Đồng đô la vẫn là vua ở châu Âu và đang hoán đổi lãi suất

Đô la Mỹ vẫn khẳng định vị thế là tiền tệ thống trị toàn cầu, bất chấp sự thúc đẩy của một số quốc gia thỏa thuận sử dụng các loại tiền tệ khác. Ảnh: Bloomberg

Không chỉ người Mỹ lo lắng theo dõi xem liệu Cục Dự trữ Liên bang (FED) tăng lãi suất hay nước Mỹ rơi vào suy thoái, người châu Âu và nhiều quốc gia khác cũng đang có tâm lý như vậy. Đó là bởi vì trong tất cả các cuộc đàm phán về phi toàn cầu hóa và phi đô la hóa, đồng đô la vẫn thống trị tối cao, cùng với mối quan hệ tài chính và thương mại giữa Mỹ và các đối tác chính vẫn mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Trong trường hợp của châu Âu, vai trò đối tác của Mỹ thậm chí còn mạnh hơn.

Đô la vẫn đang khẳng định vị thế

Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB) đã cố gắng vạch ra một con đường khác với FED vào đầu năm ngoái, báo hiệu họ sẽ giữ lãi suất thấp khi FED tăng lãi suất một cách tích cực. Nhưng sau khi đồng Euro trượt giá so với đồng đô la, các quan chức ECB đã nhanh chóng đảo ngược hướng đi vì lo ngại nhập khẩu lạm phát từ hàng hóa như năng lượng được lập hóa đơn bằng đô la.

Thử thách bây giờ ngược lại. Các quan chức FED đã báo hiệu sẽ tạm dừng tăng lãi suất tại cuộc họp chính sách tháng 6 tới, để xem liệu mức tăng 5 điểm phần trăm kể từ đầu năm 2022 có làm chậm đáng kể nền kinh tế Mỹ hay không. Điều đó có thể khiến các đối tác châu Âu của họ khó tăng lãi suất vài ngày sau đó, mặc dù lạm phát tại các nền kinh tế này vẫn đang ở mức cao khó giảm.

"Đô la đóng vai trò chi phối trong nền kinh tế toàn cầu" - Maurice Obstfeld, cựu kinh tế trưởng của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) cho biết. "Lời hùng biện đến từ ECB (vào năm ngoái) cho thấy mối liên quan về tỷ giá hối đoái" - Obstfeld nói thêm.

Các cuộc bàn luận về việc đồng đô la mất vị thế là đồng tiền dự trữ đã tăng lên cùng với các động thái của Ả Rập Xê Út, Trung Quốc và Nga đang tiến hành thỏa thuận sử dụng các loại tiền tệ khác trong thanh toán. Trong đó, Ả Rập Xê Út cân nhắc chấp nhận nhân dân tệ thay vì đô la để bán dầu cho Trung Quốc. Nga cũng chuyển sang đồng nhân dân tệ của Trung Quốc trong nỗ lực từ bỏ đồng đô la. Các hành động này, dường như để đáp lại việc Mỹ sử dụng đồng đô la làm vũ khí, chẳng hạn như đóng băng dự trữ tiền tệ của Nga để trả đũa trong cuộc xung đột với Ukraine.

Theo đó, đồng đô la hiện chiếm tỷ lệ ít hơn 60% dự trữ ngoại hối chính thức trong quý hai năm ngoái, giảm so với tỷ lệ khoảng 72% của hai thập kỷ trước. Mặc dù vậy, cho đến nay, vị thế tiền tệ thống trị toàn cầu của đồng đô la cũng không bị ảnh hưởng nhiều.

Châu Âu bị tác động nhiều hơn khi FED tăng lãi suất

Trong khi Mỹ chiếm khoảng một phần tư sản lượng toàn cầu và chỉ hơn 10% thương mại toàn cầu, khoảng một nửa thương mại toàn cầu được lập hóa đơn bằng đô la và đồng bạc xanh đã tham gia vào gần 90% giao dịch ngoại hối toàn cầu vào năm ngoái, một sự thay đổi rất ít trong 20 năm qua, theo báo cáo tháng 12/2022 của Ngân hàng Thanh toán quốc tế.

Khoảng một nửa số trái phiếu toàn cầu và các khoản vay xuyên biên giới được phát hành trên thị trường tài trợ nước ngoài được tính bằng đô la.

