Đồng euro trước nguy cơ vuột mất cơ hội vươn tầm toàn cầu

Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) Christine Lagarde. Ảnh: AFP/TTXVN

Hồi cuối tháng Năm, giữa lúc cơn bão chính sách thương mại của Mỹ đang "nhấn chìm" đồng USD, Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) Christine Lagarde đã kêu gọi các nhà lãnh đạo Khu vực đồng euro (Eurozone) hành động để nắm bắt thời cơ.

Lập luận của bà rất đơn giản: sự lo ngại về những tác động từ chính sách thương mại của Mỹ đối với trật tự kinh tế toàn cầu chính là một cơ hội vàng để châu Âu thúc đẩy vị thế của đồng tiền chung. Bà gọi đó là "thời khắc vươn tầm toàn cầu của đồng euro".

Theo một nguồn tin thân cận, bà Lagarde đã thất vọng trước sự thiếu vắng ý chí chính trị và tin rằng phải có một tiếng nói lấp đầy khoảng trống đó.

Những đề xuất phát hành nợ chung để tài trợ cho quốc phòng châu Âu vấp phải sự phản kháng từ Đức và Pháp. Các quốc gia có lĩnh vực tài chính đóng vai trò quan trọng lại phản đối việc tập trung quyền giám sát vào các cơ quan của Liên minh châu Âu (EU). Và kế hoạch tạo ra một phiên bản kỹ thuật số của đồng euro vẫn chưa có hình hài rõ ràng.

Cựu thủ tướng Italy (I-ta-li-a) Enrico Letta nói rằng về cơ bản, EU rất khó để có thể tập trung vào nhiều cuộc khủng hoảng cùng một lúc. Và ông thấy một châu Âu đang bị chia rẽ.

Dù là một trong những thành tựu hữu hình nhất của EU, đồng euro vẫn là một công trình dang dở. Đồng USD vẫn giữ vai trò thống trị tuyệt đối khi chiếm tới 3/5 dự trữ của các ngân hàng trung ương và là đồng tiền giao dịch chính cho các mặt hàng như dầu mỏ. Như ông Trump đã từng tuyên bố, “đồng USD là vua” và Mỹ sẽ giữ vững vị thế đó.

Tuy nhiên, đồng euro vẫn có thể tự hào là đồng tiền được ưa chuộng thứ hai thế giới, chiếm khoảng 20% dự trữ toàn cầu. Các nhà lãnh đạo châu Âu nhận thức rằng việc củng cố vị thế của đồng euro sẽ giúp che chắn các nền kinh tế định hướng xuất khẩu của họ khỏi những biến động tỷ giá và dòng vốn. Nhưng họ lại đang do dự trước ba bước thách thức để đạt được mục tiêu đó.

Thách thức đầu tiên và gây tranh cãi nhất là việc tạo ra một lượng đủ lớn các tài sản an toàn bằng đồng euro cho những nhà đầu tư. Người đứng đầu bộ phận châu Âu của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), ông Alfred Kammer cho hay EU không có một thị trường vốn đủ sâu, bị phân mảnh theo từng quốc gia và thiếu một tài sản an toàn thực sự lớn và có tính thanh khoản cao.

Giải pháp được đưa ra là phát hành các loại trái phiếu mới được bảo 20 quốc gia cùng bảo lãnh, chẳng hạn như "trái phiếu quốc phòng". Nhưng ý tưởng này luôn vấp phải cùng một rào cản cố hữu: sự miễn cưỡng của các quốc gia thực hiện những chính sách tài chính "thắt lưng buộc bụng" như Đức hay Hà Lan trong việc chia sẻ trách nhiệm nợ.

Tại một cuộc họp của các Bộ trưởng Tài chính EU vào tháng Tư, một người tham dự cho biết đề xuất trên đã nhận được sự ủng hộ từ một số quốc gia, nhưng Đức và Pháp lại không đồng ý. Phía Đức giải thích rằng Berlin không phải gạt bỏ đề xuất này mà EU cần có một dự án cụ thể trước khi nhận được tài trợ. Một nguồn tin từ Bộ Tài chính Pháp cũng cho biết nước này không phản đối các kế hoạch chung về nguyên tắc, nhưng không xem đó là ưu tiên.

Trở ngại thứ hai là sự phân mảnh của thị trường vốn và tài chính châu Âu. Có một ý tưởng là EU sẽ tạo ra một phiên bản châu Âu của Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ (SEC) bằng cách mở rộng quyền hạn của Cơ quan Thị trường và Chứng khoán châu Âu (ESMA). Tuy nhiên, các quốc gia nhỏ hơn như Luxembourg (Lúc-xăm-bua), Malta (Man-ta) và Ireland (Ai-len) đã phản đối.

Thách thức ba là số phận của đồng euro kỹ thuật số.

Trong cuộc đua tiền tệ số, châu Âu cũng đang đối mặt với nhiều trở ngại. Đề xuất về một đồng euro kỹ thuật số đã nằm bất động hơn hai năm. Một nhà lập pháp Tây Ban Nha đã bình luận rằng đồng tiền này được miêu tả như một công cụ rất đa năng và đa nhiệm, nhưng lại chưa thực sự giải quyết bất kỳ vấn đề cụ thể nào.

Sau khi các bộ trưởng tài chính EU đạt được một lộ trình về đồng euro kỹ thuật số vào tuần trước, đề xuất này có thể được phê duyệt sớm nhất là giữa năm 2026. Sau đó, EU vẫn sẽ cần thêm 2-3 năm nữa để xây dựng nền tảng công nghệ phục vụ đề xuất đó.

Một thách thức khác chính là sự cạnh tranh của đồng Nhân dân tệ (NDT).

Rõ ràng, không chuyên gia nào cho rằng đồng euro có thể cạnh tranh vị thế thống trị của đồng USD. Câu hỏi đặt ra là liệu đồng tiền chung châu Âu có thể củng cố vị trí số hai toàn cầu hay không. Một cuộc khảo sát gần đây cho thấy 16% ngân hàng trung ương có kế hoạch tăng tỷ lệ nắm giữ đồng euro. Nhưng cuộc khảo sát cũng kết luận rằng bên hưởng lợi chính từ việc đa dạng hóa khỏi đồng USD không phải là một loại tiền tệ nào khác mà là vàng. Và về lâu dài, đồng NDT của Trung Quốc lại được nhiều ngân hàng trung ương ưa chuộng hơn.

Một thành viên của ban lãnh đạo Ngân hàng Trung ương Mông Cổ đề nghị ECB nên tạo ra các công cụ và thỏa thuận hoán đổi tiền tệ cho những ngân hàng trung ương ở châu Á. Khi đó, việc tăng đầu tư vào châu Âu sẽ dễ dàng hơn.

Trước những khó khăn này, ba nguồn tin thân cận cho biết bà Lagarde vẫn quyết tâm duy trì nỗ lực thúc đẩy vị thế đồng euro của mình. Trong một bài phát biểu gần đây, bà cho hay châu Âu đang cố găng nâng cao vị thế của đồng euro, dù quá trình này còn khá chậm chạp./.

Hương Thủy (Theo AFP)