Đổi mới, nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách nhà nước tại tỉnh An Giang

Ảnh minh họa. Nguồn: Internet

Đặt vấn đề

Trong quá trình đổi mới, phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, Nhà nước luôn quan tâm tới công tác quản lý ngân sách nhà nước (NSNN), nhất là hoạt động chi NSNN. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, công tác quản lý chi NSNN ở nhiều địa phương vẫn còn hạn chế, bất cập. Thực tiễn quản lý chi NSNN tại tỉnh An Giang trong những năm qua cho thấy, tuy đạt được nhiều kết quả ấn tượng, song còn tồn tại một số vấn đề cần điều chỉnh cho phù hợp với bối cảnh mới. Do đó, đổi mới, nâng cao hiệu quả quản lý chi NSNN tại tỉnh An Giang trong bối cảnh mới là cần thiết.

Khái quát về quản lý chi ngân sách nhà nước

Theo Luật NSNN: “NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định, do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước”. Trong đó, chi NSNN là quá trình phân phối lại các nguồn tài chính đã được tập trung vào NSNN và phân bổ chúng đến mục đích sử dụng. Do đó, chi NSNN là những việc cụ thể không chỉ dừng lại trên các định hướng mà phải thực hiện phân bổ cho từng mục tiêu, từng hoạt động và từng công việc thuộc chức năng của Nhà nước. Quản lý chi NSNN là quá trình phân phối lại quỹ tiền tệ tập trung một cách có hiệu quả nhằm thực hiện chức năng của Nhà nước trên cơ sở sử dụng hệ thống chính sách, pháp luật.

Theo quy định, chi NSNN gồm các nhóm: Chi thường xuyên bao gồm các khoản chi nhằm duy trì hoạt động thường xuyên của Nhà nước; Chi đầu tư phát triển bao gồm các khoản chi dài hạn nhằm làm tăng cơ sở vật chất của đất nước và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế; Chi trả nợ và viện trợ bao gồm các khoản chi để Nhà nước thực hiện nghĩa vụ trả các khoản nợ đã vay trong nước, vay nước ngoài khi đến hạn và các khoản chi làm nghĩa vụ quốc tế; Chi dự trữ là những khoản chi NSNN để bổ sung quỹ dự trữ nhà nước và quỹ dự trữ tài chính.

Cân đối NSNN là một đòi hỏi có tính chất khách quan xuất phát từ vai trò nhà nước trong can thiệp vào nền kinh tế thị trường với mục tiêu ổn định, hiệu quả và công bằng. Thông thường, khi thực hiện ngân sách, các khoản thu dự kiến sẽ không đủ để đáp ứng nhu cầu chi tiêu của Nhà nước. Vì vậy, việc tính toán nhu cầu chi sát với khả năng thu trong khi lập dự toán ngân sách là rất quan trọng. Các khoản chi NSNN chỉ được phép thực hiện khi có đủ các nguồn thu bù đắp.

Hoạt động chi ngân sách nhà nước tại tỉnh An Giang giai đoạn 2016-2018

Chi ngân sách nhà nước

Giai đoạn 2016-2018, tổng chi ngân sách nhà nước của tỉnh An Giang tăng đều qua các năm, góp phần đảm bảo phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Tổng chi ngân sách nhà nước năm 2016 là 13.633 tỷ đồng, năm 2017 là 16.241 tỷ đồng (tăng 2.608 tỷ đồng so với năm 2016, tăng 19,13%) và đến năm 2018 là 17.748 tỷ đồng (tăng 1.507 tỷ đồng so với năm 2017, tăng 9,28%).

Trong giai đoạn 2016-2018, tổng chi NSNN của tỉnh An Giang tăng đều qua các năm, góp phần đảm bảo phát triển kinh tế - xã hội của địa phương (Bảng 2). Cụ thể, tổng chi NSNN năm 2016 là 13.633 tỷ đồng, năm 2017 là 16.241 tỷ đồng (tăng 2.608 tỷ đồng so với năm 2016, tăng 19,13%) và đến năm 2018 là 17.748 tỷ đồng (tăng 1.507 tỷ đồng so với năm 2017, tăng 9,28%). Nguyên nhân dẫn tới số chi NSNN tăng là do chi phục vụ cho mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Để đảm bảo cơ cấu chi NSNN hợp lý, Tỉnh cần đổi mới, quản lý, điều hành chi NSNN đảm bảo tiết kiệm, hiệu quả chi NSNN của địa phương.

