Đội tuyển bóng đá Việt Nam: Làm mới thế nào?

Tiền đạo Tiến Linh ăn mừng bàn thắng tại ASEAN Cup 2024. Ảnh: INT

Bài toán không Xuân Son

Đội tuyển Việt Nam tập trung từ ngày 11/3 để chuẩn bị cho vòng loại ASIAN Cup 2027. Ở đợt hội quân này, nòng cốt vẫn là những nhân tố nổi bật đã giành chức vô địch ASEAN Cup 2024 như thủ môn Đình Triệu; hậu vệ: Văn Thanh, Tiến Dũng, Thành Chung, Văn Vĩ, Duy Mạnh; tiền vệ: Hai Long, Quang Hải, Hoàng Đức, Ngọc Quang, Ngọc Tân; tiền đạo: Tuấn Hải, Vĩ Hào hay Tiến Linh.

Do đang điều trị chấn thương nên cả Xuân Son, Văn Toàn, Xuân Mạnh và Tấn Tài đều không góp mặt. Bù lại, chiến lược gia người Hàn đã triệu tập nhiều cầu thủ trở lại đội tuyển như Minh Khoa (Bình Dương), Bảo Toàn (HAGL), Thái Sơn (Thanh Hóa) hay Việt Hưng (Hải Phòng). Tân binh duy nhất là Phạm Lý Đức của HAGL. Sở hữu chiều cao 1,82m, trung vệ sinh năm 2003 này đã tiến bộ rất nhanh, được trao cơ hội thi đấu trong tất cả các trận đã qua ở V-League 2024 - 2025.

Sau chức vô địch ASEAN Cup 2024, đội tuyển Việt Nam đang có điểm tựa chắc chắn về cả phong độ lẫn tinh thần. Nếu chơi đúng khả năng, không khó để thầy trò huấn luyện viên Kim Sang Sik đánh bại các đối thủ ở vòng loại ASIAN Cup 2027 là Lào, Malaysia và Nepal. Tuy nhiên, bài toán đặt ra với ông Kim không đơn thuần là giành vé tham dự giải đấu châu lục, mà còn là một kế hoạch nâng tầm đội tuyển Việt Nam cho những giải đấu hạng cao, khốc liệt phía trước.

“Những chiến binh sao vàng” đã lên đỉnh Đông Nam Á nhờ những nhân tố cũ, lối chơi phòng ngự phản công quen thuộc vốn ăn vào máu của nhiều lứa cầu thủ thành danh dưới thời ông Park Hang Seo, đặc biệt là sự xuất sắc của chân sút nhập tịch Nguyễn Xuân Son. Một mình Son ghi 7 bàn thắng chỉ sau 5 trận, trong đó có 2 bàn vào lưới Thái Lan trong trận chung kết lượt đi, đoạt danh hiệu “Vua phá lưới” và “Cầu thủ xuất sắc nhất” ASEAN Cup 2024. Sự xuất hiện của Son đã mang lại sự khác biệt đáng kể cho hàng công của đội tuyển Việt Nam.

Nhưng bóng đá không chỉ xoay quanh mãi một cá nhân. Đội tuyển Việt Nam không thể phụ thuộc vào Xuân Son. Việc chân sút nhập tịch này vắng mặt chính là cơ hội để huấn luyện viên Kim Sang Sik làm mới hàng tiền đạo, tạo ra lối chơi tấn công đa dạng với nhiều phương án khi cần. Tuy nhiên, ông Kim không triệu tập tiền đạo mới nào so với nhân sự hàng tiền đạo tại ASEAN Cup 2024. Những cầu thủ dẫn đầu danh sách ghi bàn V-League mùa này, ngoài Văn Quyết chia tay đội tuyển quốc gia, đều là những gương mặt quen thuộc ở lần tập trung gần nhất.

Quang Hải ghi bàn trận Việt Nam 1-0 Indonesia, vòng bảng ASEAN Cup 2024. Ảnh: INT.

Đội tuyển Việt Nam coi như trở lại thời điểm trước ngày 20/12/2024, khi tiền đạo Rafaelson chưa chính thức nhận quốc tịch Việt Nam. Huấn luyện viên Kim Sang Sik gần như sẽ trao suất đá chính cho Nguyễn Tiến Linh. Bởi hiện tại không cầu thủ nào tốt hơn anh. Tiền đạo sinh năm 1997 đang dẫn đầu danh sách ghi bàn V-League 2024 - 2025 với 10 bàn thắng, 2 trong số đó là phạt đền. Đáng chú ý, phong độ của Quả bóng Vàng Việt Nam 2024 rất ấn tượng với 3 bàn thắng trong 4 trận đấu gần nhất trước khi ông Kim công bố danh sách.

