Dong riềng mất gần nửa giá, tỉnh Cao Bằng ra 'chỉ thị khẩn'

Năm 2025, toàn tỉnh Cao Bằng có 26/56 xã, phường trồng dong riềng, với tổng diện tích trên 1.580 ha, sản lượng ước đạt hơn 87.660 tấn, năng suất bình quân khoảng 554 tạ/ha. Những con số này cho thấy tiềm năng lớn của cây dong riềng trong cơ cấu cây trồng của địa phương.

Áp lực từ thị trường

Tuy nhiên, thực tiễn cũng cho thấy, khi diện tích mở rộng nhanh trong khi năng lực tổ chức thị trường và chế biến chưa theo kịp, những bất cập trong khâu thu mua, tiêu thụ đã bộc lộ rõ nét, tiềm ẩn nguy cơ mất ổn định thị trường và ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập của người nông dân.

Diễn biến giá cả trong vụ thu hoạch năm nay là minh chứng rõ ràng. Giá dong riềng tươi thu mua tại ruộng hiện chỉ dao động từ 1.000 – 1.200 đồng/kg, giảm mạnh so với cùng kỳ năm 2024 (khoảng 3.000 đồng/kg). Trong khi đó, giá miến dong thành phẩm trên thị trường chỉ giảm nhẹ, phổ biến ở mức 65.000 – 75.000 đồng/kg.

Dong riềng ở Cao Bằng đạt năng suất cao nhưng đang gặp áp lực khi giá giảm mạnh.

Sự “lệch pha” giữa giá nguyên liệu đầu vào và giá sản phẩm đầu ra đã tạo áp lực lớn đối với các HTX chế biến, đồng thời đẩy rủi ro về phía người trồng dong riềng, nhất là các hộ sản xuất nhỏ lẻ, thiếu liên kết.

Thực tế khảo sát của Liên minh HTX tỉnh Cao Bằng tại các HTX trọng điểm như HTX Miến dong Án Lại, HTX Nà Ranh (xã Nguyễn Huệ) hay HTX Thuận Phong (xã Phúc Sen) cho thấy, dù các HTX vẫn duy trì hoạt động thu mua, chế biến, song đang phải đối mặt với nhiều khó khăn do biến động thị trường và sức tiêu thụ chậm.

Trong bối cảnh đó, vai trò “bà đỡ” của các HTX trong việc tổ chức sản xuất, thu mua theo kế hoạch, hạn chế tình trạng ùn ứ nguyên liệu càng trở nên quan trọng. Các HTX không chỉ là đầu mối thu mua, mà còn là cầu nối giữa người trồng với thị trường, góp phần ổn định tâm lý sản xuất và thu nhập cho nông dân.

Tuy nhiên, vấn đề không chỉ nằm ở khó khăn trước mắt của một vụ sản xuất. Sâu xa hơn là tình trạng thiếu liên kết chặt chẽ trong toàn chuỗi giá trị dong riềng. Ở nhiều địa phương, hoạt động thu mua vẫn mang tính tự phát, manh mún, cạnh tranh không lành mạnh giữa các thương lái diễn ra vào chính vụ.

Thậm chí xuất hiện hiện tượng ép giá, “lật kèo”, phá vỡ thỏa thuận với người dân. Một số cơ sở thu mua chưa thực hiện đầy đủ quy định về đăng ký kinh doanh, niêm yết giá, ký kết hợp đồng, gây khó khăn cho công tác quản lý nhà nước và tiềm ẩn nguy cơ tranh chấp.

Siết thu mua, ổn định giá

Trước thực trạng đó, ngày 15/12, UBND tỉnh Cao Bằng ban hành văn bản chỉ đạo tăng cường quản lý thu mua, quản lý giá dong riềng, nhằm đưa hoạt động sản xuất, tiêu thụ dong riềng vào khuôn khổ, phát triển theo hướng minh bạch, bền vững.

Đoàn công tác Liên minh HTX tỉnh Cao Bằng đi khảo sát, nắm tình hình thu mua dong riềng tại một số HTX trọng điểm.

Trọng tâm của văn bản chỉ đạo là lập lại trật tự trong khâu thu mua, siết chặt kỷ cương thị trường, đồng thời tạo môi trường kinh doanh lành mạnh, hài hòa lợi ích giữa người trồng, HTX, doanh nghiệp và thương lái.

Quản lý giá được xác định là giải pháp then chốt. Việc yêu cầu các cơ sở thu mua thực hiện nghiêm niêm yết giá, công khai thông tin, không lợi dụng biến động thị trường để đầu cơ, ép giá không chỉ nhằm bảo vệ người sản xuất, mà còn góp phần ổn định tâm lý thị trường. Khi giá cả được theo dõi sát sao, các dấu hiệu bất thường được phát hiện và xử lý kịp thời, nguy cơ “sốt giá” hay “rớt giá” đột ngột sẽ được hạn chế.

Song song với vai trò điều tiết của Nhà nước, liên kết sản xuất thông qua các HTX được xem là giải pháp căn cơ để ổn định đầu ra và giá bán cho dong riềng.

Thực tiễn cho thấy, ở những địa bàn có HTX làm tốt vai trò tổ chức sản xuất, ký kết hợp đồng tiêu thụ, người dân ít bị phụ thuộc vào thương lái, giá cả ổn định hơn và rủi ro thị trường được chia sẻ.

Việc khuyến khích nông dân tham gia HTX, tổ hợp tác, sản xuất theo quy trình thống nhất, gắn với tiêu chuẩn chất lượng và truy xuất nguồn gốc không chỉ nâng cao giá trị sản phẩm, mà còn nâng cao vị thế của người trồng dong riềng trong quan hệ thị trường.

Cần tiếp tục phát huy vai trò liên kết, tổ chức sản xuất, kết nối thị trường của các HTX để giải bài toán thị trường cho dong riềng Cao Bằng.

Đáng chú ý, Liên minh HTX tỉnh Cao Bằng đã và đang thể hiện rõ vai trò đồng hành cùng các HTX cơ sở. Không chỉ dừng lại ở việc nắm bắt tình hình, động viên, chia sẻ khó khăn, hệ thống Liên minh HTX còn chủ động tổng hợp kiến nghị từ cơ sở để tham mưu cho UBND tỉnh các giải pháp trước mắt và lâu dài.

Từ quy hoạch vùng trồng, điều tiết thời gian thu hoạch, xây dựng kế hoạch sản xuất bột khô, miến dong, đến mở rộng thị trường tiêu thụ qua các kênh hiện đại như siêu thị, chợ đầu mối, chuỗi cung ứng, nhà hàng, khu du lịch, làng nghề, phố đi bộ, chợ đêm, thậm chí hướng tới xuất khẩu sang các thị trường tiềm năng như Halal, châu Âu, Mỹ, Nhật Bản...

Về dài hạn, phát triển bền vững ngành hàng dong riềng không thể tách rời chế biến sâu và xây dựng thương hiệu. Đầu tư công nghệ chế biến tinh bột, đa dạng hóa sản phẩm sau tinh bột không chỉ nâng cao giá trị gia tăng, mà còn giúp giãn áp lực tiêu thụ nguyên liệu tươi trong thời gian ngắn.

Khi sản phẩm dong riềng Cao Bằng được chuẩn hóa về chất lượng, gắn với chỉ dẫn địa lý, truy xuất nguồn gốc và câu chuyện văn hóa bản địa, khả năng mở rộng thị trường và giữ giá ổn định sẽ cao hơn.

Đông Phong