Bên cạnh đó, công tác quản lý, điều hành chi tài chính của các ngành, các cấp, đơn vị có liên quan đã có nhiều chuyển biến tích cực, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý chi NSNN của Tỉnh. Trong đó, giai đoạn 2016-2018, chi đầu tư phát triển tăng qua các năm, cụ thể: năm 2016 là 1.903 tỷ đồng, năm 2017 là 2.710 tỷ đồng, năm 2018 là 4.618 tỷ đồng (tăng 1.908 tỷ đồng so với năm 2017, tăng 70,41%).

Bên cạnh đó, còn có các khoản chi chương trình mục tiêu để phát triển kinh tế - xã hội của địa phương như: Xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển hạ tầng du lịch, phát triển sản xuất, đa dạng hóa sinh kế và nhân rộng mô hình giảm nghèo. Chẳng hạn như: Năm 2017, tỉnh An Giang đã thực hiện chi chương trình mục tiêu là 889 tỷ đồng (tăng 831 tỷ đồng so với năm 201, tăng 1.432,76%). Thực tế cho thấy, kế hoạch chi của tỉnh An Giang đã đảm bảo thực hiện theo chủ trương, chính sách của Nhà nước, ưu tiên cho chi đầu tư phát triển, chi chương trình mục tiêu quốc gia, địa phương và tiết kiệm chi thường xuyên các khoản chi chưa cần thiết.

Cân đối ngân sách nhà nước

Trong giai đoạn 2016-2018, tổng thu, tổng chi và kết dư NSNN tăng đều qua các năm (Bảng 3). Cụ thể, tổng thu NSNN năm 2016 đạt 13.968 tỷ đồng, năm 2017 đạt 16.851 tỷ đồng (tăng 2.883 tỷ đồng so với năm 2016, tăng 20,64%) và đến năm 2018 đạt 18.562 tỷ đồng (tăng 1.711 tỷ đồng so với năm 2017, tăng 10,15% so với năm trước).

Tổng chi NSNN của tỉnh An Giang thực hiện năm 2016 đạt 13.633 tỷ đồng, năm 2017 đạt 16.241 tỷ đồng (tăng 2.608 tỷ đồng so với năm 2016, tăng 19,13%, so với cùng kỳ năm 2015) và đến năm 2018 đạt 17.748 tỷ đồng (tăng 1.507 tỷ đồng so với năm 2017, tăng 9,28% so với năm 2017). Số kết dư năm 2016 là 335 tỷ đồng, đến năm 2017 là 610 tỷ đồng và đến năm 2018 là 814 tỷ đồng (tăng 204 tỷ đồng so với năm 2017, tăng 33,44%).

Qua thực tế chi NSNN của tỉnh An Giang giai đoạn 2016-2018 và số liệu kết dư NSNN cho thấy, Tỉnh đã thực hiện cân đối NSNN tương đối tốt, qua đó đảm bảo nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Đánh giá hiệu quả chi ngân sách nhà nước tại tỉnh An Giang

Kết quả tích cực

Kết quả chi NSNN giai đoạn 2016-2018 cho thấy, hoạt động quản lý chi NSNN của tỉnh An Giang đã đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế địa phương trên nhiều phương diện: Góp phần ổn định mức động viên nguồn thu vào NSNN, đảm bảo các chỉ tiêu tăng trưởng, phát triển kinh tế - xã hội địa phương; Từng bước được cơ cấu lại theo hướng xóa bỏ bao cấp, thực hiện cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm, tăng chi đầu tư xã hội, cơ sở hạ tầng, phát triển nguồn nhân lực, xóa đói giảm nghèo, phát triển nông nghiệp - nông thôn, bảo vệ môi trường, củng cố an ninh – quốc phòng; Nâng cao năng lực quản lý đảm bảo chi NSNN ngày càng tiết kiệm, hiệu quả; Phát huy tính năng động sáng tạo của các cấp chính quyền, nhất là đối với ngân sách và chính quyền cấp xã.

Đồng thời, chủ động khai thác nguồn thu để tăng thu cho ngân sách địa phương, đảm bảo hoàn thành nhiệm vụ, đảm bảo nguồn thu chung của NSNN.

