Dồn lực hỗ trợ kinh tế tập thể

Đó là tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc tại Hội nghị toàn quốc Tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khóa IX về đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể (KTTT), hợp tác xã (HTX) diễn ra chiều 14/10. Trước đó, vào sáng cùng ngày, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổ chức Diễn đàn Kinh tế hợp tác (HTHT) và HTX năm 2019.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc thăm gian hàng của HTX tiêu biểu

Cần tập trung chính sách cao độ cho HTX

Là một trong những nền tảng quan trọng của nền kinh tế quốc dân, những năm qua đã có nhiều chính sách hỗ trợ, ưu đãi của Nhà nước đối với HTX. Theo quy định của Luật HTX năm 2012, có 6 chính sách hỗ trợ gồm ứng dụng khoa học công nghệ, tiếp cận vốn, quỹ hỗ trợ phát triển HTX…

Ngoài ra, có 2 chính sách ưu đãi là thuế thu nhập DN và lệ phí đăng ký HTX. Riêng với Liên hiệp HTX, ngoài hưởng những ưu đãi trên còn có 5 ưu đãi khác gồm tín dụng, vốn, giống, chế biến sản phẩm... Ngoài ra, nhiều địa phương còn ban hành chính sách riêng phù hợp với khả năng và tình hình của các địa phương.

Song mô hình KTHT vẫn đang phát triển dưới tiềm năng 23.905 HTX, mới chỉ đóng góp 10% GDP cả nước. Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh, công tác triển khai còn rất nhiều hạn chế. Có chính sách hầu như chưa thực hiện được số lượng HTX được hưởng chính sách hỗ trợ, ưu đãi của Nhà nước chưa nhiều.

Bà Lưu Thị Chỉ, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Thái Bình cho biết, tại Thái Bình chỉ có 10% số HTX có sổ đỏ, tức là toàn tỉnh có trên 430 HTX nhưng chỉ 42 cơ sở được cấp quyền sử dụng đất lâu dài. Trong khi ông Trần Lâm Hồng - Phó TGĐ Liên hiệp HTX Saigon Co.op lo ngại, hiện nay nhiều HTX chưa đáp ứng thủ tục pháp lý để có thể giao dịch mua bán; công nghệ chế biến chưa được quan tâm đầu tư làm giảm chất lượng, giá trị sản phẩm đầu ra; chi phí giá thành sản phẩm cao, ảnh hưởng tới việc cung ứng sản phẩm. Vì vậy ông cho rằng, Nhà nước cần tăng cường chính sách hỗ trợ, chính sách ưu tiên phát triển cho HTX trong những vấn đề này.

Ông Nguyễn Phi Đức - Chủ tịch HĐQT HTX Dương Liễu, Hà Nội lại quan tâm tới các vấn đề về thuế, tỷ lệ góp vốn đầu tư HTX. Theo đó, ông kiến nghị sửa đổi Luật HTX năm 2012 theo hướng nâng mức thành viên góp vốn tối đa không vượt quá 30% thay vì 20% như hiện nay. Đối với thuế thu nhập của HTX, Nhà nước cần có chế độ ưu đãi dành riêng, không phân biệt HTX có quy mô, doanh thu, để thấy mức độ ưu đãi của Nhà nước đối với thành phần kinh tế này.

Cũng theo ông Đức, Luật Phí và Lệ phí chưa quy định HTX là đối tượng được miễn, giảm là chưa phù hợp với chủ trương khuyến khích thành lập HTX. Từ đó đề nghị Chính phủ giao HĐND các tỉnh, thành phố ban hành các quy định về miễn, giảm phí và lệ phí đối với HTX.

Giải tỏa tâm lý hoài nghi chính sách

Trước những đòi hỏi từ thực tế, TS. Đặng Kim Sơn - nguyên Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn, Bộ Nông nghiệp và Nông thôn khuyến nghị, không thể chỉ trông chờ vào một số chính sách nhỏ lẻ, mà cần tập trung cao độ cho KTHT.

Ví như, các HTX đã nhắc nhiều đến vấn đề tiếp cận vốn khi cho rằng khó vay ngân hàng. Tuy nhiên cần đảm bảo cho HTX có quỹ đặc biệt, không thể bắt NHTM chịu trách nhiệm cung ứng vốn cho HTX. Vì vậy chính sách về lĩnh vực này cần nghiên cứu cẩn thận. Bên cạnh đó, về lâu dài cần nghiên cứu các mô hình phân cấp, trao quyền cho các HTX, liên minh HTX đảm nhiệm đầu vào, vật tư, phân bón, giống… để người dân không phải lo lắng giá cả lên xuống. Tiếp đến là có thể giao một phần, thậm chí giao cổ phần hóa các doanh nghiệp đầu ra quan trọng cho KTHT tham gia.

Chỉ đạo tại hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã thẳng thắn chỉ ra những hạn chế của quá trình phát triển KTHT. Theo đó, mô hình HTX kiểu mới thành công số lượng chưa lớn, quy mô HTX còn nhỏ, tính liên kết còn hạn chế, năng lực cạnh tranh thấp. Phương thức sản xuất nhỏ lẻ, người dân còn chưa mặn mà, một bộ phận chưa thật tin tưởng, cuốn hút bởi mô hình HTX kiểu mới.

Nguyên nhân đầu tiên của những hạn chế này là thể chế pháp luật bảo đảm sự công khai, minh bạch, bảo vệ quyền lợi của hộ thành viên chưa tốt, dẫn đến tư tưởng hoài nghi sự minh bạch của chính sách, về sự an toàn trong môi trường kinh doanh, làm ảnh hưởng đến tâm lý các chủ thể kinh tế.

Bên cạnh đó, cấp ủy, chính quyền, cơ quan chức năng, nhất là người đứng đầu ở nhiều cơ quan, địa phương chưa thật sự quan tâm đúng mức đến hoạt động của HTX, chưa thấy hết được vai trò của KTTT mà nòng cốt là HTX trong phát triển kinh tế, ổn định xã hội. Tâm lý hoài nghi về khả năng thành công của HTX còn bị đè nặng bởi sự thất bại của phong trào HTX kiểu cũ trước đây.

“Chúng ta cần nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế, trong nước, những mô hình thành công để phát huy tối đa sức mạnh của HTX kiểu mới và các mô hình KTTT. Các giá trị trung tâm cần phải có là tầm nhìn dài hạn, lợi ích chia sẻ bền vững giữa thành viên HTX – người lao động – khách hàng – người tiêu dùng – đối tác, và đổi mới sáng tạo trên nền tảng tổ chức quản trị hiện đại theo cơ chế thị trường”, Thủ tướng yêu cầu.

Cho rằng, HTX cần sự hỗ trợ ban đầu khi còn khó khăn, song Thủ tướng nêu rõ, “không phải trở lại tinh thần bao cấp cho HTX, càng bao cấp càng không thành công”. Vì vậy trong thời gian tới, Nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển KTTT thông qua việc tạo khung pháp luật, ban hành các chính sách hỗ trợ, đảm bảo thực hiện tốt các mục tiêu kinh tế, chính trị và xã hội.

Cụ thể là rà lại các chính sách tạo thuận lợi về đào tạo lao động, chính sách đất đai, chính sách tài chính - tín dụng, chính sách hỗ trợ khoa học công nghệ, chính sách đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng... xem những gì có thể sửa để tạo thuận lợi hơn cho KTTT, HTX, tổ hợp tác phát triển.

Ngọc Khanh