Đồng hành cùng hộ kinh doanh trong giai đoạn chuyển đổi bỏ thuế khoán

Cán bộ thuế và doanh nghiệp hỗ trợ công nghệ hướng dẫn hộ kinh doanh triển khai hóa đơn điện tử và các ứng dụng kê khai thuế theo mô hình mới.

Yêu cầu khách quan từ thực tiễn phát triển

Trong nhiều năm qua, thuế khoán được áp dụng trên cơ sở ấn định doanh thu và mức thuế phải nộp, phù hợp điều kiện kinh tế còn manh mún và thiếu dữ liệu. Tuy nhiên, khi thương mại điện tử, kinh doanh đa kênh, thanh toán số phát triển mạnh, mô hình khoán không còn đáp ứng yêu cầu minh bạch, công bằng và quản trị rủi ro cho cả người nộp thuế lẫn cơ quan quản lý. Điều này đặt ra đòi hỏi cấp thiết phải chuyển sang cơ chế kê khai dựa trên giao dịch thực, trên nền tảng dữ liệu.

Cải cách phương pháp quản lý thuế đối với hộ kinh doanh là chủ trương lớn trong Nghị quyết số 68/NQ-TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân và các đề án của Bộ Tài chính như Đề án “Chuyển đổi mô hình và phương pháp quản lý thuế đối với hộ kinh doanh khi xóa bỏ thuế khoán” (Đề án 3389), Đề án “Đổi mới, nâng cao chất lượng quản lý thuế đối với hộ kinh doanh” (Đề án 420). Những văn bản này đặt mục tiêu thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân phát triển lành mạnh, hiện đại, minh bạch và từng bước tiệm cận chuẩn mực quốc tế về quản lý thuế.

Triển khai chủ trương này, ngành thuế đã phát động chiến dịch “60 ngày cao điểm trên toàn quốc”. Đây không chỉ là chiến dịch mang tính kỹ thuật, mà là bước chạy đà của cả hệ thống nhằm chuẩn bị đồng bộ từ khâu rà soát dữ liệu, phân loại hộ theo quy mô, triển khai hạ tầng kỹ thuật, đến tổ chức tập huấn, truyền thông và hỗ trợ trực tiếp tại cơ sở.

Theo thông tin ngành thuế công bố, trong quá trình triển khai, cả nước hiện có gần 2 triệu hộ kinh doanh nộp thuế khoán. Mỗi năm, đối tượng này đóng góp khoảng 26.000 tỷ đồng tiền thuế, với mức bình quân 672.000-700.000 đồng/tháng. Khi mức độ giao dịch ngày càng phức tạp, việc quản lý dựa trên cơ chế khoán không còn phát huy hiệu quả như trước và dễ tạo ra sự bất bình đẳng giữa các hộ.

Phó Cục trưởng Thuế (Bộ Tài chính) Mai Sơn nhấn mạnh, ngành thuế đã chuẩn bị kỹ lưỡng các điều kiện cần thiết để hộ kinh doanh chuyển đổi mà không làm gián đoạn hoạt động sản xuất, kinh doanh. Đồng thời, nhiều nhà cung cấp giải pháp công nghệ tham gia đồng hành, hỗ trợ miễn phí giai đoạn đầu để giảm chi phí tuân thủ cho người nộp thuế.

Những kết quả ban đầu cho thấy, sự dịch chuyển tích cực khi hơn 18.500 hộ khoán đã chủ động chuyển sang kê khai và hơn 2.500 hộ kê khai chuyển lên doanh nghiệp dù không thuộc diện bắt buộc. Điều này phản ánh rõ nét sự thay đổi trong nhận thức của hộ kinh doanh khi họ thấy rõ lợi ích của sự minh bạch và chủ động trong quản lý tài chính, thuế của chính mình.

Tổ chức triển khai theo đặc thù địa phương

Trong chiến dịch chuyển đổi toàn diện lần này, mỗi địa phương có cách làm riêng dựa trên đặc thù kinh tế-xã hội, nhưng cùng hướng đến mục tiêu chung: giúp hộ kinh doanh hiểu rõ chính sách, thực hành đúng quy trình và tự tin khi chuyển sang mô hình kê khai.

Là địa phương có số lượng hộ kinh doanh lớn, đa dạng, Hà Nội triển khai nhiều mô hình hỗ trợ trực tiếp. Cơ quan Thuế thành phố Hà Nội vừa khởi động chuỗi sự kiện hỗ trợ chuyển đổi, quy mô lớn có sự phối hợp của gần 20 nhà cung cấp giải pháp, ngân hàng và đơn vị tư vấn. Việc kết nối 25 điểm cầu thuế cơ sở và mời gần 200 hộ kinh doanh tham gia cho thấy sự chủ động trong việc tăng cường tương tác giữa cơ quan thuế-doanh nghiệp công nghệ-người nộp thuế.