Một số tồn tại hạn chế

Bên cạnh những kết quả tích cực nêu trên trong quản lý chi NSNN tại tỉnh An Giang vẫn còn một số tồn tại, hạn chế. Theo đó, việc phân cấp quản lý chi NSNN cho các cấp ở địa phương chưa phù hợp với khả năng và điều kiện cụ thể của địa phương (tập trung quản lý nhiều ở ngân sách cấp tỉnh, chưa phát huy tốt tính năng sáng tạo, tự chủ và tính chịu trách nhiệm của từng địa phương)...

Nguyên nhân của hạn chế trên là do, trong quyết toán chi NSNN của từng cấp cũng còn hạn chế, do đội ngũ làm công tác tài chính, nhất là cán bộ cấp xã, năng lực chuyên môn còn hạn chế. Thêm vào đó, cán bộ xã thường thay đổi theo nhiệm kỳ của HĐND xã. Việc kiểm tra, thanh tra trong khi chi NSNN được cơ quan tài chính và Kho bạc Nhà nước kiểm tra, xét duyệt khá nghiêm ngặt, quan tâm nhiều đến tính hợp pháp, hợp lệ của chứng từ nhưng ít quan tâm đến hiệu quả của việc chi tiêu.

Giải pháp đổi mới, nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách nhà nước tại tỉnh An Giang

Nhằm đổi mới, nâng cao hiệu quả quản lý chi NSNN tại tỉnh An Giang, bài viết đề xuất một số giải pháp sau:

Một là, hoàn thiện phân cấp quản lý chi NSNN: Điều chỉnh phân cấp NSNN phù hợp với phân cấp quản lý kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh của Nhà nước và năng lực quản lý của mỗi cấp trên địa bàn; Đảm bảo vai trò chủ đạo của ngân sách trung ương và vị trí độc lập của ngân sách địa phương trong hệ thống NSNN; Đảm bảo nguyên tắc công bằng trong phân cấp NSNN; Phân định rõ ràng nguồn thu và nhiệm vụ chi giữa các cấp ngân sách phải có căn cứ thực tiễn và có hiệu quả; Chủ động cân đối ngân sách các cấp ở địa phương trong quá trình thực hiện quản lý NSNN, đẩy nhanh quá trình phát triển, tránh lãng phí nguồn lực.

Hai là, hoàn thiện cơ cấu chi ngân sách hợp lý: Xây dựng cơ cấu chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên hợp lý: Trong thời gian trước mắt, nên giảm tỷ trọng chi cho đầu tư phát triển trong tổng chi, tăng tỷ trọng chi thường xuyên trong tổng chi, nhất là chi cho hoạt động sự nghiệp giáo dục – đào tạo nhằm nâng cao trình độ dân trí của tỉnh An Giang; Phát triển nguồn nhân lực phục vụ tốt cho quá trình phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Đảm bảo, ưu tiên chi cho đầu tư phát triển và tiết kiệm chi thường xuyên hợp lý.

Ba là, đổi mới công tác lập và quyết định dự toán chi NSNN: Hoàn thiện quy trình lập dự toán NSNN: Phải đảm bảo yêu cầu, căn cứ lập dự toán theo luật định; thực hiện đầy đủ đúng trình tự xây dựng dự toán, quyết định, phân bổ, giao dự toán NSNN. Xây dựng định mức chuẩn mực làm cơ sở cho việc lập dự toán và xét duyệt dự toán (Phù hợp với tình hình thực tế của địa phương). Đổi mới về quyết định dự toán chi ngân sách (Phải dựa vào các chuẩn mực khoa học đã được xác định, nhằm đảm bảo cho dự toán chi NSNN, phù hợp với khả năng cân đối ngân sách địa phương).

Bốn là, hoàn thiện quá trình chấp hành chi NSNN, đặc biệt coi trọng khâu chấp hành dự toán chi để điều chỉnh tăng, giảm chi ở các quý, tháng phù hợp với thực tế. Chấp hành dự toán chi NSNN qua các hình thức cấp phát kinh phí, đảm bảo ngân sách cấp trên quan tâm hướng dẫn, kiểm tra, hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi cho ngân sách cấp dưới. Ngược lại, ngân sách cấp dưới phải chấp hành theo hướng dẫn, chỉ đạo của ngân sách cấp trên và thông tin kịp thời cho ngân sách cấp trên. Kiểm soát chi NSNN qua Kho bạc Nhà nước chú trọng kiểm soát tính cơ bản, trọng yếu các hồ sơ, chứng từ, thủ tục, trình tự chi đầu tư phát triển nói chung và chi xây dựng cơ bản nói riêng, kể cả khoản chi thường xuyên.