Mặc dù vậy, yếu tố bảo đảm thành công ở chỗ làm thế nào để lựa chọn thay thế phát huy hiệu quả. Tiến Linh đã ghi 4 bàn trong hành trình vô địch ASEAN Cup 2024 của đội tuyển Việt Nam, nhưng 2 bàn trong số này đến từ tình huống phạt đền và 2 bàn vào lưới những đối thủ yếu (Lào, Myanmar). Trong các trận đấu với đối thủ ngang cơ như Indonesia (vòng bảng), Philippines (bán kết) và Thái Lan (chung kết), Tiến Linh gần như không để lại dấu ấn.

Tuy nhiên, lối chơi mà chiến lược gia người Hàn xây dựng cho đội tuyển Việt Nam dường như không phù hợp với sở trường của Tiến Linh. Tiền đạo của Bình Dương không phải là mẫu cầu thủ mạnh về tốc độ, nguy hiểm trong những tình huống chuyền dài vượt tuyến để một mình giải quyết như Xuân Son.

Ngoài ra, với trách nhiệm di chuyển rộng kéo giãn hàng phòng ngự đối phương và lùi sâu phối hợp với tuyến dưới chẳng khác nào sợi dây trói chân Tiến Linh, vốn không mạnh ở khả năng kiểm soát và xử lý bóng. Tiền đạo sinh năm 1997 này chỉ phát huy được sở trường, đáp ứng sự kỳ vọng thay thế Xuân Son khi huấn luyện viên Kim Sang Sik thay đổi cách chơi.

Đội tuyển Việt Nam cần có hệ thống tấn công mới để đặt Tiến Linh vào khu vực vòng cấm đối thủ nhiều nhất có thể. Chất lượng, sự đa dạng của những đường chuyền cũng cần được cải thiện mới có thể không bỏ phí một tiền đạo rất giỏi không chiến và di chuyển cắt mặt. Vậy nên, đã đến lúc ông Kim điều chỉnh lối chơi để tối ưu hóa nhân sự hàng công nếu không muốn rơi vào tình trạng bế tắc như những trận đấu trước khi có Nguyễn Xuân Son trong đội hình.

Cựu tuyển thủ Đặng Phương Nam chia sẻ, trong nhiều năm gần đây, cho dù dưới thời huấn luyện viên Park Hang Seo, Troussier hay Kim Sang Sik, đội tuyển Việt Nam luôn có một tiền đạo mũi nhọn. Các vệ tinh còn lại hỗ trợ, có thể là một tiền đạo lùi trong sơ đồ 3-5-2 hoặc những cầu thủ chạy cánh trong đội hình 3-4-3 truyền thống.

Không có Xuân Son, đội tuyển Việt Nam sẽ phải tính toán thay đổi sơ đồ đội hình và một số điểm cơ bản trong cách vận hành chiến thuật. Nhiều khả năng bắt buộc đội tuyển Việt Nam sẽ phải sử dụng sơ đồ chiến thuật với 2 tiền đạo trong những trận đấu sắp tới.

Làm mới, nâng tầm đội tuyển Việt Nam sẽ là thử thách thực sự cho huấn luyện viên Kim Sang Sik. Ảnh: INT.

Cẩn thận đi vào lối mòn

Huấn luyện viên Kim Sang Sik đã kế thừa triệt để nền tảng là những cầu thủ kinh nghiệm cùng lối đá phản công làm nên thương hiệu của đội tuyển Việt Nam. Chiến lược gia sinh năm 1976 không đặt mình vào hành trình phiêu lưu với những mảnh ghép trẻ như người tiền nhiệm Philippe Troussier. Cùng với đó, những bài học quý giá từ đồng hương Park Hang Seo và cách ứng xử mềm mại đã giúp ông Kim sớm đạt được thành tựu. Nhưng nền tảng kiến tạo chức vô địch khu vực vừa qua chưa chắc đã trở thành kim chỉ nam cho cuộc chơi lớn, đường dài.

