Đối mặt với 'cơn mưa' trừng phạt, Nga vẫn còn nhiều tiền trong quỹ dự trữ quốc gia
Nga phải đối mặt với làn sóng trừng phạt mới từ Mỹ và Liên minh châu Âu (EU), trong bối cảnh nền kinh tế của nước này đang bấp bênh. Dù vậy, theo các chuyên gia, tất cả những điều này là không đủ để hạn chế chiến dịch quân sự đặc biệt của nước này tại Ukraine.
Nền kinh tế Nga chưa rơi vào suy thoái. (Nguồn: Business Insider)
Nền kinh tế Nga đang có dấu hiệu trượt dốc
Lạm phát tại xứ bạch dương đạt đỉnh 10,3% vào tháng 3/2025 và giảm xuống còn 8% vào tháng 9/2025 - cao gấp đôi mục tiêu 4% của Ngân hàng trung ương Nga.
Mặc dù vậy, Ngân hàng trung ương Nga đã mạnh tay cắt giảm lãi suất chuẩn, gần đây nhất là vào ngày 24/10, hạ 50 điểm cơ bản xuống còn 16,5%. Đây là lần cắt giảm thứ tư liên tiếp và gây bất ngờ cho thị trường.
Lãi suất cao và tình trạng thiếu hụt lao động trầm trọng (với tỷ lệ thất nghiệp ở mức 2,1%) đã kìm hãm tăng trưởng. Nền kinh tế tăng trưởng 1,4% trong quý I/2025 và 1,1% trong quý II/2025, giảm so với mức tăng trưởng 4,1% trong cả năm 2023 và 2024.
Tâm lý kinh doanh tại quốc gia này cũng đang suy yếu. Chỉ số quản lý thu mua (PMI) của S&P Global - đo lường sức khỏe của ngành sản xuất, với các chỉ số quan trọng là sản lượng, đơn đặt hàng mới, việc làm, thời gian giao hàng và tồn kho - giảm xuống còn 46,6 trong tháng 9/2025, từ mức 49,1 của tháng 8.
Đây là tháng thứ tư liên tiếp chỉ số này sụt giảm và là mức thấp nhất kể từ tháng 10/2022, ảnh hưởng đến cả lĩnh vực sản xuất và dịch vụ.
Theo Oxford Economics, nền kinh tế Nga chưa rơi vào suy thoái (được định nghĩa là hai quý liên tiếp suy giảm). Tuy nhiên, các nhà kinh tế tại công ty tư vấn kinh tế toàn cầu này dự đoán, tăng trưởng trong quý III/2025 sẽ chỉ ở mức 0,2%.
Các nhà phân tích của Oxford Economics cho biết thêm: "Lệnh trừng phạt dầu mỏ gần đây của Mỹ và EU sẽ đẩy nền kinh tế vào suy thoái".
Ông Vladislav Inozemtsev, đồng sáng lập và là thành viên Hội đồng cố vấn của Trung tâm phân tích và chiến lược châu Âu (CASE) nhận định: "Tâm lý kinh doanh khá ảm đạm. Các doanh nhân dự đoán tình hình chung sẽ xấu đi, kinh tế trì trệ, nhu cầu tiêu dùng giảm và thuế tăng".
Nhà kinh tế này dự đoán, nền kinh tế Nga sẽ suy giảm từ 1% đến 1,4% vào năm 2026.
EU đã thông qua gói trừng phạt thứ 19, bao gồm lệnh cấm hoàn toàn khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) của Nga. (Nguồn: Rappler)
Các biện pháp trừng phạt có hiệu quả?
Tháng 10/2025, cả Mỹ và EU đều áp đặt các lệnh trừng phạt đối với Moscow. Cụ thể, Mỹ đã trực tiếp trừng phạt hai công ty dầu mỏ lớn nhất của Nga là Rosneft và Lukoil. Trong khi, EU đã thông qua gói trừng phạt thứ 19, bao gồm lệnh cấm hoàn toàn khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) của Nga bắt đầu từ năm 2027 và lệnh cấm nhập khẩu dầu khí của Rosneft và Gazprom Neft.
Khối 27 thành viên cũng đã áp dụng các biện pháp mới nhằm ngăn chặn Moscow lách trừng phạt, ngăn chặn đầu tư vào nước này và ngăn Nga tiếp cận một số dịch vụ tài chính và cơ sở hạ tầng. Theo EU, những biện pháp này "làm tăng đáng kể áp lực lên nền kinh tế Nga".
