Đồng Nai và câu chuyện nâng chất nông thôn mới từ mô hình HTX

Hợp tác xã Thương mại – Dịch vụ (HTX TMDV) Phương Lâm (xã Phú Lâm) được xem là mô hình tiêu biểu. HTX thành lập năm 2011, với 7 thành viên, đến nay đã tăng lên 85 thành viên. Năm 2018 đến nay, HTX được UBND huyện Tân Phú (cũ) tiếp tục giao cho HTX quản lý, kinh doanh và khai thác chợ Trung tâm Tân Phú.

HTX dẫn nhịp đổi mới thương mại nông thôn

Nhờ tư duy kinh doanh nhạy bén, chợ Phương Lâm được UBND tỉnh công nhận đạt chuẩn chợ văn minh vào tháng 2/2024 và hiện là chợ duy nhất của Đồng Nai còn hiệu lực chứng nhận đến tháng 2/2027. Đặc biệt, khu chợ cũng “phủ sóng” khá nhiều trên nền tảng Youtube nhờ diện mạo khang trang, sạch sẽ, không có vẻ lộn xộn như một khu chợ tự phát, không có quy hoạch bài bản; từ đó thu hút một lượng lớn khán giả quan tâm.

Theo Giám đốc HTX Nguyễn Danh Thịnh, để đáp ứng 50 tiêu chí chợ văn minh, trong đó có 10 tiêu chí “cứng”, điều quan trọng nhất là xây dựng kế hoạch cụ thể, bám sát thực tế.

HTX có lợi thế khi hợp nhất các chức danh bí thư chi bộ, chủ tịch HĐQT và giám đốc, giúp chỉ đạo thông suốt. Hệ thống đoàn thể trong HTX cũng hỗ trợ mạnh trong việc tuyên truyền tiểu thương thực hiện quy định, xây dựng nếp sống văn minh thương mại. Tuy vậy, HTX cũng gặp khó khăn khi một bộ phận tiểu thương chưa chủ động tham gia hoạt động chung.

Dù phải cạnh tranh với cửa hàng tiện lợi và mô hình bán lẻ hiện đại, chợ Phương Lâm vẫn giữ được lượng khách ổn định nhờ hàng hóa phong phú, giá hợp lý và thái độ phục vụ cải thiện. Chợ có 556 sạp, gồm 145 sạp thực phẩm an toàn và 2 sạp bình ổn giá được tổ chức hằng năm.

HTX đổi mới quản trị, xây dựng thương hiệu chợ Phương Lâm khang trang, sạch đẹp trong tiến trình nâng chất NTM.

Ngay sau khi đạt chuẩn văn minh, HTX đã triển khai kế hoạch duy trì danh hiệu. Các hộ kinh doanh được yêu cầu chỉ bán hàng có nguồn gốc rõ ràng; đặc biệt, có 36 sạp đã được các cấp địa phương công nhận liên kết theo chuỗi. Đồng thời, HTX tổ chức tập huấn để tiểu thương tiếp cận công nghệ 4.0, vận động 100% hộ mở tài khoản ngân hàng và sử dụng mã QR nhằm hạn chế dùng tiền mặt. HTX cũng ký hợp đồng cung cấp internet toàn chợ để hỗ trợ thanh toán trực tuyến.

Một loạt hạng mục được đầu tư như hệ thống PCCC tự động với kinh phí gần 1,3 tỷ đồng, hệ thống camera giám sát và dịch vụ hỗ trợ tiểu thương. Năm 2017, HTX xây dựng nhà tiền chế cho các hộ kinh doanh ăn uống và lắp mái che quanh nhà lồng chợ chính, chợ phụ, thay thế tình trạng căng bạt tạm bợ, vừa bảo đảm thẩm mỹ vừa an toàn PCCC. Các dịch vụ gồm giữ xe, bảo vệ hàng hóa, bốc xếp, bến bãi, vệ sinh công cộng, thu gom rác thải… giúp tiểu thương yên tâm kinh doanh và gia tăng thuận tiện cho người mua.

Tạo việc làm nâng cao tiêu chí xây dựng NTM

Hiệu quả của mô hình thể hiện rõ khi HTX góp phần tạo việc làm cho gần 4.000 lao động địa phương. Cán bộ và thành viên HTX được đóng đầy đủ bảo hiểm, có thu nhập ổn định và môi trường làm việc tốt.

Theo lãnh đạo HTX, bí quyết nằm ở tinh thần hợp tác, giữ uy tín với tiểu thương và khách hàng, cùng sự chủ động thích ứng trong bối cảnh chợ truyền thống phải cạnh tranh gay gắt với siêu thị mini và bán lẻ online.

Liên tục trong nhiều năm HTX được Liên minh HTX Việt Nam tặng Bằng khen vì đã có thành tích tiêu biểu xuất sắc trong xây dựng và phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã. Năm 2024 hợp tác xã được công nhận chợ kinh doanh thực phẩm phù hợp TCVN 11856: 2017.

Trong bối cảnh Đồng Nai chuẩn bị bước vào giai đoạn công nhận chuẩn NTM mới sau năm 2025, những mô hình như HTX Phương Lâm đang cho thấy vai trò thiết thực trong duy trì môi trường thương mại văn minh, nâng thu nhập và cải thiện chất lượng đời sống cho người dân nông thôn.

Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Đồng Nai Nguyễn Văn Thắng chia sẻ, sau sáp nhập địa giới hành chính, Đồng Nai bước vào giai đoạn nâng chất NTM với nền tảng khá vững chắc. Hiện toàn tỉnh có 72 xã khu vực nông thôn và đến nay đã có 67 xã đạt chuẩn NTM, tương đương hơn 93%. Trong số này, 25 xã đạt chuẩn NTM nâng cao và 8 xã NTM kiểu mẫu.

Diện mạo nông thôn mới đổi thay với hạ tầng giao thông mở rộng, kết nối nông thôn – đô thị.

Tuy nhiên, do Trung ương tạm dừng xét công nhận xã đạt chuẩn mới giai đoạn 2021-2025, Đồng Nai đang tập trung rà soát lại 67 xã đã đạt chuẩn, đối chiếu với bộ tiêu chí giai đoạn mới. Bước đầu có khoảng 7 xã đủ điều kiện xét NTM nâng cao vào năm 2026 và dự kiến ít nhất 5 xã được công nhận nông thôn mới theo bộ tiêu chí mới.

Cùng với quá trình rà soát, mô hình kinh tế tập thể tiếp tục khẳng định vai trò trong phát triển nông thôn của tỉnh. Đồng Nai hiện hình thành 299 chuỗi liên kết, kết nối 117 doanh nghiệp, 64 hợp tác xã và gần 15.000 hộ dân. Nhờ vậy, giá trị nông, lâm, thủy sản sản xuất theo chuỗi chiếm hơn 51,7% tổng giá trị toàn tỉnh.

Giữ vững và nâng chuẩn NTM

Trong bức tranh phát triển kinh tế hợp tác tại Đồng Nai, dấu ấn lớn nhất không thể không nhắc đến là vai trò “nhạc trưởng” của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Đồng Nai. Chính từ các chính sách đồng hành, đào tạo và hỗ trợ bài bản, khu vực HTX của tỉnh đã có bước chuyển mạnh mẽ, đóng góp trực tiếp vào mục tiêu nâng chất NTM.

Một trong những điểm sáng là các chương trình đào tạo do Trường Trung cấp nghề và Đào tạo cán bộ HTX miền Nam tổ chức theo sự điều phối của Liên minh HTX Việt Nam. Nhờ những khóa tập huấn, bồi dưỡng về quản trị, kỹ năng điều hành, nhiều cán bộ quản lý và thành viên HTX đã trưởng thành, tạo nền tảng cho HTX vận hành chuyên nghiệp, hiệu quả hơn.

Bên cạnh nâng cao năng lực con người, Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Đồng Nai còn hỗ trợ các HTX trong xây dựng thương hiệu, đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ. Đây là bước đi mang tính chiến lược, giúp sản phẩm OCOP của Đồng Nai từng bước tạo dựng niềm tin, mở rộng thị trường trong nước và quốc tế.

Song song với sự vào cuộc của hệ thống Liên minh HTX, chính quyền Đồng Nai tiếp tục tập trung củng cố chất lượng ở các xã đã đạt chuẩn. Tỉnh phấn đấu không để xã nào bị “tụt hạng”, vừa đảm bảo số lượng, vừa nâng cao chất lượng – yếu tố then chốt để bước vào giai đoạn phát triển mới.

Định hướng này càng rõ nét khi Đồng Nai đặt mục tiêu cho giai đoạn 2026–2030, theo đó 90% xã đạt chuẩn nông thôn mới, ít nhất 50% xã đạt chuẩn nâng cao và 10% đạt chuẩn nông thôn hiện đại. Tại cuộc họp Ban Chỉ đạo các Chương trình mục tiêu quốc gia mới đây, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Thị Hoàng một lần nữa nhấn mạnh quyết tâm đạt các mốc mục tiêu này vào năm 2030.

Thực tế, nhiều xã NTM nâng cao và kiểu mẫu của tỉnh đang ghi nhận thu nhập bình quân hơn 90 triệu đồng/người/năm; thậm chí có xã vượt mốc 100 triệu đồng. Điều này cho thấy hiệu quả rõ rệt của các mô hình kinh tế hợp tác, OCOP và chuyển đổi cơ cấu sản xuất.

Từ nền tảng vững chắc của giai đoạn 2010–2025, nhiều địa phương đã bắt đầu bước sang cách làm mới: phát triển OCOP theo chiều sâu, thúc đẩy kinh tế hợp tác, mô hình tuần hoàn; thử nghiệm các nền tảng hành chính, y tế, giáo dục trực tuyến để thu hẹp khoảng cách giữa nông thôn và đô thị.

Giữ vững thành quả, đặt ra mục tiêu cao hơn và kiên định với hướng đi bền vững cho thấy Đồng Nai không xem nông thôn mới là phong trào ngắn hạn, mà là chiến lược phát triển lâu dài. Ở đó, người dân là trung tâm, còn hệ thống HTX, dưới sự hỗ trợ của chính quyền, hệ thống Liên minh HTX các cấp, chính là lực lượng giúp diện mạo NTM đổi thay từng ngày.

Vũ Hương