Độc đáo lễ hội vật cầu nước làng Vân ở Bắc Giang- di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Từ ngày 12/5 – 14/5 (tức ngày 12,13,14/4 âm lịch) tại xã Vân Hà, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang diễn ra lễ hội vật cầu nước thôn Yên Viên (còn gọi là làng Vân). Lễ hội là nét đặc trưng của văn hóa lúa nước, thể hiện niềm khao khát của cư dân nông nghiệp cầu cho một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu. Đây được xem là lễ hội “độc nhất vô nhị” ở Việt Nam, thu hút nhiều du khách.

Với giá trị "độc bản", lễ hội vật cầu nước làng Vân (Việt Yên, Bắc Giang) đã được Bộ Văn hóa, Thể Thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Độc đáo hội vật Cầu nước làng Vân - lễ hội "độc nhất vô nhị" ở Việt Nam, 4 năm tổ chức một lần.

Ghi nhận của PV, vào chiều 12/5, tại xã Vân Hà, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang, đại diện Cục Di sản Văn hóa-Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã trao chứng nhận Lễ hội vật cầu nước làng Vân là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Luật chơi của hội vật cầu nước được tổ chức như sau: 16 thanh niên khỏe mạnh tham gia hội vật gọi là quân cầu được chia làm hai giáp (mỗi giáp tám người), gọi là giáp trên và giáp dưới.

Làng sẽ cử ra những cô gái trẻ đẹp nết na, chưa có chồng, mặc trang phục truyền thống áo nâu sòng của phụ nữ vùng Kinh Bắc, gánh nước từ sông Cầu đổ vào sân cầu. Đồ gánh phải là đòn gánh cong, quang sòng và gánh bằng hai chĩnh gốm Thổ Hà.

Hội vật cầu nước được tổ chức trên sân có diện tích khoảng 200m2, mặt sân là bùn nhão, ở hai đầu sân có hai hố để đẩy cầu xuống, mỗi lần đẩy được cầu xuống hố là kết thúc một hiệp.

Quả cầu trong hội vật làm bằng gỗ lim nặng 20kg được lưu truyền trong đình làng từ đời này qua đời khác.

Theo tâm linh, mỗi lần cầu được đẩy xuống hố tượng trưng cho đất trời hòa hợp, mưa thuận gió hòa giúp mùa màng bội thu.

Được biết, lễ hội vật cầu nước làng Vân bắt đầu từ năm 2002 đến nay, chiếu theo lệ làng, cứ 4 năm địa phương tổ chức vật cầu một lần.

Tục truyền rằng, khi xưa có bốn anh em Trương Hống, Trương Hát, Trương Lừng, Trương Lẫy đi theo Triệu Quang Phục đánh đuổi giặc Lương. Khi đánh thắng quân Lương trở về đầm Dạ Trạch thì bị bọn quỷ đen ở đầm quấy phá. Hai bên xung trận, bọn quỷ ra điều kiện nếu thắng, chúng phải được thưởng lớn; còn nếu thua, chúng sẽ quy phục theo hầu nhà thánh.

Cuối cùng bọn quỷ đen thua trận, phải quy phục đức thánh Tam Giang ở đây. Chính vì vậy, dân làng Vân mở hội vật cầu (còn gọi là hội Khánh Hạ) vào ngày hóa của đức thánh, với ý nghĩa hội mừng chiến thắng.

Lễ hội cũng là nét đặc trưng của văn hóa lúa nước, thể hiện niềm khao khát của cư dân nông nghiệp cầu cho một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu. Đây được xem là lễ hội “độc nhất vô nhị” ở Việt Nam, thu hút nhiều du khách.

Ghi nhận vào chiều ngày 12/5, ngày đầu tiên khai hội. Trên sân tổ chức hội vật cầu nước với 16 thanh niên trai tráng tranh đấu quyết liệt.

Trời mưa lớn vào đúng lúc thi vật cầu nước làm sân thi đấu thêm trơn trượt, khiến cả 2 đội thêm khó khăn trong việc giữ cầu.

Các thành viên trong đội phải ra sức kéo đối thủ ra khỏi cầu và vị trí hố bên mình.

Nhiều quân cầu ôm chặt cầu lao lên 1 mình trước đội bạn.

Khi cả đội không còn cách nào lôi được cầu ra khỏi người đối thủ, đành nhấc bổng cả người lẫn cầu lên cao.

Người dân "đội mưa" xem hội vật cầu nước, mặc dù trời mưa to vào đúng thời điểm đang diễn ra hội.

Người, cầu, bùn hòa vào nhau cùng 1 màu sắc chung trên sân hội vật cầu nước khiến màn thi hội thêm hấp dẫn.

Niềm vui của đội đã đẩy được cầu xuống hố đối thủ.

Theo lãnh đạo xã Vân Hà (huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang), ngoài lễ công bố quyết định công nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, phần hội năm nay sẽ gồm rước, đánh cầu, giao lưu hát quan họ truyền thống, đốt lửa trại, các trò chơi dân gian. Du khách cũng sẽ được trải nghiệm tại 5 gian hàng trưng bày sản phẩm OCOP của xã và huyện.

Quang Hùng