Động thái khó hiểu của Elon Musk với bầu cử Mỹ

Sự khó hiểu của Elon Musk

Elon Musk, người đã ủng hộ ông Trump sau vụ bị ám sát bất thành và đang giúp tài trợ ủng hộ cuộc bầu cử của ông, đã cố gắng xoa dịu ông Trump bằng cách đưa ra sự ủng hộ của riêng mình đối với hoạt động khoan dầu khí và giảm thiểu mối đe dọa do biến đổi khí hậu gây ra.

Không rõ ông Trump có thể bị thuyết phục thực sự hay không. Chắc chắn, cựu Tổng thống đã đưa ra một lưu ý tích cực hơn về xe điện kể từ khi Musk ủng hộ, nhưng ông vẫn tiếp tục đưa ra những lập luận tương tự chống lại xe điện: chúng mất quá nhiều thời gian để sạc, chúng không thể đi xa đến vậy và chúng sẽ khiến công nhân ô tô mất việc.

Ở thời điểm hiện tại, quan điểm xoay như chong chóng của Musk là giới quan sát thấy khó hiểu. Thực tế, nếu có ai đó thay đổi quan điểm nhanh về xe điện và biến đổi khí hậu, thì đó có vẻ là Musk. Giám đốc điều hành Tesla dường như đang cố gắng khiến ông Trump và những người ủng hộ ông ủng hộ sứ mệnh của công ty ông là mở ra một tương lai bền vững hơn nhưng cũng chính Musk là người hạ thấp tính cấp thiết của sứ mệnh đó.

Khi Elon Musk ủng hộ ông Donald Trump làm Tổng thống vào tháng trước, nhà sáng lập kiêm giám đốc điều hành Tesla đã ủng hộ một ứng cử viên tuyên thệ sẽ cắt giảm các khoản trợ cấp tương tự đã giúp Tesla trở thành nhà sản xuất xe điện thống trị của Mỹ.

Các khoản vay của chính phủ, các khoản giảm thuế và các chính sách xe điện khác đã đóng vai trò quan trọng đối với sự tăng trưởng nhanh chóng của Tesla đến mức mặc dù Musk dần dần ủng hộ cựu Tổng thống và lời lẽ hùng biện của Đảng Cộng hòa trong những năm gần đây, công ty vẫn tiếp tục vận động chính quyền Mỹ và các tiểu bang để được hưởng các lợi ích do Đảng Dân chủ bảo vệ.

Ví dụ, vào tháng 2, Tesla trong một hồ sơ nộp lên Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ, hay EPA, đã thúc giục chính quyền Tổng thống Biden cho phép California theo đuổi các quy định về khí thải xe cộ nghiêm ngặt hơn so với các khu vực còn lại của đất nước – đây là một ý tưởng mà ông Trump phản đối.

Vài tháng trước, trong một hồ sơ nộp lên cơ quan này, Tesla đã vận động chính phủ ban hành các quy định sẽ cấm sản xuất hầu hết các loại xe chạy bằng xăng mới vào năm 2035 - cái gọi là "lệnh bắt buộc về xe điện" mà ông Trump và những người khác ở phe cánh hữu Mỹ đã chỉ trích.

Sự chênh lệch này không phải là lần đầu tiên doanh nhân tỷ phú - bản thân ông ngày càng coi thường các khoản trợ cấp - đưa ra những tín hiệu trái chiều về kinh doanh và chính trị.

"Elon có xu hướng nói rằng ông ấy thù địch với trợ cấp trong khi Tesla đang ngấu nghiến chúng như một con Godzilla đói khát", Mike Murphy, một chiến lược gia của Đảng Cộng hòa điều hành Dự án Chính trị EV, một nhóm vận động có trụ sở tại Los Angeles tìm kiếm sự ủng hộ của lưỡng đảng đối với xe điện, cho biết.

Những người quen thuộc với ban quản lý của Musk tại hãng sản xuất ô tô này nói rằng cách tiếp cận của ông đối với trợ cấp là thực tế, sẵn sàng chấp nhận tiền công nếu có thể. Trong khi đó, việc Musk sẵn sàng bỏ qua sự phản đối hoàn toàn của Đảng Cộng hòa đối với một ngành mà ông đã giúp tiên phong, báo hiệu sự tập trung rộng hơn vào các mục tiêu có thể không phù hợp với lợi ích trước mắt của doanh nghiệp ông.

"Tesla không phải là mục tiêu cuối cùng của ông ấy", Andrew Ward, một giáo sư quản lý tại Đại học Lehigh, lưu ý rằng Musk nắm giữ cổ phần trong các lĩnh vực từ trí tuệ nhân tạo đến thám hiểm không gian hat khoa học thần kinh. Musk có thể "hy sinh một số lợi ích ngắn hạn trong Tesla", Ward nói thêm, "nếu điều đó thỏa mãn được lợi ích dài hạn trong tham vọng của ông ấy".

