Đồng hành cùng địa phương: Bộ Công Thương tạo bước đột phá mới trong cải cách hành chính

Trong bối cảnh mô hình chính quyền địa phương hai cấp vừa được đưa vào vận hành, đặt ra nhiều yêu cầu mới trong phục vụ người dân và doanh nghiệp, Bộ Công Thương đã chủ động cử 34 công chức lãnh đạo cấp Cục, Vụ trực tiếp về cơ sở, đồng hành cùng chính quyền địa phương để kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc phát sinh từ thực tiễn.

Đây là bước đi thể hiện rõ tinh thần quyết liệt, hành động ngay từ đầu, đồng thời mở ra cách tiếp cận mới trong phối hợp giữa Trung ương và địa phương, tạo hiệu ứng tích cực và nhận được sự đồng tình, đánh giá cao của người dân, cộng đồng doanh nghiệp và dư luận xã hội.

Để hiểu rõ hơn về vấn đề này, phóng viên Báo Công Thương đã có cuộc trao đổi với Luật sư Nguyễn Văn Tuấn, Giám đốc Công ty Luật TNHH TGS (Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội).

Đòn bẩy cải cách hành chính từ nền tảng pháp lý mới

- Sau gần hai tháng thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, ông nhìn nhận thế nào về hiệu quả cải cách hành chính và chất lượng cung ứng dịch vụ công?

Luật sư Nguyễn Văn Tuấn: Sau gần hai tháng vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp (từ ngày 1/7/2025), bức tranh cải cách hành chính đã có chuyển động tích cực khi thẩm quyền giữa các cấp được phân định rõ hơn theo Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 72/2025/QH15, quy trình xử lý hồ sơ có điều kiện rút ngắn và trách nhiệm giải trình được tăng cường. Nền tảng pháp lý mới này cụ thể hóa tinh thần Hiến pháp 2013 về phân công, phối hợp và kiểm soát quyền lực, tạo cơ sở để chuẩn hóa thủ tục, số hóa dịch vụ công và thống nhất cách tổ chức thực thi ở địa phương.

Luật sư Nguyễn Văn Tuấn, Giám đốc Công ty Luật TNHH TGS (Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội). Ảnh: NVCC

Tín hiệu tích cực còn đến từ sự vào cuộc của các bộ, đặc biệt là Bộ Công Thương khi cử công chức lãnh đạo các Cục, Vụ trực tiếp xuống 34 địa phương để đồng hành trong giai đoạn chuyển tiếp. Cách làm “cầm tay chỉ việc” này giúp thu hẹp khoảng cách giữa thiết kế chính sách và thực thi, tháo gỡ vướng mắc kỹ thuật ngay tại chỗ, đồng thời bảo đảm thống nhất khi phân cấp, ủy quyền nhiệm vụ mới từ 1/7/2025 trong các lĩnh vực thuộc ngành Công Thương.

Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất hiện nay xuất phát từ tính chất chuyển đổi khi một số quy trình, biểu mẫu, phần mềm quản lý chưa kịp đồng bộ; sự chồng chéo chức năng nhiệm vụ ở khâu phối hợp liên thông vẫn xảy ra; và còn lĩnh vực cần hướng dẫn chi tiết để thống nhất cách hiểu, cách làm. Vì vậy, giai đoạn đầu đòi hỏi các bộ, cơ quan ngang bộ tăng cường hướng dẫn về thủ tục hành chính, tổ chức bộ máy, quản lý ngân sách và nhân sự, đi đôi với kiểm tra, giám sát, hỗ trợ kỹ thuật để địa phương chủ động nhưng không “mỗi nơi một kiểu”.

Về triển vọng, mô hình hai cấp có thể mở ra ba đột phá. Thứ nhất, rút ngắn thời gian và chi phí tuân thủ cho người dân, doanh nghiệp nhờ thẩm quyền rõ ràng, quy trình số hóa và cơ chế “một cửa” vận hành thông suốt.

Thứ hai, tăng tính dự đoán của môi trường pháp lý, từ đó cải thiện xếp hạng cải cách và hấp dẫn hơn với nhà đầu tư trong bối cảnh sắp xếp lại đơn vị hành chính, tinh gọn đầu mối.

