Doanh nghiệp Việt đa dạng hóa thị trường xuất khẩu để vượt khó

Cơ hội từ những thị trường mới nổi

Theo đánh giá của Bộ Công Thương, Trung Đông hiện là một trong những thị trường nhập khẩu năng động nhất thế giới, với tổng giá trị nhập khẩu hàng hóa ước đạt hơn 1.200 tỷ USD mỗi năm. Đặc biệt, các quốc gia thuộc Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC) gần như phụ thuộc tới 80-90% nhu cầu lương thực và thực phẩm vào nguồn nhập khẩu. Đây là dư địa rộng mở cho nông sản và thực phẩm chế biến của Việt Nam. Nhiều tập đoàn bán lẻ và phân phối lớn trong khu vực như Lulu Hypermarket (UAE), Al Othaim Markets (Saudi Arabia), Choithrams và Citi Hypermarkets (Kuwait) đã chủ động tiếp cận nguồn cung từ Việt Nam, coi đây là lựa chọn chiến lược để đa dạng hóa hàng hóa trong hệ thống phân phối.

Các doanh nghiệp chủ động tìm thị trường xuất khẩu mới

Nếu Trung Đông mở ra cơ hội từ nhu cầu thiết yếu, thì Đông Âu lại là vùng đất hứa nhờ yêu cầu tiêu chuẩn phù hợp với năng lực sản xuất trong nước. Tại Belarus, các hệ thống bán lẻ hiện đại cùng nhiều nhà nhập khẩu trong lĩnh vực thực phẩm, đồ uống, hàng tiêu dùng nhanh, giày dép, dệt may đã bắt đầu tìm đến Việt Nam như một nguồn cung ổn định. Lợi thế địa lý của Belarus với vai trò trung chuyển trong Liên minh Kinh tế Á - Âu càng giúp hàng Việt dễ dàng tiến sâu hơn vào các thị trường lân cận.

Không chỉ Belarus, các quốc gia Hungary và Bulgaria cũng đang ghi nhận nhu cầu đều đặn đối với hàng thực phẩm, sản phẩm dinh dưỡng và đồ gia dụng. Đây có thể trở thành “vùng tăng trưởng mới” cho hàng Việt nếu doanh nghiệp tận dụng tốt kênh nhập khẩu tại hai thị trường này để thâm nhập sâu hơn vào khu vực Trung - Đông Âu và Balkan. Thực tế cho thấy, trong không gian phân phối châu Âu, những sản phẩm có giá cả hợp lý, nguồn cung ổn định, bao bì và nhãn mác đạt chuẩn thường được ưu tiên lựa chọn. Đây là điều kiện mà nhiều doanh nghiệp Việt có khả năng đáp ứng.

Không để “trứng nằm trong một giỏ”

Trong thương mại quốc tế, sự phụ thuộc quá lớn vào một thị trường luôn tiềm ẩn rủi ro. Bài học của ngành nhôm Việt Nam những năm gần đây là một minh chứng. Ông Đào Hồng Quân, Giám đốc sản xuất một doanh nghiệp nhôm tại Khu Công nghiệp Đồng Văn (tỉnh Ninh Bình), cho biết trước đây Hoa Kỳ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của nhôm Việt Nam. Tuy nhiên, kể từ tháng 6/2025, khi Hoa Kỳ nâng thuế nhập khẩu nhôm từ 23% lên 50%, “cửa rộng” lập tức trở thành “cửa hẹp”, buộc doanh nghiệp phải xoay trục. Để tìm đầu ra mới, nhiều doanh nghiệp đã tích cực tham gia các hội chợ, triển lãm quốc tế, tìm hiểu thị hiếu của các thị trường tiềm năng và thiết lập quan hệ với đối tác mới.

