Đồng bộ các giải pháp phát triển giáo dục, nâng chất lượng nhân lực vùng biên giới

Thủ tướng Phạm Minh Chính dự và phát biểu chỉ đạo tại Lễ khởi công tại điểm Trường nội trú liên cấp Tiểu học và Trung học cơ sở xã Yên Khương, Thanh Hóa. (Ảnh: Dương Giang/TTXVN)

Hôm nay, 9/11, là ngày đặc biệt của thầy, trò và người dân các xã vùng biên giới của 14 tỉnh, thành trên cả nước khi 72 trường học nội trú liên cấp quy mô, chất lượng tiêu chuẩn cao đã được đồng loạt khởi công tại các xã này - một lễ khởi công quy mô chưa từng có với sự tham gia của lãnh đạo Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương.

Cùng với việc xây dựng hệ thống trường nội trú liên cấp, Đảng và Nhà nước đã có hàng loạt chính sách đồng bộ như hỗ trợ ăn trưa, đãi ngộ đặc biệt để thu hút giáo viên… để nâng cao chất lượng giáo dục, chất lượng nguồn nhân lực cho vùng khó.

Xây trường nội trú với tiêu chuẩn cao nhất

Trong thời gian qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo và các địa phương đã tích cực thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2025. Theo báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, tính đến hết 31/3/2025, dự án đã đầu cơ cơ sở vật chất cho các trường phổ thông dân tộc nội trú, bán trú, trường có học sinh bán trú trên trên 735.000 trang thiết bị dạy học; hơn 1.100 phòng công vụ giáo viên; gần 5.658 phòng ở cho học sinh; 373 phòng quản lý học sinh bán trú, nội trú; hơn 5.000 phòng học cùng hàng nghìn công trình khác như nhà ăn, nhà bếp, nước sạch, nhà sinh hoạt, sân chơi, bãi tập…

Ước tính đến tháng 12/2025, tổng số công trình được dự án đầu tư cho các trường sẽ tăng lên hơn gần 1 triệu trang thiết bị dạy học; 1.200 phòng công vụ giáo viên; hơn 6.000 phòng ở cho học sinh; gần 400 phòng quản lý học sinh; gần 5.500 phòng học…

Tuy nhiên, thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo cho thấy, số trường phổ thông nội trú, bán trú ở các xã vùng biên giới mới chỉ đáp ứng được một phần rất nhỏ so với nhu cầu của người dân.

Cụ thể, hiện cả nước có 956 trường phổ thông ở 248 xã biên giới đất liền. Trong số này, chỉ có khoảng 22 trường phổ thông dân tộc nội trú với quy mô 7.644 học sinh, chỉ chiếm 2,3% về tổng số trường và 1,2% số học sinh phổ thông trên địa bàn được hưởng chính sách nội trú của Nhà nước – một con số vô cùng nhỏ. Số trường phổ thông dân tộc bán trú là khoảng 160 trường, quy mô 51.131 học sinh, chỉ chiếm khoảng 16,7% tổng số trường và 8,18% tổng số học sinh phổ thông tại địa bàn các xã biên giới đất liền được hưởng chính sách bán trú của Nhà nước).

Nếu tính trên nguyện vọng thực tế của người dân, nhu cầu về số trường nội trú, bán trú còn lớn hơn rất nhiều. Trong tổng số hơn 625.000 học sinh trên địa bàn các xã biên giới, số học sinh không đủ điều kiện học tại trường phổ thông dân tộc nội trú, bán trú nhưng có nhu cầu được nội trú, bán trú khoảng hơn 273.000 học sinh, chiếm 43,7% tổng số học sinh phổ thông hiện tại.

Không chỉ thiếu về số lượng, điều kiện cơ sở vật chất trường lớp tại các xã biên giới còn rất khó khăn, thiếu thốn, chưa đáp ứng được yêu cầu tối thiểu, chưa bảo đảm đáp ứng nhu cầu nội trú, bán trú của học sinh; đội ngũ nhà giáo còn thiếu và chưa được sắp xếp hợp lý, ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng giáo dục, dẫn tới không bảo đảm công bằng trong giáo dục.