Những gương mặt trụ cột của đội tuyển hiện nay thuộc thế hệ 1995 - 1999, với Duy Mạnh, Tiến Dũng, Thành Chung, Văn Thanh, Hoàng Đức, Quang Hải, Tiến Linh… đều đã chạm ngưỡng, đồng thời không thể bứt phá cả về thể lực, trình độ lẫn kinh nghiệm. Đây là thế hệ vàng kết hợp nhiều lứa cầu thủ tài năng của bóng đá Việt Nam gần đây, song tất cả chỉ dừng ở tầm Đông Nam Á với 2 lần vô địch (2018, 2024). Ngay vào thời điểm đỉnh cao, hội tụ tất cả những gì có thể, đội tuyển Việt Nam vẫn chỉ ở “level” cực thấp khi bước vào vòng loại cuối World Cup 2022 khu vực châu Á.

Đội tuyển Việt Nam bùng nổ ở ASEAN Cup 2024, nhưng như đã đề cập phần nhiều nhờ vào chân sút nhập tịch Nguyễn Xuân Son. Chức vô địch khu vực vừa qua không mang dấu ấn của một thế hệ tài, giàu tiềm năng. Đó chỉ là kết quả của sự kết hợp khéo léo về nhân sự, tinh thần và cả yếu tố may mắn. Đội tuyển Việt Nam cần thêm nhiều cầu thủ giỏi hơn, thể lực và thể hình tốt hơn để đủ khả năng vượt qua một loạt đội tuyển Đông Nam Á như Indonesia, Thái Lan đang “lột xác” mạnh mẽ nhờ dàn cầu thủ “nhập tịch” có gốc Âu - Mỹ, hoặc hy vọng sớm đua tranh sòng phẳng với những đội tuyển mạnh hàng đầu châu Á như Nhật Bản, Hàn Quốc, Iran, Qatar, UAE...

Vậy nên, công thức vô địch Đông Nam Á 2024 do ông Kim xây dựng không phải là sự bảo đảm cho đội tuyển Việt Nam hướng đến những cái đích cao hơn như top 8 châu Á và giành quyền tham dự World Cup, những mục tiêu đặt ra trong Chiến lược phát triển TDTT Việt Nam đến 2030, tầm nhìn 2045.

Khác với ASEAN Cup 2024, vòng loại ASIAN Cup 2027 chỉ với 6 trận đấu nhưng rải khắp 5 đợt tập trung kéo dài suốt 1 năm (từ tháng 3/2025 – 3/2026). Mỗi đợt tập trung, đội tuyển Việt Nam còn có thêm 1 - 2 trận giao hữu. Điều đó giúp ông Kim cùng các học trò có thể vừa đá, vừa thử nghiệm nhân sự và lối chơi.

Cánh cửa đội tuyển Việt Nam sẽ mở rộng ở từng đợt tập trung. Đây là khoảng thời gian chuyển giao phù hợp để ông Kim đôn dần lứa mới thay thế lứa cũ, tất nhiên với liều lượng cân bằng và hài hòa.

Toan tính là thế, song thực hiện như thế nào còn phụ thuộc vào việc thuyền trưởng Kim Sang Sik có dám bứt phá. Sự vắng mặt của chân sút nhập tịch Xuân Son, và đội tuyển U22 Việt Nam tham dự SEA Games 33 mà không được phép đăng ký cầu thủ quá tuổi sẽ là liều thuốc thử tốt hơn cho năng lực, tầm nhìn của ông Kim.

Trong một trận đấu, một giải đấu, những nhân tố bí ẩn luôn là “đòn trong tay áo” của các huấn luyện viên. Vậy nên, không chỉ là tham vọng thúc đẩy các cầu thủ vượt ngưỡng, đội tuyển Việt Nam còn phải chơi thứ bóng đá áp đặt, kiểm soát thế trận, ban bật có đường nét và chủ động triển khai lối chơi trong cả ba giai đoạn phòng ngự, tấn công và chuyển đổi trạng thái phòng ngự sang tấn công và ngược lại, thay vì “trung thành” phòng ngự phản công. Chỉ khi lối chơi, chiến thuật được nâng cấp, “Những chiến binh sao vàng” mới có thể vươn ra khỏi vùng trũng Đông Nam Á. Muốn thế, ông Kim và các học trò hãy bước ra khỏi vùng an toàn của chính mình.

Khánh Vy