Đổi cách tính lương đóng BHXH để bảo đảm công bằng

Nổi bật là việc thay thế “lương cơ sở” bằng “mức tham chiếu” và căn cứ tính mức đóng BHXH cho người lao động (NLĐ) dựa trên thu nhập hàng tháng. Điều này được kỳ vọng sẽ bảo đảm tính bền vững cho quỹ an sinh cũng như thay đổi tư duy, trách nhiệm của doanh nghiệp, NLĐ.

Căn cứ mới cho mức sàn, trần đóng BHXH

Tại hội nghị đồng hành cùng doanh nghiệp năm 2025 do phường Cầu Ông Lãnh (TPHCM) tổ chức đầu tháng 9, nhiều vấn đề liên quan đến triển khai Luật BHXH 2024 được các doanh nghiệp, hộ kinh doanh và lãnh đạo cơ quan BHXH thảo luận. Từ ngày 1-7, quy định về tiền lương đóng BHXH có thay đổi lớn, như mức trần đóng BHXH mới, tỷ lệ đóng mới…

Nhân viên BHXH TPHCM chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH cho người hưởng. Ảnh: ĐÔNG SƠN

Ngoài lương cơ bản, nhiều doanh nghiệp còn chi thêm các khoản hỗ trợ, phúc lợi cho NLĐ như: xăng xe, tiền điện thoại, trang phục, nhà trọ, thu nhập tăng thêm… Với cách tính mới, nhiều doanh nghiệp băn khoăn không biết các khoản hỗ trợ này có tính trong khoản bắt buộc phải đóng BHXH cho NLĐ hay không.

Anh Trần Công Thành, công nhân may tại phường Linh Xuân (TPHCM) có 9 năm làm công nhân, lương cơ bản căn cứ đóng BHXH trước đây ở mức 5,4 triệu đồng/tháng. Tuy nhiên, thu nhập thực tế được trả theo sản phẩm nên anh nhận hơn 15 triệu đồng.

“Ngoài lương sản phẩm, công ty không trả thêm khoản phụ cấp hay bổ sung nào khác. Tôi không biết với cách tính mới trong đóng BHXH thì NLĐ có được hưởng lợi thêm gì không, mức đóng có cao hơn không?”, anh Thành trăn trở.

Theo BHXH TPHCM, Luật BHXH 2024 bổ sung khái niệm mức tham chiếu làm căn cứ đóng BHXH, thay thế cho lương cơ sở. Mức tham chiếu do Chính phủ quyết định và được điều chỉnh trên cơ sở mức tăng của chỉ số giá tiêu dùng, tăng trưởng kinh tế, phù hợp với khả năng của ngân sách nhà nước và quỹ BHXH.

Theo đó, tiền lương làm căn cứ đóng BHXH có mức tối thiểu bằng mức tham chiếu và tối đa bằng 20 lần mức tham chiếu tại thời điểm đóng. Hiện nay, mức tham chiếu được tính theo lương cơ sở 2,34 triệu đồng/tháng, thì mức trần đóng BHXH từ 1-7 sẽ là 46,8 triệu đồng/tháng, tương ứng mức đóng tối đa hơn 11,7 triệu đồng mỗi tháng.

Theo luật sư Nguyễn Hữu Ngọc, cần tăng cường tuyên truyền về lợi ích lâu dài của việc tham gia BHXH, giúp NLĐ nhận thức được đóng BHXH là một khoản đầu tư cho tương lai, bảo vệ họ trong trường hợp ốm đau, thai sản, giúp đảm bảo an sinh khi về già.

Bên cạnh đó, Chính phủ có thể điều chỉnh mức trần đóng BHXH theo từng giai đoạn, cần công bố lộ trình điều chỉnh mức tham chiếu một cách rõ ràng, minh bạch, có tham khảo ý kiến của các chuyên gia và đại diện NLĐ, người sử dụng lao động dựa trên tình hình kinh tế và thị trường lao động. Điều này nhằm tránh gây áp lực quá lớn cho NLĐ và doanh nghiệp trong giai đoạn khó khăn.

Luật sư Nguyễn Hữu Ngọc, Đoàn Luật sư TPHCM, cho biết, mức lương cơ sở đang áp dụng có tính chất “cứng”, không phản ánh đầy đủ sự biến động của thị trường lao động và nền kinh tế. Việc thay thế bằng mức tham chiếu cho phép tính toán tiền lương theo nhiều yếu tố như chỉ số giá tiêu dùng, năng suất lao động, mức độ phát triển kinh tế, phù hợp với ngân sách nhà nước và quỹ BHXH từng thời kỳ.

Việc chuyển sang mức tham chiếu có thể giúp các chính sách này phản ánh đúng hơn mức sống thực tế và thu nhập của NLĐ, đảm bảo quyền lợi của người tham gia BHXH được cải thiện.

Đảm bảo quyền lợi người lao động

Với những thay đổi lớn về cách tính tiền lương đóng BHXH, cơ quan BHXH và các doanh nghiệp triển khai tuyên truyền sâu rộng về việc tính mức đóng BHXH dựa trên tổng thu nhập thay vì mức lương cơ bản.

Ông Phạm Văn Phát, Giám đốc BHXH cơ sở Tân Định (TPHCM) cho biết, tiền lương tháng đóng BHXH bắt buộc đối với NLĐ làm việc theo hợp đồng bao gồm mức lương theo công việc hoặc chức danh, phụ cấp lương và các khoản bổ sung. Như vậy, tất cả các khoản tiền chi trả cố định hàng tháng sẽ được tính vào tiền lương đóng BHXH.

Điều này đảm bảo quyền lợi tốt hơn cho NLĐ khi hưởng các chế độ về hưu trí, tử tuất, ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp; giúp NLĐ có cơ hội hưởng lương hưu dễ dàng hơn, chế độ BHYT và trợ cấp khác khi đủ điều kiện.

Chủ tịch Công đoàn Công ty TNHH YAZAKI EDS Việt Nam (phường Dĩ An, TPHCM) Phạm Thị Tuyết Nhung cho biết, hiện công ty có hơn 12.000 NLĐ. Theo Luật BHXH 2024, công ty không phát sinh thêm chi phí mà chỉ là điều chỉnh cách tính căn cứ đóng và hưởng BHXH từ lương cơ sở bằng mức tham chiếu do Chính phủ quy định.

Theo bà Nhung, với quy định mới, tổng tỷ lệ đóng BHXH không đổi, nhưng NLĐ có quyền lợi rõ ràng hơn từ quỹ ốm đau, thai sản. Ngoài ra, công ty đang rà soát mức đóng BHXH cho NLĐ, xây dựng thang bảng lương phù hợp, công bố công khai các khoản đóng và hưởng đến NLĐ.

Việc thay đổi căn cứ đóng và tỷ lệ đóng BHXH hướng đến mục tiêu bảo đảm tính bền vững của quỹ an sinh xã hội. Quan trọng hơn, thay đổi lần này thể hiện nguyên tắc công bằng và minh bạch về mức đóng và hưởng chế độ BHXH, hạn chế tình trạng trốn đóng, nợ đóng.

Thời gian đầu triển khai, nhiều doanh nghiệp, NLĐ còn băn khoăn, nhưng về lâu dài, đây là nền tảng để củng cố hệ thống an sinh xã hội bền vững, công bằng hơn.

Nhóm PV