Hộ kinh doanh được hướng dẫn trực tiếp cách sử dụng phần mềm hóa đơn điện tử, phần mềm bán hàng, quy trình kê khai và nộp thuế điện tử. Việc được thực hành thực tế, thao tác trực tiếp trên thiết bị giúp hộ kinh doanh nhất là nhóm lớn tuổi, ít tiếp cận công nghệ nhanh chóng hình dung và nắm bắt quy trình.

Anh Trương Văn Trung, chủ hộ kinh doanh ô-tô trên phố Nguyễn Xiển, chia sẻ, dù chưa trải nghiệm sử dụng phần mềm trước đây, tôi vẫn chủ động cử nhân viên đi học vì xác định sẽ chuyển đổi từ tháng 12 tới.

Tại Hà Nội, theo Phó Trưởng Thuế thành phố Hà Nội Nguyễn Tiến Minh, ngành thuế tổ chức tập huấn với sự hỗ trợ hiệu quả từ ngân hàng và đại lý thuế; tại các sự kiện, hộ kinh doanh được tiếp cận phần mềm, được giải đáp đầy đủ vướng mắc và được cung cấp thông tin cần thiết. Đây là cách làm tạo sự đồng thuận ngay từ đầu, giúp giảm áp lực tâm lý khi chuyển đổi.

Tại Hải Phòng, cơ quan Thuế thành phố cũng chỉ đạo triển khai theo hướng “hướng dẫn tại chỗ”, gắn từng cán bộ thuế với từng nhóm hộ kinh doanh.

Ông Nguyễn Hữu Thọ, Phó Trưởng Thuế cơ sở 1 thành phố Hải Phòng, cho biết, đơn vị đã thực hiện rà soát toàn bộ dữ liệu, lập nhóm hỗ trợ chuyên trách để vừa tuyên truyền, vừa đào tạo kỹ thuật, bảo đảm hộ kinh doanh nắm được toàn bộ quy trình để kịp thời gửi tới hộ kinh doanh các chính sách, văn bản và hướng dẫn phục vụ chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai; đồng thời, tập trung hướng dẫn người nộp thuế triển khai hóa đơn khởi tạo từ máy tính tiền và sử dụng ứng dụng eTax Mobile để đăng ký, kê khai, nộp thuế điện tử.

Trong quá trình triển khai, cán bộ thuế luôn bám sát địa bàn, giải đáp chính sách tại chỗ, giúp hộ kinh doanh nhanh chóng nắm bắt chủ trương và tiếp cận các ứng dụng hỗ trợ. “Thuận lợi lớn là Nghị quyết số 68/NQ-TW đã được tuyên truyền rộng rãi, tạo sự đồng thuận từ Trung ương tới địa phương”, ông Nguyễn Hữu Thọ nhận định.

Tuy vậy, theo ông Thọ, đơn vị cũng ghi nhận một số khó khăn, như: nhiều hộ hạn chế về công nghệ, lo ngại khả năng thực hiện kế toán khi kê khai; tâm lý quen với thuế khoán khiến họ e dè thay đổi; và một số băn khoăn về chi phí khi chuyển sang mô hình kê khai từ ngày 1/1/2026.

Trước những vướng mắc này, Thuế cơ sở 1 thành phố Hải Phòng tiếp tục tăng cường hỗ trợ trực tiếp để hộ yên tâm chuyển đổi. Cách làm bám sát cơ sở, hỗ trợ trực tiếp của cơ quan Thuế Hải Phòng đã mang lại hiệu quả rõ rệt, thể hiện qua phản hồi của nhiều hộ kinh doanh trên địa bàn.

Bà Nguyễn Thị Kim Xuân, kinh doanh nhà hàng (Hải Phòng), được cán bộ thuế hướng dẫn trực tiếp cách sử dụng ứng dụng kê khai và nộp thuế điện tử trên eTax Mobile.

Bà Nguyễn Thị Kim Xuân, kinh doanh mặt hàng dịch vụ nhà hàng tại phường Gia Viên (thành phố Hải Phòng) chia sẻ, khi mới nghe chuyển từ khoán sang kê khai, tôi rất lo ngại vì kỹ năng công nghệ còn hạn chế, sợ nếu thao tác sai sẽ bị phạt hoặc phát sinh nghĩa vụ thuế cao hơn. Tuy nhiên, sau các buổi tập huấn và được cán bộ thuế, cán bộ kỹ thuật xuống tận cửa hàng hỗ trợ cài đặt phần mềm, hướng dẫn lập hóa đơn điện tử và kê khai, tôi dần nắm rõ quy trình, thao tác thuần thục hơn và cảm thấy yên tâm khi mọi nội dung được giải thích cụ thể, dễ hiểu.

Tương tự, hoạt động ở lĩnh vực kinh doanh dược phẩm, anh Hoàng Phú Vinh (phường Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng) cho biết, những ngày đầu chuyển sang hóa đơn điện tử, cửa hàng mất nhiều thời gian hơn vì phải làm quen với phần mềm. Nhưng sau một thời gian, việc xuất hóa đơn điện tử trở nên thuận lợi, hiệu quả và minh bạch hơn.

