Doanh nghiệp Việt: Vượt qua tư duy phòng thủ, kiến tạo giá trị tương lai

Mô hình quản trị doanh nghiệp bền vững. Ảnh: ST

ESG đang từng bước trưởng thành

Theo Khảo sát tiến trình thực hành cam kết ESG tại Việt Nam năm 2025 của PwC, 89% doanh nghiệp được hỏi cho biết đã hoặc đang có kế hoạch thực hiện cam kết ESG trong vòng 2-4 năm tới - một bước tiến đáng kể so với mức 80% của năm 2022. Đáng chú ý, thị trường đang trưởng thành nhanh chóng khi 54% doanh nghiệp đã triển khai các cam kết ESG.

Trong đó, nhóm doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tiếp tục dẫn đầu với 71% đã thực hiện ESG theo tiêu chuẩn toàn cầu. Các doanh nghiệp niêm yết đang bắt nhịp nhanh chóng, với 57% đã triển khai kế hoạch ESG nhằm đáp ứng yêu cầu từ nhà đầu tư và quy định pháp lý. Nhóm doanh nghiệp tư nhân, gia đình cũng có chuyển biến tích cực khi 27% đã bắt đầu thực hiện các cam kết ESG.

Nếu như trước đây, phần lớn doanh nghiệp mới chỉ tập trung xây dựng chương trình ESG cơ bản thì hiện nay, một chiến lược ESG tích hợp, dựa trên các chỉ số đo lường cụ thể, đang trở thành chuẩn mực thể hiện năng lực dẫn dắt. Dẫu vậy, vẫn tồn tại khoảng cách giữa chiến lược và hành động thực tiễn.

Theo khảo sát, nhóm doanh nghiệp tiên phong (19%) đã xây dựng chiến lược ESG hoàn chỉnh với hệ thống chỉ số rõ ràng, vượt xa yêu cầu tuân thủ đơn thuần. 61% doanh nghiệp đang trong giai đoạn chuyển tiếp - xây dựng hoặc triển khai một phần chiến lược ESG. Điều này phản ánh khoảng cách đáng kể giữa định hướng chiến lược và khả năng triển khai thực tế.

Một bước tiến nổi bật kể từ năm 2022 là việc chính thức hóa vai trò lãnh đạo trong công tác quản lý ESG. ESG đã trở thành chủ đề trọng tâm trong quản trị doanh nghiệp, gắn với trách nhiệm trực tiếp từ cấp lãnh đạo cao nhất. Tỷ lệ doanh nghiệp chưa có lãnh đạo phụ trách ESG giảm mạnh từ 38% năm 2022 xuống còn 25% hiện nay. Ở cấp hội đồng quản trị, vai trò giám sát ESG đã được thiết lập rõ nét hơn, khi hơn một nửa doanh nghiệp hiện có tiểu ban ESG chuyên trách (28%) hoặc thành viên phụ trách riêng (27%).

ESG tại Việt Nam vì thế đang chuyển dịch từ giai đoạn khởi động sang yêu cầu về chất lượng và tính chuyên nghiệp. Sự chuyển dịch này làm nổi bật khoảng cách giữa nhóm doanh nghiệp dẫn đầu và phần lớn còn lại - thể hiện rõ trong công tác báo cáo và kiểm toán ESG. Tỷ lệ doanh nghiệp công bố báo cáo ESG ra bên ngoài tăng lên 57% (so với 52% năm 2022), trong khi 23% khác có kế hoạch thực hiện trong vòng 12 tháng tới.

Đặc biệt, nhu cầu nâng cao chất lượng kiểm toán ESG ngày càng rõ rệt. Dù tỷ lệ doanh nghiệp tìm kiếm kiểm toán độc lập vẫn duy trì ở mức ổn định (khoảng 1/3), thị trường đã chuyên nghiệp hóa khi các cuộc kiểm toán chính thức (chiếm 32%) dần thay thế những đợt rà soát sơ sài trước đây. Nhóm doanh nghiệp dẫn đầu đang củng cố niềm tin với các bên liên quan thông qua công bố thông tin có cấu trúc và được kiểm toán độc lập.

Vượt qua tư duy phòng thủ, tăng cường năng lực cạnh tranh

Nghiên cứu của PwC chỉ ra rằng, doanh nghiệp đang phải đối mặt với nhiều thách thức mới trong tiến trình thực hành ESG. Với nhóm chưa hoàn thiện chiến lược, khó khăn chủ yếu đến từ nguồn lực và năng lực triển khai: 70% thiếu chiến lược rõ ràng, 60% thiếu kỹ năng nội bộ và 54% gặp trở ngại trong đo lường, báo cáo. Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp chưa đủ năng lực để tận dụng chính sách hỗ trợ hiện hành từ Nhà nước.

Đối với nhóm đã phát triển, rào cản lại nằm ở thiếu chính sách hỗ trợ từ Chính phủ (45%) và biến động địa chính trị, kinh tế toàn cầu (38%). Đồng thời, yêu cầu kỹ thuật trong đo lường, báo cáo và công bố thông tin ngày càng cao (47%), đòi hỏi doanh nghiệp phải duy trì cam kết từ lãnh đạo cấp cao (30%) và bảo đảm nguồn tài chính ổn định (27%).

Trong bối cảnh toàn cầu thay đổi nhanh chóng bởi trí tuệ nhân tạo (AI), rủi ro khí hậu và biến động địa chính trị, doanh nghiệp buộc phải đổi mới mô hình kinh doanh. Việc tích hợp ESG vào chiến lược và hoạt động cốt lõi sẽ giúp doanh nghiệp vượt qua tư duy phòng thủ, nâng cao mức độ trưởng thành và củng cố năng lực cạnh tranh dài hạn. ESG vì thế cần được nhìn nhận như một động lực kiến tạo giá trị, không chỉ là một nghĩa vụ tuân thủ.

Các chuyên gia PwC khuyến nghị, doanh nghiệp cần làm chủ công tác báo cáo và tuân thủ, xây dựng nền tảng vững chắc cho tính minh bạch và trách nhiệm giải trình. Cụ thể, doanh nghiệp nên đánh giá mức độ sẵn sàng thông qua phân tích khoảng cách kỹ thuật trong công bố thông tin, đánh giá mức độ trưởng thành tổ chức trên ba khía cạnh: Con người - quy trình - công nghệ; xác định các tác động, rủi ro và cơ hội phát triển bền vững để định hình các vấn đề trọng yếu gắn với chiến lược kinh doanh.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần tận dụng công nghệ và AI để nâng cao năng lực phân tích, dự báo và ra quyết định; tối ưu hóa chức năng tài chính nhằm tạo dữ liệu chất lượng cao phục vụ đo lường hiệu quả hoạt động. Đồng thời, ứng dụng các thực hành phát triển bền vững để tối ưu vận hành, gia tăng lợi nhuận và củng cố khung pháp lý nội bộ.

Doanh nghiệp cũng cần tái thiết mô hình tăng trưởng để tận dụng cơ hội từ quy định về phát triển bền vững, đáp ứng yêu cầu giảm phát thải và thích ứng với biến đổi khí hậu - từ đó củng cố lợi thế cạnh tranh. Nhìn ở góc độ dài hạn, quy định ESG không phải là rào cản, mà là động lực quan trọng thúc đẩy đổi mới và tạo dựng niềm tin. Những doanh nghiệp có tầm nhìn xa sẽ biết vượt qua “gánh nặng tuân thủ” để biến ESG thành giá trị bền vững và lợi thế phát triển lâu dài./.

THÙY LÊ