Đốc thúc phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại các địa phương

Chậm nhất đến 31/12/2024, các tỉnh, thành phải thực hiện việc phân loại rác tại nguồn. (Ảnh: Văn Sơn)

Theo Cục trưởng Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường Hoàng Văn Thức, quá trình đô thị hóa và sự gia tăng dân số diễn ra ngày càng mạnh đã tạo ra áp lực lớn tới môi trường, trong đó có những áp lực, thách thức trong quản lý CTRSH.

Luật Bảo vệ môi trường 2020 đã có những quy định mới mang tính đột phá, thay đổi cách thức quản lý, ứng xử với chất thải nói chung, CTRSH nói riêng. Một trong những điểm mới là quy định nguyên tắc phân loại CTRSH làm 3 loại: Chất thải rắn có khả năng tái sử dụng, tái chế; chất thải thực phẩm; chất thải rắn sinh hoạt khác. Cùng với đó là quy định về việc thu giá dịch vụ thu gom, vận chuyển xử lý CTRSH thông qua khối lượng hoặc thể tích và các quy định khác… nhằm hướng đến tăng cường tối đa việc tái chế, giảm tối đa CTRSH phải xử lý và phát thải ra môi trường.

Luật đã quy định UBND cấp tỉnh quyết định việc phân loại cụ thể CTRSH thời hạn áp dụng chậm nhất là 31/12/2024. Chính sách này được đánh giá là bước ngoặt quan trọng làm thay đổi cả mô hình quản lý CTRSH cũng như việc vận hành triển khai trên thực tế.

Bộ TN&MT đã ban hành Thông tư 02/2022/TT- BTNMT, quy định cụ thể về yêu cầu kỹ thuật với phương tiện vận chuyển, điểm tập kết, trạm trung chuyển, công nghệ xử lý, giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý CTRSH. Bộ cũng đã ban hành hướng dẫn kỹ thuật phân loại CTRSH tại Công văn 9368/BTNMT-KSONMT ngày 2/11/2023 và nhiều văn bản hướng dẫn, đôn đốc các địa phương tập trung triển khai chuẩn bị các điều kiện cần thiết cho việc phân loại CTRSH.

Theo số liệu, lượng CTRSH phát sinh tiếp tục gia tăng trên phạm vi cả nước. Năm 2019 tổng lượng CTRSH phát sinh hơn 64 nghìn tấn/ngày (đô thị hơn 35 nghìn tấn, nông thôn hơn 28 nghìn tấn). Hiện nay tổng lượng CTRSH phát sinh gần 68 nghìn tấn/ngày. Năm 2023, công tác thu gom vận chuyển toàn quốc khoảng 88,34% (đô thị 96,60%, nông thôn 77,69%).

Cả nước có 1.548 cơ sở xử lý CTRSH, trong đó cơ sở đốt là 340; cơ sở xử lý thành mùn/phân hữu cơ là 30; cơ sở chôn lấp là 1.178, trong đó nhiều cơ sở không hợp vệ sinh.

Hiện nay, trong phân loại chưa triển khai phân loại tại nguồn đồng bộ tại các địa phương. Trong thu gom vận chuyển, chưa cung cấp đủ dịch vụ thu gom CTRSH tại nhiều khu vực nông thôn, miền núi; thiếu thiết bị thu gom vận chuyển đáp ứng yêu cầu; thiếu địa điểm tập kết, trung chuyển đáp ứng quy định dẫn đến tồn đọng CTRSH kéo dài gây ô nhiễm môi trường, gây bức xúc cho người dân.

Trao đổi kinh nghiệm từ phía địa phương, đại diện Sở TN&MT Hải Phòng cho biết, địa phương này đã triển khai thực hiện mô hình điểm phân loại CTRSH tại nguồn tại 57 xã, phường, thị trấn (chiếm tỷ lệ khoảng 20% xã, phường, thị trấn).

Sau phân loại, trung bình hàng ngày 70 - 100 tấn chất thải hữu cơ được thu gom, vận chuyển về xử lý tại Nhà máy phân mùn của Cty TNHH MTV Môi trường đô thị TP.

Thực tế của Hải Phòng cho thấy, tại khu vực đô thị, năng lực, tình trạng trang thiết bị, phương tiện của 4 đơn vị tham gia thực hiện dịch vụ thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt cơ bản đáp ứng yêu cầu thực hiện nhiệm vụ. Công nghệ xử lý chủ yếu theo phương thức chôn lấp hợp vệ sinh tại 3 khu xử lý cấp TP, gồm: Tràng Cát, Đình Vũ, Gia Minh.

Tại khu vực nông thôn, dụng cụ, phương tiện thu gom, vận chuyển CTRSH cũ, thiếu, phần lớn là phương tiện hoán cải, tự chế, chưa phù hợp với quy trình thu gom bằng công nghệ hiện đại, gây khó khăn trong việc khảo sát, xây dựng định mức kinh tế - kỹ thuật, đơn giá.

Nhấn mạnh việc tiến hành phân loại CTRSH tại nguồn là nhiệm vụ khó khăn và lâu dài, đại diện Sở TN&MT Hải Phòng cho rằng, nhiệm vụ này cần triển khai quyết liệt, tìm giải pháp tháo gỡ, không "bàn lùi". Cần nghiên cứu, bổ sung thêm quỹ đất dành cho việc xử lý rác hữu cơ sau phân loại tại các bãi rác tạm trên địa bàn, Nghiên cứu tăng phí thu gom rác tại nông thôn để nâng cao chất lượng dịch vụ; nghiên cứu, đổi mới phương thức quản lý.

Tại Hội thảo, đại diện Trung tâm Môi trường nông thôn, Trung ương Hội Nông dân Việt Nam chia sẻ: Hội luôn xác định mọi hoạt động sản xuất và xã hội của nông dân phải gắn với hoạt động bảo vệ môi trường. Từ 2018 - 2023, Hội đã tổ chức trên 20.000 mô hình bảo vệ tài nguyên, môi trường; thành lập các tổ tự quản, câu lạc bộ nông dân tham gia bảo vệ môi trường…

Chất thải, rác thải trong sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp ở nông thôn phát sinh ngày càng nhiều thành vấn đề nổi cộm, nhức nhối; hầu hết rác thải chưa được thu gom, xử lý… Để giải quyết vướng mắc trên, đại diện Trung ương Hội Nông dân cho rằng, cần đẩy mạnh tuyên truyền đưa Luật Bảo vệ môi trường đi vào cuộc sống; tổ chức các lớp đào tạo, tập huấn tuyên truyền đến nông dân, mỗi địa phương thành lập tổ, nhóm đội tuyên truyền; tập huấn quy trình thu gom, phân loại xử lý rác thải…

Văn Sơn