Các lệnh trừng phạt chắc chắn có tác động đến doanh thu năng lượng của Nga. Tuy nhiên, các sản phẩm năng lượng - mặc dù quan trọng đối với thị trường nội địa và có lợi thế xuất khẩu - nhưng không phải là nguồn thu duy nhất cho ngân sách của Moscow.
Theo quan điểm của Điện Kremlin, các biện pháp trừng phạt mới sẽ không ảnh hưởng đến nền kinh tế Nga và chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine.
Kể từ năm 2022 đến nay, Nga đã tìm ra nhiều cách để lách các lệnh trừng phạt và hạn chế, bao gồm cả việc giao thương thông qua "hạm đội bóng tối" và thúc đẩy xuất khẩu dầu sang Trung Quốc và Ấn Độ.
Trong khi đó, các chuyên gia đặt câu hỏi, liệu các lệnh trừng phạt có khiến Nga kết thúc chiến dịch quân sự đặc biệt?
Bà Elina Ribakova, nghiên cứu viên không thường trú tại viện nghiên cứu Bruegel có trụ sở tại Brussels nhận định, các lệnh trừng phạt chắc chắn có tác động đến doanh thu năng lượng của Nga. Tuy nhiên, các sản phẩm năng lượng - mặc dù quan trọng đối với thị trường nội địa và có lợi thế xuất khẩu - nhưng không phải là nguồn thu duy nhất cho ngân sách của Moscow.
Số liệu của CASE xác nhận, sự phụ thuộc của ngân sách liên bang Nga vào dầu khí đã giảm mạnh. Tỷ trọng dầu khí trong tổng doanh thu đã giảm từ hơn 50% trong giai đoạn 2011-2014 xuống chỉ còn 25% vào giữa năm 2025.
Sự suy giảm này phản ánh giá dầu đi xuống, đồng Ruble tăng mạnh và tác động của các lệnh trừng phạt của phương Tây.
Ông Inozemtsev cho hay, các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Ukraine vào các nhà máy lọc dầu của Nga không ảnh hưởng đáng kể đến khối lượng xuất khẩu. "Nga bán cả dầu thô và dầu đã qua chế biến. Nếu một nhà máy lọc dầu bị tấn công, lượng dầu thô sẽ tăng lên vì nó được đưa đến cảng mà không qua chế biến", ông lý giải.
Vị chuyên gia này cũng nhận thấy, những lệnh trừng phạt của Mỹ và EU không có quá nhiều ý nghĩa.
Với lệnh trừng phạt của Mỹ, về lâu dài, việc Ấn Độ và Trung Quốc giảm mua dầu có nguy cơ cắt giảm nguồn thu quan trọng nhưng Moscow sẽ có cách để bán dầu cho đối tác khác - như những gì quốc gia này từng làm vào năm 2022.
Các chuyên gia tại Oxford Economics cũng đồng tình với quan điểm đó khi cho rằng, Nga vẫn còn tiền trong quỹ dự trữ quốc gia (tổng cộng 5,9% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) tính đến tháng 9/2025).
Bên cạnh đó, xứ bạch dương có nguồn thu nhập quan trọng để bù đắp thâm hụt ngân sách, đó là vay nợ của chính phủ trên thị trường nội địa.
Theo báo cáo của CASE, nợ quốc gia của Nga trên GDP dự kiến sẽ đạt 17,7% vào cuối năm 2025, góp phần vào triển vọng tài khóa ổn định của đất nước.
Ông Inozemtsev dẫn chứng thêm, tiền gửi của khu vực tư nhân tại các ngân hàng Nga hiện đã đủ, "gấp 5 lần tổng ngân sách quân sự năm 2025".
“Vì vậy, sự sụt giảm xuất khẩu dầu của Nga sẽ không thể khiến nước này dừng chiến dịch quân sự đặc biệt", ông Inozemtsev kết luận.
Điều quan trọng hơn là, lệnh trừng phạt chưa chắc đã khiến xuất khẩu Nga giảm. Bà Elina Ribakova nhận định, nhiều khả năng, Nga sẽ tiếp tục xuất khẩu dầu, nhưng với mức chiết khấu lớn hơn và thông qua nhiều quốc gia trung gian hơn.
