Đổi thay bất ngờ tại nơi xảy ra biến cố vỡ đập Kakhovka

Cảnh ngập lụt sau vụ vỡ đập Kakhovka ở Kherson năm 2023. Ảnh tư liệu: THX/TTXVN

Đập thủy điện Kakhovka trên sông Dnipro, thuộc khu vực Nga kiểm soát ở tỉnh Kherson (phía Nam Ukraine), bị vỡ ngày 6/6/2023, khiến nước trong hồ chứa tràn xuống hạ lưu, nhấn chìm nhiều khu dân cư, làng mạc và một số khu vực đô thị ven sông. Cả Nga và Ukraine đã đổ lỗi cho nhau về vụ vỡ đập này, đồng thời kêu gọi mở cuộc điều tra cấp quốc tế. Phía Ukraine cáo buộc các binh sĩ Nga làm nổ con đập, trong khi Nga lại cho rằng con đập này bị vỡ do các cuộc pháo kích của lực lượng Ukraine.

Theo đánh giá của Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres, vụ vỡ đập thủy điện Kakhovka là một thảm họa nhân đạo, kinh tế và sinh thái lớn bởi nó khiến ít nhất 16.000 người mất nhà cửa, chưa kể hàng nghìn người khác phải đối mặt với nguy cơ mất nguồn cung nước sạch và an toàn.

Sau khi nước rút, lòng hồ chứa Kakhovka lộ thiên trải qua biến đổi mạnh mẽ, ban đầu khô cạn và trở thành sa mạc. Nhưng đến nay, thảm thực vật tươi tốt đã chiếm ưu thế, đồng thời trở thành nơi sinh sống của nhiều loài động vật hoang dã.

Sông Dnipro, con sông lớn nhất Ukraine, một lần nữa hình thành những vùng ngập rộng lớn, tương tự như trước khi con đập đầu tiên được xây dựng vào thập niên 1950. Nhà sinh thái học Vadym Maniuk chia sẻ với DW (Đức) rằng Dnipro có rất nhiều nhánh sông tại khu vực này.

Tiếng chim hót làm gián đoạn tiếng róc rách của những con suối. Ông Maniuk phát hiện ra một con đại bàng biển và nói: "Chỉ cần nhìn thấy nó thôi cũng đáng để mang theo cặp ống nhòm. Đó chính là kẻ thống trị thực sự của vùng ngập Dnipro".

Trong vài giờ tiếp theo, nhóm của ông Maniuk cũng phát hiện cả diều hâu, diệc, chim én, rắn, chuột xạ hương và dấu vết lợn rừng để lại trên bùn. Người dân địa phương cho biết họ thậm chí còn phát hiện ra hươu. Theo ông Maniuk, bụi rậm có rất nhiều kiến, ong bắp cày, bọ cánh cứng, bướm và bọ ngựa.

Trong đám cỏ, nhóm nghiên cứu còn tìm thấy xương hóa thạch của động vật thời tiền sử và các mảnh gốm. Ông Maniu nói: "Có rất nhiều xương như thế này ở đây, bao gồm cả xương của tê giác lông mượt và voi ma mút, và các loài động vật kích thước lớn thời tiền sử khác".

Maniuk đã khảo sát khu vực này một năm trước và ông cho biết sự khác biệt giữa thời điểm đó và hiện tại là rất rõ ràng. Nơi từng là cát khô, giờ là những đồng cỏ xanh tươi. Cây cói, cây kế sữa và lúa mạch đen hoang dã lớn mạnh khắp nơi.

Ông Maniuk cho biết năm qua không hề dễ dàng đối với vùng ngập. Mùa hè và mùa thu năm 2024 quá khô khiến cây cối héo úa. Tuy nhiên, nhờ những cơn mưa xuân, cảnh quan đã bắt đầu phục hồi. Ông nhận xét: "Vùng đồng bằng ngập lụt đã vượt qua được thử thách đầu tiên, nhưng chúng tôi lo ngại về mùa sắp tới".

Lòng hồ chứa Kakhovka hiện nay. Ảnh: DW

Tương lai của hệ sinh thái mới này vẫn còn bấp bênh bởi Ukraine vẫn đang cân nhắc về việc xây dựng lại nhà máy thủy điện Kakhovka đã bị phá hủy vào năm 2023. Nhà sinh thái học Petro Volvach từng đến thăm vùng ngập khi còn nhỏ, trước cả khi đập được xây dựng. Do đó, ông phản đối việc xây dựng lại nhà máy vì nó sẽ phá hủy cảnh quan mới hình thành.

Trong khi đó, các kỹ sư cho rằng nhà máy Kakhovka rất quan trọng đối với việc cung cấp nước cho cư dân và doanh nghiệp trong khu vực, cũng như cho tưới tiêu nông nghiệp, giao thông đường sông và hệ thống năng lượng. Kể từ khi đập bị phá hủy, không có đủ nước để cung cấp cho mọi người.

Tuy nhiên, ông Oleh Pashchenko từ nhà máy thủy điện Kakhovka nhận định rằng tình hình hiện tại vẫn chưa đến mức nghiêm trọng do dân số giảm mạnh, hoạt động nông nghiệp và công nghiệp trầm lắng bởi xung đột. Nhưng tình trạng thiếu nước sẽ trở nên tồi tệ hơn khi mọi người trở về.

Trong khi đó, công ty năng lượng nhà nước Ukrhydroenergo đang lên kế hoạch xây dựng lại nhà máy điện và hồ chứa. Việc xây dựng lại nhà máy có thể mất 5-6 năm; riêng việc bơm nước vào hồ chứa dự kiến sẽ mất hai năm. Ukrhydroenergo cho biết đây là cách duy nhất để đảm bảo nước sinh hoạt an toàn cho khu vực.

Hà Linh/Báo Tin tức và Dân tộc