Đồng bằng sông Cửu Long trước câu hỏi: Ở lại hay di cư?

Nhận định được đưa ra tại báo cáo "Ở lại hay di cư: Cuộc sống vùng Đồng bằng sông Cửu Long" của Ngân hàng Thế giới (WB) công bố chiều 17/12, tại Cần Thơ.

Ảnh minh họa.

Ngã rẽ quan trọng

Bà Mariam J. Sherman - Giám đốc WB tại Việt Nam, Campuchia và Lào, cho biết, Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) có gần 18 triệu người, từ lâu đã thành trái tim nông nghiệp của Việt Nam, một trong những vùng nông thôn năng suất nhất thế giới. Tuy nhiên, ĐBSCL đang ở ngã rẽ quan trọng. Tỷ lệ nghèo của vùng từng giảm, nhưng những cú sốc gần đây khiến thành quả này ngày càng mong manh, như hạn hán, đại dịch COVID-19... xảy ra liên tục

Cùng lúc, theo đại diện WB, cơ cấu kinh tế của vùng đang dịch chuyển. Nông nghiệp vẫn thiết yếu nhưng không còn là động lực tăng trưởng chủ đạo. Tỷ trọng GDP quốc gia của vùng đã giảm, đầu tư, đặc biệt đầu tư tư nhân vẫn tụt hậu so với các vùng khác. Lao động trẻ chuyển sang làm việc trong khu vực dịch vụ và xây dựng, nhưng lại có nhiều việc làm phi chính thức và thu nhập thấp.

Quang cảnh hội nghị.

Bên cạnh đó, theo bà Mariam J. Sherman, gần một nửa dân số vùng ĐBSCL sống ở khu vực dễ bị lũ lụt, hạn hán, xâm nhập mặn hoặc nắng nóng cực đoan, sụt lún khiến mặt đất hạ thấp nhanh hơn mực nước biển dâng. Những biến đổi này tác động trực tiếp đến nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản, hạ tầng và sinh kế. Nếu không thích ứng, các cú sốc khí hậu có thể làm tỷ lệ nghèo tăng đáng kể vào năm 2050, ngay cả khi tăng trưởng kinh tế vẫn mạnh mẽ.

“Ở lại hay di cư? không nhằm đặt ra một lựa chọn bất khả thi, quan trọng liệu người dân vùng ĐBSCL có thể sống tốt, được an toàn và có cơ hội phát triển, bất kể họ ở lại quê hương hay di cư đi tìm kiếm sinh kế ở nơi khác", đại diện WB đặt vấn đề.

Ông Nguyễn Phương Lam - Giám đốc VCCI ĐBSCL, cho biết, báo cáo cho thấy bức tranh toàn diện đang diễn ra ở ĐBSCL. Vấn đề nghèo đói, di cư ở ĐBSCL chỉ ngắn hạn. Chính phủ đã và đang đầu tư rất lớn cho ĐBSCL, đặc biệt về hạ tầng, đặc biệt cao tốc, điều kiện tiên quyết để thu hút đầu tư, phát triển doanh nghiệp, giải quyết nhiều việc làm.

Ông Nguyễn Phương Lam - Giám đốc VCCI ĐBSCL, chia sẻ bên lề hội nghị.

Tuy nhiên, theo ông Lam, hạ tầng mới điểm khởi đầu, còn rất nhiều vấn đề cần phải giải quyết, như về logistics, những chính sách phát triển, điều hành của chính quyền, cải cách thể chế, giảm thủ tục... để tạo điều kiện tốt nhất cho các doanh nghiệp đầu tư. Nông nghiệp vẫn đóng một vai trò quan trọng, nguồn nguyên liệu cho ngành công nghiệp chế biến, để cung ứng cho thị trường trong nước và toàn cầu.

Từ ứng phó sang chủ động thích ứng

Ông Nguyễn Anh Tuấn - Phó trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương, cho rằng, những nội dung được báo cáo phân tích, từ sinh kế, giảm nghèo, di cư cho tới các rủi ro khí hậu, môi trường ngày càng gia tăng cần được nhìn nhận trong một bức tranh tổng thể và dài hạn. Đây không phải những vấn đề tách rời, phản ánh những thách thức mang tính cấu trúc trong quá trình phát triển của ĐBSCL qua nhiều giai đoạn.

Theo ông Tuấn, Nghị quyết 13-NQ/TW đã đặt ra yêu cầu đổi mới tư duy phát triển ĐBSCL, chuyển từ cách tiếp cận theo từng ngành, địa phương sang cách tiếp cận tích hợp, liên vùng; từ ứng phó sang chủ động thích ứng; nhất quán coi con người là trung tâm của phát triển.

Ông Nguyễn Anh Tuấn - Phó trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương.

Theo ông Tuấn, vấn đề của ĐBSCL không phải việc người dân "ở lại hay di cư", phải làm sao để người dân có thể "sống tốt hơn", dù lựa chọn ở đâu. Từ góc độ chiến lược quốc gia, phải tạo ra một môi trường phát triển đủ hấp dẫn, an toàn và bao trùm, để người dân ĐBSCL có thể yên tâm gắn bó, hoặc chủ động tìm kiếm những cơ hội phát triển mới, không rơi vào tình thế dễ bị tổn thương. Tinh thần này cũng được thể hiện rõ trong Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng.

Ông Tuấn cho rằng, những nội dung báo cáo đề xuất, như tăng cường kết nối, quản lý tài nguyên nước theo lưu vực, tổ chức lại không gian sinh kế, hay xây dựng hệ thống an sinh xã hội thích ứng - có điều kiện thuận lợi hơn để triển khai một cách đồng bộ, nhất quán và hiệu quả trên phạm vi toàn vùng.

Cảnh Kỳ