Nông sản - một thế mạnh truyền thống của Việt Nam - cũng đang chịu áp lực tương tự. Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam (Vinafruit), khẳng định các doanh nghiệp trong ngành từ lâu đã nhận thức được rủi ro khi quá phụ thuộc vào một thị trường. Vì vậy, chiến lược đa dạng hóa luôn được đặt lên hàng đầu. Hiệp hội đã phối hợp cùng Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Môi trường triển khai nhiều chương trình hỗ trợ, từ kết nối đối tác quốc tế, đưa doanh nghiệp tham gia hội chợ, xúc tiến thương mại tại châu Âu, Trung Quốc, Nhật Bản… đến việc phổ biến thông tin cập nhật về tiêu chuẩn kỹ thuật, yêu cầu kiểm dịch, xu hướng tiêu dùng.

Nhờ những nỗ lực này, nhiều doanh nghiệp đã mở rộng được mạng lưới tiêu thụ. Ông Nguyễn Hữu Tỉnh, Giám đốc Công ty TNHH Hữu Nam, chia sẻ rằng đơn hàng xuất khẩu trái cây của doanh nghiệp tăng trưởng tốt nhờ cải thiện chất lượng, đa dạng hóa sản phẩm và tiếp cận thị trường mới. Theo ông, đó là con đường duy nhất để ngành phát triển bền vững. Ông Lê Văn Tùng, Giám đốc Công ty TNHH FruitsViet, cũng cho rằng áp lực từ các thị trường khó tính đã trở thành động lực đổi mới: “Chúng tôi nhận ra rằng chỉ bán sản phẩm thôi là chưa đủ. Quan trọng hơn là phải xây dựng niềm tin và thương hiệu. Thị trường Mỹ đòi hỏi minh bạch tuyệt đối về nguồn gốc, quy trình sản xuất và tiêu chuẩn an toàn, vì vậy chúng tôi đã đầu tư mạnh vào chuẩn hóa quy trình từ nông trại đến khâu đóng gói.”

Lợi thế từ các hiệp định thương mại tự do

Một điểm sáng đáng chú ý trong bức tranh xuất khẩu của Việt Nam là việc tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do. Hiện nay, Việt Nam đã ký kết 17 hiệp định với hơn 60 quốc gia và khu vực, trong đó có nhiều thị trường trọng điểm như Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản, Hàn Quốc và các nước ASEAN. Nhờ đó, xuất khẩu của Việt Nam nhiều năm liền duy trì đà tăng trưởng ấn tượng.

Chỉ tính riêng 8 tháng năm 2025, kim ngạch xuất khẩu cả nước tăng 14,8% so với cùng kỳ, đưa cán cân thương mại xuất siêu lên tới 13,99 tỷ USD. Riêng EVFTA được coi là “chiếc cầu vàng” kết nối hàng Việt với châu Âu. Ông Trần Ngọc Quân, Tham tán thương mại Việt Nam tại Bỉ và EU, nhận định hơn 90% dòng thuế đã về 0% là lợi thế rất lớn để hàng Việt mở rộng thị phần. Tuy nhiên, ông cũng lưu ý rằng đi kèm cơ hội là những thách thức mới: châu Âu ngày càng siết chặt kiểm tra an toàn thực phẩm, đồng thời gia hạn các biện pháp tự vệ đối với thép và hợp kim. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải nâng chuẩn sản xuất, bảo đảm minh bạch và phát triển theo hướng xanh, bền vững.

Nhìn rộng hơn, trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt và xu thế thương mại toàn cầu biến đổi nhanh chóng, việc đa dạng hóa thị trường không chỉ nhằm đối phó với các rào cản thuế quan hay phòng vệ thương mại. Đây còn là bước đi chiến lược để hàng Việt khẳng định thương hiệu quốc gia, tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Trong hành trình mở cửa thị trường mới, doanh nghiệp Việt Nam đang thể hiện tinh thần chủ động và kiên cường. Trung Đông khát lương thực, Đông Âu cần nguồn cung ổn định, châu Âu đòi hỏi minh bạch và chuẩn mực cao, mỗi thị trường là một phép thử, đồng thời là một cánh cửa dẫn tới sự trưởng thành. Đa dạng hóa không chỉ là giải pháp vượt khó trước mắt, mà chính là con đường để hàng Việt vươn ra thế giới với vị thế bền vững, góp phần đưa nền kinh tế đất nước tiến bước mạnh mẽ trên hành trình hội nhập.

Đức Thuận