Đổi mới phù hợp với định hướng cải cách tư pháp

Tạo bước tiến lớn về đổi mới tư duy chính trị - pháp lý

Theo ĐBQH Phạm Thị Xuân, việc đổi mới tổ chức tòa án theo thẩm quyền xét xử theo hướng tổ chức TAND cấp tỉnh thành TAND phúc thẩm, TAND cấp huyện thành TAND sơ thẩm là phù hợp và cần thiết. Bởi, việc đổi mới này là để thể chế hóa yêu cầu của Đảng; thực hiện Chiến lược cải cách tư pháp, thẩm quyền xét xử sơ thẩm của TAND phúc thẩm bị thu hẹp dần để tăng thẩm quyền cho các TAND sơ thẩm.

Đại biểu cho rằng, so với trước đây, thẩm quyền của Tòa án cấp sơ thẩm đã được mở rộng hơn nhiều (trước đây, Tòa án cấp sơ thẩm chỉ xét xử các vụ án hình sự có mức cao nhất của khung hình phạt đến 7 năm, thì nay đã xét xử các vụ án hình sự có mức cao nhất của khung hình phạt lên đến 15 năm tù; nhiều tranh chấp về dân sự, kinh doanh thương mại có yếu tố nước ngoài trước đây thuộc thẩm quyền của Tòa án cấp phúc thẩm đã được chuyển cho Tòa án cấp sơ thẩm...).

Ngoài ra, việc tổ chức lại các tòa án theo thẩm quyền xét xử (sơ thẩm - phúc thẩm) để khắc phục tình trạng quan hệ giữa cấp Tòa án là quan hệ hành chính; góp phần thực hiện nguyên tắc độc lập xét xử. Bên cạnh đó, tiếp tục khẳng định tòa án là cơ quan xét xử của Nhà nước, thực hiện thẩm quyền tài phán của quốc gia chứ không phải là tòa án của tỉnh, huyện. Đặc biệt, đây là bước tiến lớn về đổi mới tư duy chính trị - pháp lý, phù hợp định hướng cải cách tư pháp chứ không đơn thuần là thay đổi tên gọi. Mặt khác, việc thành lập các tòa án này sẽ không phải sửa các luật liên quan vì đã quy định trong điều khoản chuyển tiếp của dự thảo Luật.

Cũng theo đại biểu, mặc dù việc đổi mới TAND cấp tỉnh, TAND cấp huyện theo thẩm quyền xét xử có phát sinh chi phí (sửa con dấu, biển hiệu của Tòa án) nhưng không đáng kể so với lợi ích lâu dài của việc đổi mới các Tòa án, như: tăng được hiệu quả, chuyên môn hóa được hoạt động của ngành tòa án và bảo đảm tính nhất quán trong áp dụng pháp luật; phù hợp với trình độ phát triển kinh tế - xã hội nước ta hiện nay và trong tương lai; bảo đảm tính minh bạch; tránh được việc các cơ quan hành chính có thể tác động đến tính độc lập của tòa án...

ĐBQH Phạm Thị Xuân (Thanh Hóa) phát biểu. Ảnh: Lâm Hiển

Bảo đảm quyền con người, quyền công dân

Về tham dự và hoạt động thông tin tại phiên tòa, phiên họp (khoản 3 Điều 141), ĐBQH Phạm Thị Xuân đề nghị, chỉnh lý khoản 3 Điều 141 dự thảo theo hướng: “Việc ghi âm lời nói, ghi hình ảnh tại phiên tòa, phiên họp chỉ được thực hiện trong thời gian khai mạc phiên tòa, phiên họp và tuyên án, công bố quyết định khi có sự cho phép của chủ tọa phiên tòa, phiên họp; trường hợp ghi âm, ghi hình ảnh của người tiến hành tố tụng khác, người tham gia phiên tòa, phiên họp thì phải được sự đồng ý của họ và sự đồng ý của chủ tọa phiên tòa, phiên họp”. Qua đó, bảo đảm quyền con người, quyền công dân đối với hình ảnh, bí mật cá nhân, gia đình.

Bên cạnh đó, trong quá trình diễn ra phiên tòa, phiên họp, nhiều thông tin, chứng cứ được công bố tại phiên tòa nhưng chưa được kiểm chứng, đặc biệt là những thông tin về đời tư cá nhân, bí mật gia đình, bí mật kinh doanh... Các thông tin, chứng cứ này cần được Hội đồng xét xử xem xét, kết luận trong bản án, quyết định. Đồng thời cũng để bảo đảm tính tôn nghiêm tại phiên tòa, tạo điều kiện cho Hội đồng xét xử điều hành tốt phiên tòa, không bị phân tâm bởi các yếu tố khác.

Để thuận lợi cho hoạt động chuyên môn của tòa án và các cơ quan chức năng khác, đại biểu Phạm Thị Xuân cho rằng, việc dự thảo Luật bổ sung quy định “Tòa án tiến hành ghi âm lời nói, ghi hình ảnh toàn bộ diễn biến phiên tòa, phiên họp trong trường hợp cần thiết để phục vụ nhiệm vụ chuyên môn. Việc sử dụng, cung cấp kết quả ghi âm lời nói, ghi hình ảnh diễn biến phiên tòa được thực hiện theo quy định của pháp luật” là phù hợp. Điều này vừa bảo đảm cho phiên tòa được tiến hành đúng pháp luật, chất lượng, trang nghiêm; vừa bảo đảm tính khả thi và tạo thuận lợi cho các cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình. Sau này, Viện Kiểm sát Nhân dân có giám sát hay cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền cần kiểm tra thông tin thì có thể tiến hành trên cơ sở kết quả ghi âm, ghi hình của tòa án.

Hải Dương