Đồng bằng sông Cửu Long cấp bách phát triển nông nghiệp 'thuận thiên'
Phát triển nông nghiệp theo hướng 'thuận thiên' không chỉ là câu chuyện kinh tế mà còn mang đậm yếu tố lịch sử, xã hội và văn hóa địa phương.
PGS, TS Võ Văn Thắng, Hiệu Trưởng trường Đại học An Giang (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh) phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Công Mạo - TTXVN
Phát triển nông nghiệp theo hướng “thuận thiên” là xu thế phát triển tất yếu, bền vững, mang lại lợi ích kép, vừa đạt mục tiêu kinh tế, vừa bảo vệ môi trường, hướng tới mục tiêu đảm bảo an toàn và bảo vệ tương lai cho vùng Đồng bằng sông Cửu Long trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp.
Đây là nội dung chính được đưa ra tại Hội thảo quốc tế về “Hệ thống nông nghiệp - lương thực, sức khỏe và di sản văn hóa - thiên nhiên vùng đồng bằng” do Trường Đại học An Giang (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh) phối hợp với Quỹ Nghiên cứu và Sáng tạo Chính phủ Anh và Đại học Newcastle (Vương quốc Anh) tổ chức ngày 20/5, tại tỉnh An Giang. Giáo sư Andy Large, Giám đốc Dự án Đại học Newcastle (Vương quốc Anh) cho biết: Kết quả nghiên cứu của ba hợp phần chính của dự án “Nghiên cứu về Đồng bằng” (Living Deltas Hub) giai đoạn 2019-2024 cho thấy, phát triển nông nghiệp theo hướng “thuận thiên” không chỉ là câu chuyện kinh tế mà còn mang đậm yếu tố lịch sử, xã hội và văn hóa địa phương, không chỉ cho hôm nay mà còn lưu truyền cho thế hệ tương lai của vùng Đồng bằng sông Cửu Long, theo đúng tinh thần của Nghị quyết 120/NQ-CP về phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long thích ứng với biến đổi khí hậu.
Giáo sư Andy Large, Giám đốc Dự án Đại học Newcastle (Vương quốc Anh) phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Công Mạo - TTXVN
Theo Giáo sư Andy Large, Đồng bằng sông Cửu Long được xem là vựa nông sản lớn nhất Việt Nam, với diện tích canh tác nông nghiệp và nuôi trồng thủy sản khoảng 3 triệu ha. Sản lượng nông nghiệp của Đồng bằng sông Cửu Long chiếm trên 50% so với cả nước; đóng góp trên 70% cây ăn trái và thủy sản, 90% lương thực xuất khẩu của cả nước. Không chỉ quan trọng với nông nghiệp, Đồng bằng sông Cửu Long cũng là một vùng giàu đa dạng sinh học toàn cầu.
Tuy nhiên, Đồng bằng sông Cửu Long đang phải đối mặt với nhiều thách thức: tác động từ thủy điện đầu nguồn sông Mekong và biến đổi khí hậu. Cùng với đó, biến đổi khí hậu đã làm thay đổi lượng mưa cũng như gia tăng mức độ hạn hán, xâm nhập mặn, ảnh hưởng đến triển vọng phát triển cũng như sinh kế lâu dài của người dân….
Giáo sư Andy Large cho rằng, việc ứng phó với biến đổi khí hậu thông qua giải pháp “thuận thiên” là một yêu cầu cấp bách. Thực tế, các địa phương Đồng bằng sông Cửu Long đã và đang triển khai nhiều giải pháp canh tác nông nghiệp theo hướng “thuận thiên”, như: “Đề án phát triển bền vững một triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030”; mô hình canh tác lúa thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu; mô hình sử dụng phân bón hữu cơ, thuốc bảo vệ thực vật sinh học; chăn nuôi tuần hoàn; kinh tế dưới tán rừng, mô hình tôm - lúa...
