trật tự, an toàn giao thông thời gian gần đây, Bộ Công an đã ban hành kế hoạch tổng kiểm soát phương tiện kinh doanh vận tải. Mục đích nhằm kịp thời phát hiện, ngăn chặn, xử lý các hành vi vi phạm; góp phần hạn chế tai nạn giao thông liên quan đến xe ô tô kinh doanh vận tải hành khách, ô tô vận tải hàng hóa bằng container, nhất là các vụ tai nạn giao thông rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng.

Qua tổng kiểm soát đã tạo chuyển biến tích cực về nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật về giao thông của chủ phương tiện và lái xe. Đồng thời, phát hiện những tồn tại, khó khăn, vướng mắc, bất cập trong công tác quản lý nhà nước về hoạt động kinh doanh vận tải hành khách, vận tải hàng hóa bằng container để kiến nghị các cơ quan chức năng các giải pháp khắc phục.

Nhằm đảm bảo trật tự an toàn giao thông, kế thừa các quy định tại Luật Giao thông đường bộ năm 2008, Luật Đường bộ năm 2024 có hiệu lực từ ngày 01/01/2025 đã đưa thêm một số quy định để tăng trách nhiệm của doanh nghiệp vận tải hành khách trong quản lý, sử dụng lái xe. Trong đó, siết chặt việc quản lý đối với người không có giấy phép lái xe hoặc có giấy phép lái xe nhưng không phù hợp với loại xe, người đang bị tước hoặc bị thu hồi giấy phép lái xe hoặc không đảm bảo điều kiện điều khiển phương tiện.

Ngoài ra, doanh nghiệp vận tải cũng không được để tổ chức, cá nhân không có giấy phép kinh doanh vận tải hành khách điều hành phương tiện và lái xe, hoặc quyết định giá cước để vận tải hành khách.

Theo chuyên gia giao thông Đỗ Cao Phan, nếu như Luật Giao thông đường bộ 2008 quy định một trong những điều kiện hoạt động của doanh nghiệp vận tải hành khách là người trực tiếp điều hành hoạt động vận tải của doanh nghiệp, hợp tác xã phải có trình độ chuyên môn về vận tải, thì tại Luật Đường bộ 2024, quy định này được đưa vào nghĩa vụ của doanh nghiệp vận tải.

Trong bối cảnh hoạt động kinh doanh vận tải bằng xe ô tô đang ngày càng phát triển mạnh mẽ tại Việt Nam, việc bảo đảm trật tự, an toàn giao thông và quản lý hoạt động kinh doanh vận tải theo quy định của pháp luật là một trong những ưu tiên hàng đầu. Nó giúp cho các doanh nghiệp vận tải kinh doanh bình đẳng, qua đó tạo nền tảng vững chắc cho một ngành vận tải phát triển lành mạnh, an toàn và hiệu quả.

Để thực sự nâng cao chất lượng vận tải và đảm bảo an toàn, cần sự chuyển mình đồng bộ, từ quy định pháp luật đến ý thức và trách nhiệm của chính doanh nghiệp.

Theo đó, cơ quan quản lý cần tiếp tục hoàn thiện và siết chặt khung pháp lý. Rà soát, bổ sung quy định rõ trách nhiệm pháp lý của doanh nghiệp trong các vụ tai nạn. Bổ sung chế tài mạnh hơn với đơn vị vi phạm nhiều lần. Quy định trách nhiệm liên đới hình sự trong trường hợp doanh nghiệp buông lỏng giám sát, giao xe cho người không đủ điều kiện hoặc ép tài xế vi phạm.

Các doanh nghiệp vận tải trên địa bàn thành phố Huế được phổ biến và ký cam kết chấp hành nghiêm các quy định của pháp luật về trật tự, an toàn giao thông. (Ảnh: Bộ Xây dựng)

Tăng cường quản lý, giám sát doanh nghiệp vận tải. Xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về các doanh nghiệp vận tải, cập nhật công khai tình trạng vi phạm, lịch sử tai nạn, số lần xử phạt. Áp dụng kiểm tra định kỳ và đột xuất đối với các doanh nghiệp có “nguy cơ cao” dựa trên dữ liệu từ thiết bị giám sát hành trình.

Ứng dụng công nghệ để kiểm soát vận hành. Triển khai hệ thống quản lý hành trình xe tập trung ở cấp tỉnh/thành phố, kết nối dữ liệu giám sát hành trình từ các doanh nghiệp về cơ quan chức năng. Bắt buộc gắn camera giám sát trong khoang lái đối với các phương tiện kinh doanh vận tải, đặc biệt là xe khách, xe container, xe buýt. Phân tích dữ liệu hành trình để phát hiện vi phạm: Thời gian làm việc quá giờ, vượt tốc độ, nghỉ không đủ thời gian...

Cùng với đó, mỗi doanh nghiệp vận tải cần nâng cao nhận thức và năng lực cho tài xế. Tổ chức tập huấn bắt buộc định kỳ về quy định pháp luật, an toàn vận hành và trách nhiệm sau tai nạn. Xây dựng văn hóa an toàn giao thông trong doanh nghiệp, xem an toàn là giá trị cốt lõi.

Thường xuyên kiểm tra, giám sát và đào tạo và kiểm tra chuyên môn, nghiệp vụ, sức khỏe cho lái xe. Ký cam kết chấp hành nghiêm các quy định về trật tự an toàn giao thông, vận tải đường bộ. Đồng thời có quy chế, điều khoản ràng buộc trong hợp đồng lao động với lái xe về trách nhiệm bồi thường khi để xảy ra vụ việc gây hậu quả, thiệt hại nhằm tăng trách nhiệm công việc...

Đảm bảo an toàn giao thông là trách nhiệm chung của toàn xã hội, nhưng với doanh nghiệp kinh doanh vận tải - chủ thể trực tiếp vận hành phương tiện thì vai trò này là tối quan trọng. Khi mỗi doanh nghiệp vận tải tự giác siết chặt quy trình, lấy an toàn làm tiêu chí hàng đầu, thì tai nạn giao thông mới thực sự được kéo giảm bền vững.

Vũ Đậu