Đã thực hiện kê khai điện tử và khởi tạo hóa đơn qua máy tính từ tháng 7/2025, chị Nguyễn Thị Thanh Thúy, chủ hộ kinh doanh ăn uống tại phường Thủy Nguyên, đánh giá, việc bỏ thuế khoán và chuyển sang kê khai không chỉ giúp thực hiện nghĩa vụ thuế minh bạch hơn, mà còn giúp gia đình kiểm soát doanh thu theo từng giờ, từng ngày một cách chính xác.

Tại Thuế cơ sở 4 thành phố Hải Phòng, Trưởng Thuế cơ sở 4 Phạm Thị Duyên nhấn mạnh, yêu cầu phối hợp chính quyền xã, phường để tạo sự đồng thuận rộng rãi, giúp người dân hiểu đúng bản chất của chuyển đổi, tránh tâm lý e ngại hoặc hiểu sai về phương thức mới. Việc tiếp cận theo địa bàn, gắn trách nhiệm từng cán bộ và hỗ trợ trực tiếp từng hộ phản ánh cách làm linh hoạt, phù hợp đặc thù đô thị cảng, nơi hộ kinh doanh phân tán, đông và đa dạng ngành nghề.

Tạo nền tảng minh bạch và bền vững cho kinh tế tư nhân

Khác với nhiều địa phương triển khai chiến dịch “60 ngày cao điểm”, Cơ quan Thuế tỉnh Nghệ An chọn cách làm rút gọn nhưng quyết liệt khi phát động chiến dịch “30 ngày đêm cao điểm” nhằm đáp ứng các chỉ tiêu của Đề án 420 và tạo nền tảng triển khai Đề án 3389.

Ông Nguyễn Bằng Thắng, Trưởng Thuế tỉnh Nghệ An, cùng đoàn công tác đến thăm và trao đổi với hộ kinh doanh về việc triển khai hóa đơn điện tử và mô hình kê khai theo quy định mới.

Trên địa bàn tỉnh Nghệ An hiện có hơn 67.000 hộ kinh doanh, trong đó gần 29.000 hộ nộp thuế khoán. Dưới sự chỉ đạo của Trưởng Thuế tỉnh Nghệ An ông Nguyễn Bằng Thắng, các tổ công tác được triển khai xuống từng phường, xã để hỗ trợ trực tiếp việc cài đặt eTax Mobile, sử dụng máy tính tiền, tạo tài khoản hóa đơn điện tử, đồng thời giám sát và đồng bộ dữ liệu. Cùng với đó, cơ quan thuế đẩy mạnh việc sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền và tăng cường tuyên truyền bằng nhiều hình thức, trong đó có các nền tảng trực tuyến như fanpage, website, qua đó nhận được sự quan tâm và hưởng ứng tích cực từ người dân. Tính đến ngày 30/9/2025, Nghệ An đã rà soát gần 15.600 hộ đưa vào quản lý, gần 1.300 hộ trọng điểm và kiểm tra hóa đơn đầu vào của gần 600 hộ kinh doanh tạo tiền đề quan trọng để tỉnh hoàn thành chuyển đổi đúng tiến độ.

Một chủ hộ kinh doanh siêu thị mini tại xã Đô Lương (tỉnh Nghệ An) chia sẻ: “Việc xuất-nhập mọi mặt hàng đều thuận tiện và rõ ràng hơn khi thực hiện trên phần mềm thay vì làm thủ công như trước đây”.

Từ kết quả sơ bộ của việc triển khai tại các địa phương cho thấy, chuyển đổi từ khoán sang kê khai không chỉ là việc áp dụng một phương pháp thu thuế mới, mà là bước chuyển của cả hệ thống từ tư duy ấn định sang tư duy dựa trên dữ liệu; từ quan hệ hành chính thuần túy sang quan hệ phục vụ, đồng hành. Khi được hướng dẫn đúng cách, các hộ kinh doanh không chỉ thích nghi mà còn tìm thấy lợi ích thiết thực trong việc quản lý doanh thu-chi phí minh bạch, khoa học nhờ các phần mềm thuế.

Đối với cơ quan quản lý, việc toàn bộ hộ kinh doanh chuyển sang kê khai giúp hình thành hệ thống dữ liệu đồng bộ, phục vụ tốt hơn cho nhiệm vụ quản lý thuế, chống thất thu, đồng thời thúc đẩy quá trình hiện đại hóa ngành thuế gắn với chuyển đổi số quốc gia. Cải cách phương thức quản lý thuế là bước tiến quan trọng hướng tới mục tiêu xây dựng môi trường kinh doanh “công bằng-minh bạch-lành mạnh”, phù hợp định hướng phát triển khu vực kinh tế tư nhân theo tinh thần Nghị quyết số 68/NQ-TW và Nghị quyết số 198/2025/QH15 của Quốc hội. Khi hộ kinh doanh hiểu, tin và làm được, chính sách mới sẽ đi vào cuộc sống một cách bền vững, góp phần làm cho hệ thống thuế ngày càng hiện đại, chuyên nghiệp và đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới.

MINH PHƯƠNG