Đồng tình với quan điểm này, Phó Giáo sư danh dự, Tiến sĩ Nguyễn Văn Kiền, Trưởng dự án Trường Đại học An Giang (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh) cho biết: mô hình canh tác lúa sinh thái, hữu cơ là một hình thức canh tác nông nghiệp độc đáo, “thuận thiên” gắn liền với vùng Đồng bằng sông Cửu Long; giúp con người với tự nhiên thích nghi một cách hài hòa, có kiểm soát thuận theo các quy luật của tự nhiên để đem lại lợi ích cho con người và bảo vệ hệ sinh thái.
PGS, TS Võ Văn Thắng, Hiệu Trưởng trường Đại học An Giang (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh) tặng hoa tri ân những đóng góp của Giáo sư Andy Large, Giám đốc Dự án Đại học Newcastle (Vương quốc Anh). Ảnh: Công Mạo - TTXVN
Tiến sĩ Nguyễn Văn Kiền khẳng định: Nền tảng thúc đẩy phát triển nông nghiệp hữu cơ nói chung và lúa gạo hữu cơ nói riêng đã có, thậm chí đây là xu hướng tiêu dùng tất yếu. Tuy nhiên, giá trị sản xuất nông nghiệp theo hướng “thuận thiên” vẫn chưa cao và người nông dân vẫn chưa được hưởng lợi nhiều.
Mặt khác, trên thực tế, không phải mô hình theo hướng thuận thiên nào cũng đem lại hiệu quả cao. Do đó, cần phải xây dựng những mô hình nhỏ để chứng minh hiệu quả, sau đó mở rộng triển khai, kết hợp với liên kết vùng, liên kết tiêu thụ và phát triển thị trường để tối đa hóa lợi ích và “tạo văn hóa nông nghiệp thuận thiên” cho bà con.
Cùng quan điểm, Giáo sư, Tiến sĩ Võ Tòng Xuân, Hiệu trưởng danh dự Trường Đại học Nam Cần Thơ trong báo bài phát biểu tham luận của của mình tại hội thảo đã chỉ ra con đường Đồng bằng sông Cửu Long nói riêng, Việt Nam nói chung hướng tới sản xuất lúa gạo carbon thấp.
Theo đó, Giáo sư, Tiến sĩ Võ Tòng Xuân khuyến cáo, việc triển khai “Đề án phát triển bền vững một triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030” nên theo hướng hữu cơ, “thuận thiên” bằng cách áp dụng kỹ thuật sản xuất “tưới ướt khô xen kẽ”, “1 phải 5 giảm (phải sử dụng giống được kiểm định, giảm tỷ lệ sử dụng giống, phân bón, thuốc trừ sâu, nước và thất thoát hậu thu hoạch),…
Giáo sư, Tiến sĩ Võ Tòng Xuân nhận định: Nếu thực hiện đồng loạt, tối ưu các biện pháp canh tác theo hướng hữu cơ trên toàn bộ diện tích 1,9 triệu ha lúa của vùng Đồng bằng sông Cửu Long, đến năm 2030, sẽ giúp ngành lúa gạo vùng Đồng bằng sông Cửu Long giảm phát thải khí nhà kính gần 11 triệu tấn CO2 mỗi năm. Ngoài ra, việc tái sử dụng 70% lượng rơm rạ cho các hình thức khác sẽ giảm khoảng 50% lượng phát thải khí nhà kính so với việc đốt rơm rạ.
Ngoài ra, Giáo sư, Tiến sĩ Võ Tòng Xuân còn cho rằng, Đồng bằng sông Cửu Long có thể giảm 12-23 tấn CO2 bằng việc thúc đẩy canh tác thích ứng biến đổi khí hậu và thực hành nông nghiệp tốt, thay thế đất trồng lúa kém hiệu quả bằng hệ thống canh tác thông minh với khí hậu, giảm thất thoát sau thu hoạch và quản lý rơm rạ tốt hơn…