Việc tăng lãi suất của FED ảnh hưởng đến nền kinh tế châu Âu nhiều, thậm chí nhiều hơn ảnh hưởng đến nền kinh tế Mỹ. Ảnh: WSJ

Những mối liên kết này truyền lãi suất cao hơn của Mỹ cho các nền kinh tế nước ngoài theo nhiều cách. Họ rút vốn ra từ các nền kinh tế khác, đẩy chi phí đi vay lên và khiến tiền tệ mất giá so với đồng đô la. Theo nghiên cứu của ECB, khoảng một phần ba sự thay đổi lãi suất thị trường tiền tệ của Mỹ để đáp ứng với việc thắt chặt của FED được chuyển sang lãi suất tương đương của Đức. Khi đồng đô la tăng, các mặt hàng bằng đồng đô la như dầu trở nên đắt hơn về ngoại tệ. Theo hướng khác, tỷ lệ cao hơn làm chậm sự tăng trưởng của Mỹ và cuối cùng là nhu cầu về các sản phẩm nước ngoài.

Tất cả những điều đó có nghĩa là việc tăng lãi suất của FED ảnh hưởng đến nền kinh tế châu Âu nhiều, hoặc thậm chí nhiều hơn, như họ làm với Mỹ, theo nghiên cứu của ECB. Việc thắt chặt của FED từ năm 1991 đến năm 2019 đã làm giảm sản lượng công nghiệp, giá cổ phiếu, cho vay kinh doanh và tỷ lệ lạm phát của khu vực đồng Euro; đồng thời đè nặng lên thương mại thế giới bên ngoài nước Mỹ. Ngược lại, các hành động của ECB có tác động tối thiểu đến nền kinh tế Mỹ, nghiên cứu cho thấy.

Các quan chức ECB theo dõi các hành động chính sách của FED rất chặt chẽ và theo dõi tỷ giá hối đoái Euro - USD, mặc dù họ nói rằng đó không phải là mục tiêu chính sách. "Khi FED dẫn đầu, những người khác sẽ làm theo mà không do dự" - Panicos Demetriades, một cựu quan chức ECB và từng là Thống đốc Ngân hàng Trung ương Cộng hòa Síp cho biết.

Để chắc chắn, ECB và các nhà hoạch định chính sách nước ngoài khác không chỉ tuân theo FED, họ đang làm những điều tương tự bởi lạm phát ở khắp mọi nơi quá cao, được thúc đẩy bởi những cú sốc toàn cầu, từ đại dịch đến xung đột ở Ukraine.

"Bạn biết tiền tệ, ví dụ, có tác động, bất kỳ sự lan tỏa nào sẽ được tính đến, nhưng chúng tôi không phụ thuộc vào FED" - Chủ tịch ECB Christine Lagarde, cho biết tại một cuộc họp báo vào đầu tháng 5. "Chúng tôi có nhiều cơ sở hơn để trang trải, và chúng tôi không tạm dừng (tăng lãi suất)" – lãnh đạo ECB nhấn mạnh.

Thương mại hàng hóa giữa EU và Mỹ đã tăng lên 86 tỷ USD vào tháng 3 năm nay, tăng khoảng 8% so với một năm trước đó. Theo dữ liệu từ Cục Điều tra dân số, thương mại hàng hóa của Mỹ với Trung Quốc đã giảm khoảng một phần tư so với cùng kỳ, xuống còn 45 tỷ USD vào tháng 3.

Với lãi suất chính sách thấp hơn khoảng 2 điểm phần trăm so với FED, ECB có không gian để bắt kịp, Maurice Obstfeld - cựu kinh tế trưởng của IMF nói.

Nhưng liệu ECB có thực sự tiếp tục thắt chặt hay không sẽ phụ thuộc vào việc FED có đẩy Mỹ vào suy thoái hay không. Đối với châu Âu, xuất khẩu - đặc biệt là sang Mỹ - là một nguồn sức mạnh hiếm có khi cuộc xung đột ở Ukraine làm cạn kiệt sức mua của các hộ gia đình.

Nếu Mỹ rơi vào suy thoái trong những tháng tới, nhập khẩu của Mỹ có thể sẽ giảm, loại bỏ một “sự cố” tăng trưởng quan trọng đối với châu Âu. Tuy nhiên, đồng đô la có thể sẽ suy yếu, làm giảm giá năng lượng châu Âu và lạm phát nhập khẩu. Nhìn chung, việc nền kinh tế Mỹ hạ cánh cứng có thể sẽ khiến cuộc sống của người châu Âu trở nên khó khăn hơn, nhưng có khả năng sẽ dễ dàng hơn đối với ECB.

Ông Obstfeld cho biết: "Châu Âu nói chung đang ở trong tình trạng khá bấp bênh, điều đó sẽ khiến ECB phải thận trọng", ngay cả khi có áp lực chính trị để kiểm soát lạm phát./.

Hoàng Lê (theo The Wall Street Journal)