Theo Giáo sư Thái Văn Thành, đại biểu Quốc hội khóa XV, Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Nghệ An, chỉ đạo của Bộ Chính trị tại Thông báo số 81-TB/TW và Nghị quyết số 71 NQ/TW về việc đầu tư xây dựng mạng lưới 248 trường phổ thông nội trú liên cấp ở 248 xã biên giới đất liền, hoàn thành 100 trường trong năm 2025 và hoàn thành cả mạng lưới trước năm 2030, là một quyết sách lớn, trúng, đúng và nhân văn. “Đây là điều kiện tiền đề để thu hẹp khoảng cách giáo dục vùng miền,” Giáo sư Thái Văn Thành nói.

Sáng 9/11/2025, tại xã Hướng Phùng, UBND tỉnh Quảng Trị đã tổ chức lễ khởi công xây dựng Trường nội trú Tiểu học và Trung học cơ sở Hướng Phùng. (Ảnh: Thanh Thủy/TTXVN)

Bên cạnh 72 trường được khởi công xây dựng hôm nay, đã có 28 trường được khởi công trước đó và đang gấp rút thi công. Bộ Giáo dục và Đào tạo cho hay các trường phổ thông nội trú liên cấp được Bộ Xây dựng thiết kế mẫu với các tiêu chuẩn cơ sở vật chất trường phổ thông ở mức cao nhất hiện nay. Mỗi trường được bố trí khu học tập, khu nhà ở nội trú, nhà ăn, khu sinh hoạt văn hóa – thể thao, thư viện, phòng học bộ môn, khu giáo viên nội trú, đảm bảo điều kiện học tập, sinh hoạt, rèn luyện toàn diện.

Bộ Giáo dục và Đào tạo xác định đây là mô hình trường mới, hiện đại, đồng bộ, kết hợp chính sách nội trú – bán trú linh hoạt, phù hợp với điều kiện địa hình và hoàn cảnh học sinh vùng biên giới. 100 trường đầu tiên được khởi công trong năm 2025 được xác định là “các trường hình mẫu”, vừa đảm bảo cơ sở vật chất tiên tiến, vừa là mô hình mẫu trong tổ chức giáo dục, quản lý, vận hành.

Theo Giáo sư Thái Văn Thành, việc xây dựng các trường nội trú đạt tiêu chuẩn kỹ thuật ở vùng khó khăn, đặc biệt là khu vực biên giới là chủ trương rất đúng đắn, vừa khắc phục tình trạng điểm trường manh mún, vừa tiết kiệm được nguồn lực giáo viên, đầu tư tập trung để có cơ sở vật chất hiện đại, đáp ứng yêu cầu mới, tạo cơ hội cho học sinh vùng khó khăn được học tập trong môi trường giáo dục hiện đại, đặc biệt là trước yêu cầu thực hiện đổi mới căn bản giáo dục và đào tạo theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 và thực hiện Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị về đột phát phát triển giáo dục đào tạo.

Tiếp tục hoàn thiện chính sách hỗ trợ giáo dục vùng khó

Cùng với việc đầu tư cơ sở vật chất, hàng loạt chính sách đồng bộ cho học sinh, giáo viên vùng khó đã được ban hành để tạo sức bật cho giáo dục vùng cao.

Cụ thể, với giáo viên, Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo nêu rõ: nâng phụ cấp ưu đãi nghề lên mức 100% cho giáo viên ở khu vực đặc biệt khó khăn, biên giới, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, gấp đôi so với quy định hiện hành. Nghị quyết cũng yêu cầu “bố trí đủ số lượng giáo viên,” “xây dựng nhà công vụ, tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên ở xa tới công tác”…

Với học sinh, Nghị quyết 71 nhấn mạnh “không để học sinh, sinh viên nào bỏ học vì điều kiện tài chính.” Theo đó, Nghị quyết đề ra nhiều giải pháp như mở rộng chính sách hỗ trợ tài chính, tín dụng ưu đãi cho người học, thành lập Quỹ học bổng quốc gia để khuyến khích học tập.

