'Đồng minh bất đắc dĩ': Jordan - Saudi Arabia và thế khó trong cuộc chiến Iran - Israel

Hành động bắn hạ tên lửa, chia sẻ radar và không phận khiến Saudi Arabia và Jordan vướng nghi vấn hỗ trợ Israel giữa cuộc khủng hoảng vùng Vịnh (trong ảnh: Máy bay chiến đấu của không quân Israel xuất kích). Ảnh: TTXVN

Trong bối cảnh căng thẳng leo thang giữa Iran và Israel, một câu hỏi lớn đang được đặt ra là liệu các quốc gia Arab, đặc biệt là Jordan và Saudi Arabia, có đứng về phía Israel hay không. Theo Đài phát thanh Quốc tế DW của Đức ngày 21/6, dù công khai lên án các cuộc tấn công của Israel vào Iran, những hành động "ngấm ngầm" của hai quốc gia này cho thấy một bức tranh phức tạp và đầy mâu thuẫn.

Phản ứng công khai và hành động kín đáo

Jordan và Saudi Arabia, cùng với 19 quốc gia Arab và Hồi giáo khác, đã mạnh mẽ lên tiếng phản đối các cuộc tấn công của Israel vào Iran, bắt đầu từ ngày 13/6. Tuyên bố chung nhấn mạnh sự cần thiết phải chấm dứt "các hành động thù địch của Israel nhằm vào Iran" và bày tỏ "mối quan ngại lớn về sự leo thang nguy hiểm này, đe dọa gây ra hậu quả nghiêm trọng đến hòa bình và ổn định của toàn bộ khu vực".

Tuy nhiên, DW cho rằng đằng sau những lời chỉ trích công khai là những hành động can thiệp gián tiếp nhưng không kém phần quan trọng. Jordan đã bắn hạ tên lửa và thiết bị bay không người lái (UAV) của Iran bay qua không phận của mình trên đường tới Israel. Quân đội Jordan giải thích rằng hành động này là để tự vệ, ngăn chặn tên lửa rơi xuống "những khu vực đông dân cư, gây thương vong". Theo Edmund Ratka, người đứng đầu văn phòng Quỹ Konrad Adenauer tại Amman, thông điệp "chúng tôi chỉ tự vệ" đang được lặp lại trên mọi kênh truyền thông của Jordan để xoa dịu dư luận trong nước.

Trong khi đó, Saudi Arabia không đưa ra tuyên bố tương tự, nhưng các chuyên gia cho rằng Riyadh có thể đã cho phép Israel sử dụng không phận của mình để bắn hạ tên lửa và thậm chí đã hợp tác giám sát. Stefan Lukas, người sáng lập công ty tư vấn Middle East Minds có trụ sở tại Đức, nhận định rằng "một cách không chính thức, Saudi Arabia đang tham gia vào hành động chống lại Iran" và "cung cấp dữ liệu radar và cho phép máy bay Israel tiếp cận không phận, đặc biệt là ở phía Bắc nước này, nơi tên lửa Iran chủ yếu bay qua".

Bài toán chính trị nội bộ và áp lực bên ngoài

Việc Jordan và Saudi Arabia can thiệp vào cuộc xung đột Iran-Israel, dù gián tiếp, đã tạo ra những căng thẳng đáng kể trong nội bộ. Người dân ở cả hai quốc gia có tình cảm tiêu cực mang tính lịch sử đối với Israel do các cuộc chiến tranh và xung đột trong quá khứ. Điều này đặc biệt đúng với Jordan, nơi ít nhất 20% dân số là người gốc Palestine.

Chính phủ Jordan gặp khó khăn trong việc biện minh cho hành động bắn hạ tên lửa Iran. Ông Ratka khẳng định Jordan không muốn bị coi là đang bảo vệ Israel, bởi "phần lớn người dân Jordan coi Israel là bên khơi mào cuộc chiến". Tuy nhiên, ông Ratka lưu ý rằng người dân Jordan cũng không mấy thiện cảm với Tehran, coi Iran là quốc gia "liên tục can thiệp vào các vấn đề của người Arab".

Ngoài ra, Jordan còn chịu áp lực lớn từ Mỹ. Thỏa thuận hợp tác quốc phòng năm 2021 giữa hai nước cho phép lực lượng, phương tiện và máy bay của Mỹ vào và di chuyển tự do quanh Jordan. Chuyên gia Lukas nhận định Jordan "quá phụ thuộc vào Mỹ và, ở một mức độ nào đó, vào cả Israel nữa - cả về mặt tài chính và chính sách an ninh".

Tương tự, Saudi Arabia cũng đang thực hiện một hành động cân bằng. Mặc dù gần đây đã hòa giải với Iran, mối quan hệ giữa hai quốc gia vẫn còn mong manh. Riyadh cũng phụ thuộc rất nhiều vào Mỹ về an ninh, đặc biệt là trong bối cảnh những lo ngại về Iran.

Rõ ràng, cả Jordan và Saudi Arabia đều đang ở trong tình thế khó xử. Họ vừa phải đối phó với áp lực từ công chúng trong nước, những người có xu hướng ủng hộ người Palestine và không nhiều thiện cảm với Israel, vừa phải duy trì các mối quan hệ chiến lược với Mỹ và giải quyết những lo ngại về an ninh khu vực liên quan đến Iran.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc