Độc đáo làng cổ Hà Liên

Thời gian gần đây, làng cổ Hà Liên (phường Ninh Hà, thị xã Ninh Hòa) bỗng nổi tiếng trên mạng xã hội, được cộng đồng ca ngợi bởi vẻ đẹp độc đáo, nên thơ của một ốc đảo ven đầm Nha Phu. Vẻ đẹp của ngôi làng hơn 370 năm tuổi không chỉ ghi dấu ấn bởi vị trí địa lý cũng như nét đẹp văn hóa độc đáo, mà nơi đây còn có nhiều tiềm năng để phát triển du lịch cộng đồng.

Làng nhỏ kiên trung

Hà Liên có tên hành chính là Tổ dân phố Hà Liên, nhưng chúng tôi vẫn thích cách gọi làng Hà Liên bởi sự gần gũi, thân quen. Vào năm 1653, theo dấu chân mở cõi của cai cơ Hùng Lộc Hầu dưới thời chúa Nguyễn Phúc Tần, những cư dân đầu tiên đã đến lập làng Hà Liên cùng với 6 làng khác thuộc tổng Ích Hạ, huyện Tân Định (sau này là phủ Ninh Hòa, tức thị xã Ninh Hòa ngày nay). Làng Hà Liên nằm ở khu vực cửa sông Dinh, giáp với đầm Nha Phu và gần núi Hòn Hèo. Trong câu chuyện với nhạc sĩ Hình Phước Liên - một người con của làng Hà Liên, chúng tôi được biết, do ở vị trí “kề sông, giáp biển, cận sơn” nên từ thời Pháp thuộc, chính quyền thực dân đã xây dựng những đồn bốt kiên cố để chống lực lượng Việt Minh từ căn cứ Hòn Hèo đánh vào trung tâm phủ lỵ Ninh Hòa. Đến thời Mỹ - Ngụy, quân địch cũng ra sức rào ấp chiến lược, khủng bố, đàn áp để ngăn chặn sự xâm nhập của lực lượng giải phóng từ bên ngoài vào làng Hà Liên.

Làng cổ Hà Liên nhìn từ trên cao.

Về làng Hà Liên hôm nay, chúng tôi được nghe lại câu chuyện của người dân nơi đây trong cuộc khởi nghĩa giành chính quyền. Đó là sự kiện rạng sáng 16-8-1945, lực lượng khởi nghĩa đã đến bắt tên Phó Tổng trưởng Ích Hạ và dẫn tới đình làng Hà Liên. Cờ quẻ ly của địch được hạ xuống, cờ đỏ sao vàng được kéo lên tung bay phấp phới trên đình làng. Ngày 17-8-1945, nhân dân làng Hà Liên hòa vào dòng người cách mạng tiến về phủ lỵ Ninh Hòa, góp phần lật đổ chính quyền thực dân phong kiến, lập nên chính quyền cách mạng ở phủ Ninh Hòa. Sau ngày Quốc khánh 2-9, nhân dân Hà Liên lại cùng với các làng khác tham gia cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.

Một góc thanh bình làng Hà Liên.

Sau Hiệp định Giơnevơ, nhân dân làng Hà Liên cũng như bao nơi khác phải chịu cảnh đau thương do chính quyền Mỹ - Diệm gây nên, nhưng đồng bào nơi đây vẫn giữ được tấm lòng son sắt với cách mạng. Năm 1962, làng Hà Liên là cơ sở cách mạng. Ngày 15-11-1964, sau cuộc đồng khởi ở vùng đồng bằng Khánh Hòa, một bộ phận của Tiểu đoàn 30 và Trung đội địa phương đã đột nhập giải phóng làng Hà Liên - đây là làng đầu tiên của Ninh Hà được giải phóng. Nhân dân Hà Liên đứng lên làm chủ xóm làng, tham gia kháng chiến và đã có nhiều thanh niên đi hoạt động cách mạng. Tháng 4-1965, quân địch đã cưỡng bức toàn bộ dân làng Hà Liên về khu “ấp chiến lược” ở thôn Tân Tế (xã Ninh Hà). Thế nhưng, dân làng Hà Liên vẫn tìm cách bắt liên lạc với lực lượng cách mạng bên ngoài để góp phần đưa phong trào cách mạng của xã Ninh Hà phát triển. Trong lịch sử Đảng bộ phường Ninh Hà ghi: “... Hà Liên là căn cứ lõm của cách mạng trong vùng địch. Nhân dân Hà Liên là nòng cốt, trụ cột của phong trào cách mạng xã Ninh Hà. Những năm chiến tranh, nơi nào có người dân Hà Liên đến cư trú, làm ăn thì nơi đó sẽ có cơ sở cách mạng”.

Điểm du lịch cộng đồng hấp dẫn

Chúng tôi đến làng Hà Liên vào đúng dịp người dân tổ chức lễ hội cúng đình tưởng nhớ các bậc tiền nhân khai cơ lập ấp. Ông Hà Văn Sỹ - Bí thư Chi bộ, Tổ trưởng Tổ dân phố Hà Liên cho biết: “Lễ cúng đình Hà Liên diễn ra vào trung tuần tháng 2 âm lịch hàng năm. Sau phần lễ thường có phần hội với các trò chơi dân gian, đánh bóng chuyền, giao lưu văn nghệ... rất sôi động. Hiện nay, Tổ dân phố Hà Liên có 333 hộ với 1.128 nhân khẩu, sinh sống chủ yếu bằng nghề khai thác, nuôi trồng thủy sản. Sản lượng đánh bắt và nuôi trồng thủy sản hàng năm đạt từ 400-500 tấn. Số hộ có kinh tế khá giả chiếm hơn 30%; 100% trẻ em trong độ tuổi được đến trường và mỗi năm có khoảng 10 học sinh thi đậu vào các trường đại học, cao đẳng. Đặc biệt, người dân nơi đây sống rất chan hòa, đoàn kết, nghĩa tình”.

Nhìn từ trên cao, Hà Liên như một con diều tung bay giữa đầm Nha Phu rộng lớn. Trên con đường độc đạo đi vào làng, hai bên là những đìa nuôi trồng thủy sản; làng được che chắn bởi màu xanh của rừng ngập mặn... Trong làng có lăng ông Nam Hải, đình làng, miếu bà Thiên Y A Na, miếu bà Hậu thổ, chùa Huệ Liên và đặc biệt là những ngôi nhà dân nằm san sát kề nhau. Trải qua nhiều thế hệ, người dân Hà Liên luôn cần cù, chịu khó, ngày đêm bám biển, khai thác nguồn lợi thủy sản. “Từ nhỏ, tôi đã quen với chèo thuyền, thả lưới đánh bắt, nuôi trồng thủy sản. Những khu rừng ngập mặn không chỉ cho tôm, cua, cá mà còn che chở người dân khi có giông bão. Vì vậy, mọi người đều có ý thức bảo vệ”, ông Chu Minh Hoàng (người dân Hà Liên) tâm sự.

Khu vực neo đậu thuyền, ghe của người dân Hà Liên.

Với vẻ đẹp, nét độc đáo của một ngôi làng nằm tách biệt với những khu dân cư khác, làng Hà Liên sở hữu những tiềm năng trở thành điểm du lịch cộng đồng hấp dẫn. Thời gian gần đây, có nhiều nhóm khách lẻ trong và ngoài nước đến Hà Liên tham quan, tìm hiểu. Anh Lê Văn Thắm (du khách đến từ TP. Hồ Chí Minh) chia sẻ: “Nơi đây là một làng quê thanh bình, thân thiện và có nhiều nét văn hóa độc đáo. Theo chân người dân đi đánh bắt thủy sản, ngắm rừng ngập mặn, được tự tay kéo lưới bắt cá... là một trải nghiệm khó quên”. Anh Phạm Minh Định (người dân Hà Liên) cho biết: “Hơn 1 năm qua, du khách nhiều nơi tìm đến đây tham quan nên tôi đã sử dụng thuyền của gia đình phục vụ chở khách. Ai cũng thích thú và ngợi khen khung cảnh, văn hóa đặc sắc của làng. Tôi mong một ngày không xa, nơi đây sẽ được đầu tư phát triển du lịch theo hướng bền vững, để nhiều người biết về Hà Liên và góp phần nâng cao thu nhập cho người dân”.

Trao đổi về hướng phát triển du lịch ở làng Hà Liên, ông Nguyễn Thanh Hưng - Trưởng phòng Văn hóa, Khoa học và Thông tin thị xã Ninh Hòa cho biết, thời gian gần đây, Hà Liên bỗng nổi lên trên mạng xã hội với vẻ đẹp độc đáo của một làng quê thanh bình. Đây có thể xem là điểm khởi đầu cho việc đầu tư để làng Hà Liên thành điểm du lịch cộng đồng. Trong kế hoạch phát triển du lịch thị xã Ninh Hòa năm 2025, địa phương đã lựa chọn Hà Liên để lập đoàn khảo sát, tìm hiểu về những điều kiện để có thể xây dựng mô hình du lịch cộng đồng. Nếu Hà Liên trở thành điểm du lịch cộng đồng sẽ góp phần gia tăng sinh kế cho người dân, đồng thời bảo tồn, phát huy được những giá trị văn hóa, lịch sử đặc sắc theo hướng bền vững.

VĂN GIANG - NHÂN TÂM