Động lực cho tăng trưởng GDP 8,3%-8,5%

Tại phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 8 vừa qua, một lần nữa Thủ tướng Phạm Minh Chính nêu rõ kiên định mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm các cân đối lớn, thúc đẩy tăng trưởng GDP từ 8,3%-8,5% trong năm 2025. Và đầu tư công được xác định một trong những động lực tăng trưởng quan trọng của nền kinh tế.

Giải ngân đầu tư công còn chậm

Theo Cục Thống kê (Bộ Tài chính), trong 8 tháng đầu năm 2025, tổng vốn đầu tư công giải ngân trên cả nước mới đạt 46,3% kế hoạch do Thủ tướng Chính phủ giao, tương ứng 409.000 tỉ đồng. So với cùng kỳ năm 2024, tỉ lệ giải ngân tăng 5,9%, tương ứng số vốn tuyệt đối tăng gần 135.400 tỉ đồng.

Báo cáo cụ thể, Bộ Tài chính cho biết trong 8 tháng đầu năm 2025, có 9 bộ, cơ quan trung ương và 22 địa phương đạt tỉ lệ giải ngân vượt mức bình quân cả nước. Trong số này, một số cơ quan được giao kế hoạch vốn lớn và ghi nhận tỉ lệ giải ngân ấn tượng, bao gồm: Bộ Quốc phòng (54,5%), Bộ Công an (64,8%), Thanh Hóa (90,6%), Ninh Bình (90,1%), Phú Thọ (74,08%), Bắc Ninh (64,6%) và Gia Lai (62,8%). Trong khi đó, có tới 29 bộ, cơ quan trung ương và 12 địa phương có tỉ lệ giải ngân dưới mức trung bình cả nước.

Nút giao Tân Vạn của dự án đường Vành Đai 3 TP HCM đang được gấp rút thi công .Ảnh: NGỌC QUÝ

Thủ tướng Chính phủ đã phê bình nghiêm khắc 18 bộ, cơ quan trung ương và 29 địa phương chưa phân bổ chi tiết hết kế hoạch vốn được giao; 29 bộ, cơ quan trung ương và 12 địa phương giải ngân thấp dưới mức trung bình cả nước; đồng thời yêu cầu các bộ, cơ quan, địa phương kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm tập thể, cá nhân liên quan, xử lý theo quy định và đề ra giải pháp khắc phục ngay trong thời gian tới.

Thủ tướng cũng nhấn mạnh việc giải ngân chậm có nhiều nguyên nhân, trong đó nguyên nhân chủ quan là chủ yếu, bởi cùng một mặt bằng pháp lý tương tự nhưng có nơi giải ngân tốt, có nơi chưa tốt. Cùng với đó, sự lãnh đạo chỉ đạo tổ chức thực hiện ở một số bộ, cơ quan, địa phương còn thiếu quyết liệt, sâu sát, thiếu quyết tâm chính trị, sợ trách nhiệm, vai trò người đứng đầu chưa được phát huy. Ngoài ra, Thủ tướng cũng chỉ rõ công tác đền bù, giải phóng mặt bằng, tái định cư ở một số địa phương còn chậm, chưa quyết liệt, công tác tuyên truyền, giải thích cho người dân còn quan liêu, hạn chế; việc thiếu nguồn cung nguyên vật liệu chưa được khắc phục quyết liệt, hiệu quả

Dưới góc độ chuyên gia kinh tế, TS Nguyễn Đình Cung nhận định tiến độ giải ngân vốn đầu tư công bị cản trở bởi nhiều "điểm nghẽn", nổi bật là khó khăn trong giải phóng mặt bằng để tạo "đất sạch" và năng lực hạn chế của một số nhà thầu.

Bên cạnh đó, việc giám sát, đánh giá dự án còn thụ động, chủ yếu dựa vào báo cáo hành chính, thiếu sự chủ động theo dõi tiến độ thực tế, khiến các vướng mắc không được giải quyết kịp thời. Theo ông Cung, cải thiện việc giải ngân vốn đầu tư công sẽ góp phần thúc đẩy tăng trưởng GDP.

Hai trụ cột mang tính quyết định

Tại hội thảo "Thúc đẩy đầu tư hạ tầng bền vững tại Việt Nam: Công cụ bảo lãnh tín dụng - Câu chuyện thành công và Tiềm năng bứt phá", do VIS Rating phối hợp tổ chức ở TP HCM ngày 24-9, ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, nhấn mạnh việc đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng là một nhiệm vụ chiến lược, mang tính nền tảng dài hạn nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Đây là giải pháp được nhấn mạnh liên tục trong các nghị quyết Quốc hội và Chính phủ từ cuối năm 2024 đến nay. "Trong bối cảnh toàn cầu đầy biến động, Việt Nam đang thể hiện rõ quyết tâm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thông qua các giải pháp chiến lược, với trọng tâm là cải cách thể chế và đầu tư mạnh mẽ vào kết cấu hạ tầng" - ông nói.

