Độc đáo nhà trình tường

Đối với người Sán Chỉ ở xã Đại Dực, huyện Tiên Yên (tỉnh Quảng Ninh), bên trong căn nhà trình tường là cả một “thế giới” thanh bình, mộc mạc. Tường nhà bằng gạch đất, lợp ngói âm dương, các khung cột, vách ngăn, kèo trong nhà chủ yếu làm bằng gỗ và tre. Gỗ làm nhà để không bị cong vênh và có độ bền cao thì phải ngâm trong bùn, sau đó phơi khô rồi mới làm cột nhà, tránh bị mối mọt.

Ngôi nhà gạch đất cổ của gia đình bà Nình Móc Màu ở thôn Khe Lục, xã Đại Dực, huyện Tiên Yên. Căn nhà này dựng từ năm 1969.

Cùng với Tiên Yên, huyện Bình Liêu cũng là địa phương còn lưu giữ được những nếp nhà trình tường của đồng bào các dân tộc thiểu số như Tày, Dao, Sán Chỉ... Nhà trình tường của người Tày ở Bình Liêu cũng được làm hoàn toàn từ các vật liệu tự nhiên gồm cây, đất và đá.

Kiến trúc độc đáo của những ngôi nhà trình tường là lợp mái ngói âm dương.

Đất ruộng sau khi gặt xong sẽ được lấy lên, cho trâu giẫm nhuyễn rồi đóng thành gạch và phơi khô, sau đó lấy làm nhà. Mái nhà thì được lợp bằng ngói âm dương - loại ngói đặc biệt được làm từ đất sét đỏ, giúp cho ngôi nhà mát mẻ về mùa hè, ấm áp về mùa đông…

Tại các thôn bản vùng cao của Quảng Ninh, bà con có nhiều nỗ lực trong việc bảo tồn, phát huy giá trị của những ngôi nhà trình tường. Với họ, đây cũng chính là cách để gìn giữ không gian văn hóa đặc trưng của bà con các dân tộc nơi đây.

Cổng và bức tường bao hoàn toàn được xếp bằng đá cuội, không hề có một chất gắn kết nào.

Đến nay, nhiều xã vùng cao của Quảng Ninh đang bước đầu thực hiện việc bảo tồn nhà trình tường gắn với phát triển du lịch địa phương.

Gạch để xây nhà được làm từ bùn lấy ở ruộng sau đó đóng thành viên. Để gắn kết các viên gạch, đồng bào Tày ở Bình Liêu dùng chính đất ruộng được nhào nhuyễn chứ không dùng bất cứ loại nguyên liệu nào khác.

Nguyễn Quý