Thứ ba, nâng hiệu quả điều hành kinh tế - xã hội khi dữ liệu được liên thông, quyết định được ban hành nhanh hơn, đi kèm trách nhiệm giải trình ở từng cấp. Những lợi ích này chỉ bền vững nếu tiếp tục hoàn thiện hướng dẫn dưới luật, chuẩn hóa hệ thống thông tin và đào tạo đội ngũ để thích ứng với thiết kế tổ chức mới.

Nền tảng pháp lý đã có, sự phối hợp trung ương, địa phương đang được đẩy mạnh, và nhu cầu chuẩn hóa, số hóa quy trình là cấp thiết. Nếu các giải pháp hỗ trợ triển khai được duy trì nhất quán trong các tháng đầu, mô hình hai cấp sẽ trở thành đòn bẩy cải cách hành chính, qua đó cải thiện môi trường kinh doanh và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương.

- Vậy ông đánh giá thế nào về việc Bộ Công Thương cử công chức lãnh đạo các Cục, Vụ trực tiếp tham gia hỗ trợ 34 địa phương triển khai sắp xếp bộ máy chính quyền hai cấp trong lĩnh vực ngành Công Thương?

Luật sư Nguyễn Văn Tuấn:Việc Bộ Công Thương cử công chức lãnh đạo các Cục, Vụ trực tiếp tham gia hỗ trợ 34 địa phương trong triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp có thể coi là một sáng kiến mang tính đột phá về cơ chế phối hợp giữa trung ương và cơ sở. Về ý nghĩa, đây là bước đi thể hiện tinh thần đồng hành, cụ thể hóa nguyên tắc phân cấp, phân quyền gắn với trách nhiệm giải trình đã được khẳng định trong Hiến pháp năm 2013 và Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi năm 2019). Việc đưa cán bộ trung ương xuống trực tiếp hướng dẫn, “cầm tay chỉ việc” giúp địa phương rút ngắn khoảng cách giữa chính sách và thực tiễn, đồng thời khắc phục tình trạng chậm trễ, vướng mắc do chỉ đạo gián tiếp qua văn bản.

Về tác động thực tiễn, sự tham gia của công chức lãnh đạo các Cục, Vụ giúp thống nhất cách hiểu và cách áp dụng pháp luật trong lĩnh vực Công Thương, nhất là những quy định mới phát sinh từ khi mô hình hai cấp được triển khai từ ngày 1/7/2025. Đây cũng là cơ hội để phát hiện, tổng hợp những bất cập trong tổ chức bộ máy, thủ tục hành chính và hoạt động quản lý ngành ở cơ sở, từ đó phản hồi nhanh về trung ương để kịp thời ban hành văn bản hướng dẫn hoặc điều chỉnh chính sách.

Điểm đột phá của sáng kiến này nằm ở cơ chế phối hợp trực tiếp, thực chất và mang tính tương tác hai chiều. Không chỉ địa phương học hỏi từ chuyên môn, kinh nghiệm của bộ, mà các cơ quan trung ương cũng nắm bắt kịp thời thực tiễn để hoàn thiện pháp luật và quy trình quản lý. Nếu duy trì thường xuyên, đây sẽ là mô hình hợp tác mới, góp phần bảo đảm tính thống nhất trong quản lý nhà nước, đồng thời nâng cao hiệu quả cải cách hành chính, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội tại các địa phương.

Khi trung ương và địa phương cùng “chung một nhịp”

- Theo ông, cần những điều kiện nào để sáng kiến này không chỉ dừng ở giải pháp tình thế mà trở thành một cơ chế phối hợp thường xuyên, hiệu quả và bền vững giữa trung ương và địa phương?

Luật sư Nguyễn Văn Tuấn: Để sáng kiến đưa công chức lãnh đạo các Cục, Vụ của Bộ Công Thương trực tiếp hỗ trợ địa phương không chỉ dừng lại ở giải pháp tình thế mà trở thành một cơ chế phối hợp thường xuyên, hiệu quả và bền vững, cần hội đủ một số điều kiện căn bản. Trước hết, phải có hành lang pháp lý rõ ràng, được thể chế hóa trong các nghị định, thông tư hoặc quy chế phối hợp liên ngành. Những văn bản này cần xác định cụ thể thẩm quyền, trách nhiệm và cơ chế giám sát giữa trung ương và địa phương, tránh tình trạng lúng túng hoặc chồng chéo trong quá trình thực hiện, đúng với tinh thần của Luật Tổ chức Chính phủ và Luật Tổ chức chính quyền địa phương hiện hành.