Theo ông Phan Đức Hiếu, Chính phủ đã xác định đây là 2 trụ cột mang tính quyết định để hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng trên 8% trong năm 2025 và xa hơn là phát triển bền vững dài hạn. Trọng tâm ưu tiên được đặt vào các công trình hạ tầng giao thông trọng điểm, liên vùng, có tác động lan tỏa lớn như: Hệ thống đường bộ cao tốc Bắc - Nam và các tuyến kết nối vùng kinh tế trọng điểm; các tuyến đường sắt tốc độ cao, đặc biệt là dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam với tổng mức đầu tư dự kiến lên tới 67 tỉ USD… Đây đều là những dự án có quy mô lớn, nằm trong danh mục đầu tư công thuộc thẩm quyền quyết định của Quốc hội.

Có điều, theo ước tính của Tổ chức Oxford Economics, đến năm 2040, Việt Nam cần hơn 600 tỉ USD để đầu tư vào các cơ sở hạ tầng. Trong đó, khoảng cách tài trợ - phần vốn chưa thể huy động từ các nguồn lực hiện có ước tính lên tới hơn hàng trăm tỉ USD.

"Đây là một con số đầy thách thức nhưng không phải không khả thi nếu có cách tiếp cận đúng. Bên cạnh nguồn lực từ ngân sách nhà nước, một kênh có thể huy động vốn được kỳ vọng đến từ khu vực tư nhân và đầu tư nước ngoài, phát hành trái phiếu hạ tầng, huy động vốn quốc tế và thiết lập quỹ đầu tư hạ tầng. Tuy nhiên, để làm được điều đó, vấn đề thể chế và sự minh bạch, hiệu quả quản trị dự án sẽ là những yếu tố then chốt để tạo niềm tin và hấp dẫn dòng vốn dài hạn" - ông Phan Đức Hiếu nói.

Cần linh hoạt điều chuyển vốn

Với tổng vốn đầu tư công vượt 1 triệu tỉ đồng, năm 2025 là thời điểm then chốt để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Chính phủ nhấn mạnh cần sự quyết liệt hơn nữa từ các cấp, ngành và địa phương để đạt mục tiêu giải ngân 100% kế hoạch cả năm.

Tại Công điện mới nhất về thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công, Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu các bộ, ngành, địa phương xác định thúc đẩy đầu tư công là một trong những nhiệm vụ chính trị quan trọng hàng đầu, là căn cứ quan trọng để đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của tổ chức, cá nhân. Đồng thời, phát huy vai trò người đứng đầu cơ quan, đơn vị; phân công cụ thể lãnh đạo, cán bộ phụ trách từng dự án, cá thể hóa trách nhiệm để làm cơ sở đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ.

Thủ tướng Chính phủ yêu cầu xây dựng kế hoạch tiến độ giải ngân từng dự án theo từng tuần, tháng, quý và cả năm để có giải pháp quyết liệt, hiệu quả, tăng cường đôn đốc, kiểm tra, giám sát, đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân vốn; với tinh thần "vượt nắng, thắng mưa, không thua bão gió", "ăn tranh thủ, ngủ khẩn trương", "thi công 3 ca 4 kíp", "làm ngày làm đêm, làm thêm ngày nghỉ", "chỉ bàn làm, không bàn lùi". Ngoài ra, cần kịp thời điều chuyển vốn từ các dự án giải ngân chậm sang các dự án giải ngân tốt và có nhu cầu bổ sung vốn theo quy định.

Về phía địa phương, Chủ tịch UBND TP Hà Nội Trần Sỹ Thanh đề xuất Chính phủ sớm ban hành nghị định hướng dẫn thi hành Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) sửa đổi, đặc biệt về hợp đồng BT (xây dựng - chuyển giao) thanh toán bằng quỹ đất. Thành phố cam kết hành động quyết liệt để đạt mục tiêu giải ngân 100% kế hoạch vốn năm 2025 và vốn kéo dài từ năm 2024.

TS Nguyễn Đình Cung đề xuất nghiên cứu và tổng kết các thực tiễn hiệu quả về giải phóng mặt bằng, hỗ trợ và tái định cư, từ đó xây dựng nghị quyết chuyên đề của Quốc hội để thống nhất áp dụng cho các dự án đầu tư công. "Chính quyền địa phương có thể điều chỉnh, cụ thể hóa nghị quyết này sao cho phù hợp với điều kiện thực tế tại địa phương" - chuyên gia này gợi ý.

(Còn tiếp)

MINH CHIẾN - THÁI PHƯƠNG