Trước đó, Đảng và Nhà nước cũng ban hành nhiều chính sách để tạo điều kiện tối đa cho học sinh yên tâm đến trường như miễn học phí cho học sinh từ mầm non đến hết trung học phổ thông trên cả nước, hỗ trợ bữa ăn trưa cho học sinh tiểu học và trung học cơ sở ở các xã biên giới.

Giờ dạy của giáo viên Trường Trung học cơ sở Pom Lót, tỉnh Điện Biên. (Ảnh: Phạm Mai/Vietnam+)

Nghị định số 66/2025/NĐ-CP của Chính phủ ban hành tháng 3/2025 đã tăng chế độ hỗ trợ bữa ăn bán trú cho trẻ em nhà trẻ, học sinh, học viên ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Theo đó, hàng tháng, mỗi học sinh được hỗ trợ 960.000 đồng và 15 kg gạo. Nghị định cũng bổ sung cơ chế, chế độ chính sách cho để đảm bảo việc chăm sóc cho học sinh bán trú. Theo đó các trường phổ thông dân tộc bán trú sẽ được hỗ trợ tiền điện, nước phục vụ học tập và sinh hoạt của học sinh bán trú; hỗ trợ kinh phí phục vụ nấu ăn cho học sinh bán trú ăn, ở tại trường; hỗ trợ kinh phí thực hiện quản lý học sinh bán trú ngoài giờ lên lớp.

Thầy Nguyễn Văn Khoa, Hiệu trưởng Trường Phổ thông dân tộc bán trú tiểu học Bắc Lý 2 (xã Bắc Lý, tỉnh Nghệ An) cho hay với chính sách mới này, nhà trường đã có kinh phí để thuê người nấu ăn cho học sinh, thuê người làm cán bộ quản sinh nội trú. “Điều này vừa giúp nâng chất lượng bữa ăn, chất lượng chăm sóc bán trú, vừa giúp thầy cô bớt vất vả khi không phải luân phiên ở lại trường chăm sóc, quản lý học sinh. Từ đó, thầy cô cũng có nhiều điều kiện hơn để tập trung vào công tác chuyên môn, nâng cao chất lượng đào tạo,” thầy Khoa nói.

Bà Nguyễn Thị Mai Hoa, Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa Giáo dục của Quốc hội nhấn mạnh việc xây dựng mạng lưới trường bán trú, nội trú cho vùng biên giới, vùng khó khăn trước năm 2030 và mở rộng hệ thống đào tạo dự bị đại học cho học sinh dân tộc thiểu số, miền núi sẽ góp phần nhanh chóng hiện thực hóa mục tiêu công bằng trong tiếp cận giáo dục, thể hiện tính nhân văn của chế độ và phù hợp với khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hùng cường vào năm 2045.

Theo đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Thủy, đoàn Thái Nguyên, các chính sách trong thời gian qua đã cho thấy sự quan tâm đặc biệt của Đảng và Nhà nước với vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, vùng sâu, vùng xa. Các chính sách đã cơ bản bảo đảm tính bao quát từ học sinh, giáo viên đến các nhà quản lý giáo dục, từ đầu tư cơ sở vật chất cho đến các chế độ hỗ trợ. Trong đó, quyết định xây dựng các trường phổ thông nội trú liên cấp tại 248 xã biên giới đất liền, thể hiện tình cảm và trách nhiệm của Đảng, Nhà nước đối với đồng bào nơi phên dậu của Tổ quốc.

Đại biểu Nguyễn Thị Thủy kiến nghị cần tiếp tục rà soát, hoàn thiện các chế độ hỗ trợ đối với học sinh, sinh viên của khu vực này để phù hợp với tình hình thực tiễn hiện nay; chính sách đặc thù và khả thi trong công tác tuyển dụng, luân chuyển, điều động và đãi ngộ để khắc phục tình trạng thiếu giáo viên ở các địa bàn khó khăn, nhất là những giáo viên chuyên biệt./.

(Vietnam+)