Năm là, hoàn thiện công tác kế toán, quyết toán NSNN. Hoàn thiện công tác kế toán (Tiếp tục chuẩn hóa đội ngũ kế toán tài chính các cấp, phải có trình độ chuyên môn theo quy định); Tiếp tục hoàn thiện chương trình kế toán chuyển giao của Bộ Tài chính và kết nối thông suốt và vận hành mạng nội bộ của Ngành. Công tác quyết toán NSNN phải thực sự quan tâm khâu phân tích số liệu, đánh giá việc thực hiện các chỉ tiêu kinh tế - xã hội của địa phương, tình hình thực hiện Nghị quyết HĐND các cấp và rút ra những bài học kinh nghiệm phục vụ việc quản lý và điều hành chi NSNN ở địa phương trong những năm tiếp theo.

Sáu là, đổi mới công tác kiểm tra, thanh tra, kiểm toán trong quản lý chi NSNN. Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra việc lập dự toán thu, chi NSNN, cụ thể cần quan tâm 2 khâu trọng yếu: Khâu hướng dẫn và số thông báo kiểm tra về dự toán ngân sách phải thật cụ thể và khâu xét duyệt dự toán phải thực sự thận trọng, khách quan, thậm chí phải trao đổi, thảo luận với đơn vị để làm sáng tỏ các nhu cầu trong dự toán, phục vụ tốt cho việc xét duyệt dự toán cho đơn vị thụ hưởng NSNN. Cơ quan tài chính, Kho bạc Nhà nước phải quan tâm kiểm tra theo dự toán được duyệt, chế độ, tiêu chuẩn, định mức hiện hành, tính hợp pháp, hợp lệ các chứng từ, đặc biệt quan tâm đến hiệu quả việc chi tiêu NSNN.

Bảy là, khen thưởng và xử lý vi phạm trong quản lý chi NSNN: Công tác khen thưởng và xử lý vi phạm trong trong quản lý chi NSNN luôn được quan tâm, để nhằm củng cố và nâng cao tinh thần trách nhiệm của người quản lý, điều hành và sử dụng NSNN, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý NSNN ở địa phương. Đồng thời, cần thường xuyên tuyên truyền, phổ biến tính pháp luật, quy định, nghiệp vụ chuyên môn về chi NSNN cho đơn vị, cá nhân, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Kết luận

Trong giai đoạn 2016-2018, hoạt động chi NSNN tỉnh An Giang đã có nhiều chuyển biến tích cực, qua đó đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Những giải pháp nêu trên sẽ góp phần đổi mới, nâng cao hiệu quả quản lý chi NSNN tỉnh An Giang trong giai đoạn hiện nay đến năm 2023, phục vụ cho việc quản lý, điều hành NSNN ở địa phương được tốt hơn, chặt chẽ và hiệu quả hơn, góp phần tích cực thực hiện thành công nhiệm vụ quản lý tài chính - NSNN của địa phương.

Tài liệu tham khảo:

1. Quốc hội (2015), Luật Ngân sách nhà nước số 83/2015/QH13 ngày 25/6/2015;

2. Chính phủ (2016), Nghị định số 163/2016/NĐ-CP ngày 21/12/2016 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Ngân sách nhà nước;

3. Bộ Tài chính (2016), Thông tư số 343/2016/TT-BTC ngày 30/12/2016 hướng dẫn thực hiện công khai ngân sách nhà nước đối với các cấp ngân sách;

4. Bộ Tài chính (2017), Thông tư số 137/2017/TT-BTC ngày 25/12/2017 quy định xét duyệt, thẩm định, thông báo, và tổng hợp quyết toán năm;

5. Sở Tài chính An Giang, Báo cáo quyết toán thu, chi ngân sách nhà nước tỉnh An Giang năm 2016, 2017, 2018.

TS. Tô Thiện Hiền - Trường Đại học An Giang, Thành viên của Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh

Bài đăng trên Tạp chí Tài chính kỳ 1 tháng 12/2019