Musk và Tesla đã không đưa bình luận trước thông tin này. Người phát ngôn của ông Trump cũng không trả lời. Người phát ngôn của Nhà Trắng từ chối bình luận.

Mối quan hệ ngày càng phát triển giữa ông Trump và Musk có thể được thể hiện vào đêm Thứ Hai, khi ông chủ Tesla dự kiến sẽ phỏng vấn ứng cử viên Đảng Cộng hòa trên X, nền tảng truyền thông xã hội của Musk.

Không rõ chính xác Musk có thể tìm cách thúc đẩy tham vọng nào thông qua việc ông ngày càng lên tiếng phản đối các nền tảng tiến bộ - từ trợ cấp xe điện đến chính trị bản sắc.

Sự ủng hộ của ông dành cho ông Trump, từng mong manh, đã được củng cố vào tháng 7, khi Musk, sau vụ ám sát bất thành nhằm vào cựu Tổng thống, đã ủng hộ cựu Tổng thống Trump và cho biết ông sẽ tài trợ cho một ủy ban hành động chính trị mà hồ sơ liên bang cho thấy đã chi 21 triệu USD để ủng hộ ông và phản đối liên danh Dân chủ.

Vài ngày sau khi ủng hộ, một người dùng trên X đã hỏi Musk rằng ông có bình luận về quan điểm của ông Trump về xe điện không. "Sẽ ổn thôi", Musk trả lời.

Dù mục đích cuối cùng của Musk là gì, hồ sơ công khai cho thấy rõ ràng rằng Tesla, kể từ khi thành lập cách đây hơn hai thập kỷ, đã được hưởng lợi từ sự hỗ trợ của chính phủ, phần lớn là do vai trò của công ty trong việc đưa Mỹ hướng tới những chiếc xe sạch hơn. Cơ sở sản xuất lớn đầu tiên của Tesla, tại Fremont, California, được phát triển với sự trợ giúp của khoản vay 465 triệu USD từ Bộ Năng lượng Mỹ, được hoàn trả ba năm sau đó.

Gần đây hơn, Tesla đã thu về gần 9 tỷ USD kể từ năm 2018 bằng cách bán những gì được gọi là "tín dụng theo quy định". Các khoản tín dụng, được trao tại Mỹ bởi chính quyền liên bang và tiểu bang cho các nhà sản xuất vượt qua các quy tắc phát thải ngày càng nghiêm ngặt, có thể được bán cho các nhà sản xuất ô tô khác không có khả năng tuân thủ.

"Không có Tesla nếu không có các cơ quan quản lý của California", Thống đốc California Gavin Newsom nhấn mạnh tại một hội nghị năm 2022, trích dẫn tầm quan trọng của các khoản tín dụng của tiểu bang đối với tài chính của nhà sản xuất ô tô này.

Một bài đánh giá của Reuters về hồ sơ vận động hành lang của Quốc hội và các bình luận công khai của Tesla với các cơ quan quản lý liên bang và tiểu bang cho thấy công ty đã tiếp tục nỗ lực định hình chính sách công theo hướng có lợi cho những lợi ích như vậy.

Đầu năm nay, trong hồ sơ nộp lên Bộ Tài chính Mỹ vào tháng 2, Tesla cho biết sự hỗ trợ liên tục của chính phủ, bằng cách đẩy nhanh quá trình chuyển đổi khỏi nhiên liệu hóa thạch, sẽ "giảm thiểu khí thải nhà kính và bảo vệ sức khỏe cộng đồng cũng như phúc lợi của đất nước".

Chính kiến thay đổi liên tục

Musk thực tế đã từng chỉ trích ông Trump vì đã bác bỏ thách thức của biến đổi khí hậu.

Vào tháng 6 năm 2017, 5 tháng sau khi ông Trump nhậm chức Tổng thống, Musk đã rời khỏi các ban cố vấn của Nhà Trắng vì chính quyền đã rút khỏi Thỏa thuận Paris, một hiệp ước mang tính bước ngoặt năm 2016 nhằm giải quyết các vấn đề về khí hậu trên toàn cầu. "Biến đổi khí hậu là có thật", Musk đã viết vào thời điểm đó. "Rời khỏi Paris không tốt cho nước Mỹ hay thế giới".

Sau khi ông Trump thua cuộc tái tranh cử năm 2020, Musk nói với tạp chí Fortune rằng ông "siêu phấn khích" về chương trình nghị sự về biến đổi khí hậu của Tổng thống Joe Biden và lạc quan "về tương lai của năng lượng bền vững".