Chủ động hành động, Bộ Công Thương tiên phong đưa cán bộ cấp Cục, Vụ xuống cơ sở, hỗ trợ địa phương cải thiện môi trường kinh doanh, thu hút đầu tư. Ảnh: Nam Nguyễn

Bên cạnh đó, nguồn nhân lực tham gia hỗ trợ phải bảo đảm chất lượng, chuyên môn sâu và tính ổn định. Việc luân chuyển cán bộ cần được tính toán hợp lý để duy trì sự liên tục, tránh tình trạng “đến rồi đi” khiến địa phương thiếu sự đồng hành lâu dài. Song song, cần xây dựng cơ chế đánh giá kết quả phối hợp dựa trên dữ liệu định lượng, gắn với các chỉ số cải cách hành chính, thời gian xử lý thủ tục, chi phí tuân thủ và mức độ hài lòng của người dân, doanh nghiệp.

Cuối cùng, để bền vững, sáng kiến phải trở thành một phần trong cơ chế phối hợp thường xuyên giữa trung ương và địa phương, thay vì chỉ áp dụng cho giai đoạn thí điểm. Nếu được duy trì và hoàn thiện, mô hình này không chỉ nâng cao hiệu quả quản lý trong lĩnh vực Công Thương mà còn có thể nhân rộng sang các ngành, lĩnh vực khác, góp phần bảo đảm sự thống nhất của pháp luật, đồng thời phát huy tính chủ động, sáng tạo của chính quyền địa phương.

- Ông kỳ vọng gì vào sự phối hợp giữa các bộ, ngành Trung ương và chính quyền địa phương nhằm bảo đảm thành công của mô hình chính quyền địa phương hai cấp?

Luật sư Nguyễn Văn Tuấn: Tôi kỳ vọng sự phối hợp giữa các bộ, ngành Trung ương và chính quyền địa phương trong giai đoạn hiện nay sẽ thực sự đi vào chiều sâu, không chỉ dừng lại ở việc chỉ đạo hành chính mà phải là quá trình đồng hành, chia sẻ trách nhiệm. Hiến pháp năm 2013 cùng với Luật Tổ chức Chính phủ và Luật Tổ chức chính quyền địa phương đều khẳng định nguyên tắc phân cấp, phân quyền gắn với trách nhiệm giải trình. Do đó, vai trò của Trung ương nên tập trung vào việc ban hành kịp thời các văn bản hướng dẫn, thiết lập cơ chế kiểm tra, giám sát và hỗ trợ kỹ thuật, trong khi địa phương được trao quyền chủ động tổ chức thực hiện và chịu trách nhiệm về kết quả.

Trong giai đoạn chuyển đổi, có ba trọng tâm cần được ưu tiên. Thứ nhất, nhanh chóng hoàn thiện thể chế, đặc biệt là những quy định chi tiết về thủ tục hành chính, quản lý ngân sách, đất đai, đầu tư, xây dựng và các lĩnh vực có liên quan trực tiếp đến đời sống người dân và hoạt động của doanh nghiệp.

Thứ hai, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính gắn với chuyển đổi số, hình thành hệ thống dữ liệu thống nhất, bảo đảm kết nối thông suốt giữa các cấp chính quyền.

Thứ ba, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ, công chức ở cơ sở theo hướng chuyên nghiệp, liêm chính và có trách nhiệm giải trình, để họ trở thành “cầu nối” hiệu quả trong việc triển khai chính sách.

Nếu các trọng tâm này được thực hiện nhất quán, sự phối hợp giữa Trung ương và địa phương sẽ không chỉ bảo đảm thành công cho mô hình chính quyền địa phương hai cấp mà còn tạo nền tảng pháp lý, hành chính ổn định, minh bạch, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao niềm tin của người dân, doanh nghiệp.

Xin cảm ơn ông!

Thanh Bình