Tuy nhiên, Musk nhanh chóng trở nên chua chát, tức giận vì Nhà Trắng, đã không mời Tesla đến cuộc họp của các nhà sản xuất xe điện năm 2021. Đến tháng 12 năm đó, Musk đã tách mình khỏi các sáng kiến của ông Biden và chỉ trích các kế hoạch về Đạo luật Giảm lạm phát, hay IRA, một gói kích thích kinh tế lớn được xây dựng một phần dựa trên các khoản trợ cấp cho năng lượng sạch.

"Tôi chỉ muốn hủy bỏ toàn bộ dự luật này", Musk nói với tờ Wall Street Journal khi đó, nói rằng Tesla không cần tiền công quỹ.

Tuy nhiên, kể từ khi luật được thông qua vào tháng 8 năm 2022, Tesla đã “hát” một giai điệu khác. Trong các bình luận chính thức gửi tới Bộ Tài chính và Sở Thuế vụ, công ty đã ca ngợi luật này và cho biết họ sẽ tìm cách "tiếp tục tham gia… để đảm bảo những lợi ích này của IRA được hiện thực hóa đầy đủ".

Trong số các lợi ích khác theo luật, người mua xe điện có thể được trợ cấp lên tới 7.500 USD cho mỗi xe nếu người mua đáp ứng các yêu cầu về thu nhập nhất định. Tesla đã nói rằng các khoản tín dụng thuế được nêu trong luật cho sản xuất pin có thể tạo ra tới 250 triệu USD cho công ty mỗi quý. Bản thân Musk, trong một cuộc gọi hội nghị vào năm ngoái, đã nói rằng các ưu đãi "có thể rất lớn".

Các bình luận chính thức khác với nhiều cơ quan liên bang đã tiếp tục tìm kiếm sự giúp đỡ của chính phủ. Một hồ sơ nộp vào tháng 7 năm 2023 với EPA đã kêu gọi sự thông cảm cho những người khốn khổ. Tesla đã vận động cơ quan này đưa ra các giới hạn khí thải nghiêm ngặt hơn để cải thiện "chất lượng không khí kém ở nhiều khu vực đô thị, bao gồm cả những khu vực có dân số dễ bị tổn thương".

Kiểm soát khí thải không chỉ liên quan đến môi trường

Bằng cách tăng nhu cầu về các khoản tín dụng theo quy định đối với các nhà sản xuất xe kém hiệu quả hơn, các giới hạn nghiêm ngặt hơn giúp Tesla tiếp tục kiếm được hàng tỷ USD thông qua việc bán các khoản tín dụng đó cho các đối thủ, như General Motors và Stellantis. Chỉ riêng trong quý trước, doanh số bán các khoản tín dụng đã tạo ra 890 triệu USD cho Tesla, theo hồ sơ chứng khoán vào tháng 7. Công ty đã báo cáo thu nhập ròng trong quý đó là 1,5 tỷ USD.

Trong một email, GM cho biết họ mua các khoản tín dụng như vậy để theo kịp các điều kiện thay đổi của thị trường và quy định. Người phát ngôn của Stellantis từ chối bình luận về các giao dịch mua tín dụng trước đây nhưng cho biết công ty không còn mua tín dụng tại Mỹ nữa.

Trong khi đó, ông Trump đã phản đối các quy định về khí thải nghiêm ngặt hơn và chỉ trích các khoản trợ cấp cho các nhà sản xuất xe điện. Ngay sau khi ủng hộ cựu Tổng thống, Musk đã lặp lại quan điểm này. "Hãy xóa bỏ các khoản trợ cấp", ông viết trên mạng xã hội, một tuần trước khi Tesla báo cáo khoản tín dụng bất ngờ trị giá 890 triệu USD. "Điều đó sẽ chỉ giúp ích cho Tesla".

Một số cổ đông không đồng tình. Ross Gerber, một nhà đầu tư thẳng thắn có công ty sở hữu khoảng 58 triệu USD cổ phần của hãng sản xuất ô tô này tính đến quý đầu tiên, nói rằng sự ủng hộ của Musk đối với cựu Tổng thống "hoàn toàn trái ngược với lợi ích tài chính cá nhân của ông" và lợi ích của "một trong những công ty quan trọng nhất về năng lượng sạch, đó là Tesla".

Trong các cuộc phỏng vấn, ba cựu nhân viên của Tesla từng làm việc trong các nỗ lực chính sách công của công ty đã nói với Reuters rằng những gì một số người coi là mâu thuẫn thực chất là cuộc đấu tranh giữa ý thức hệ và chủ nghĩa thực dụng. Là người ủng hộ thị trường tự do, họ nói, Musk về bản chất phản đối hầu hết sự can thiệp của chính phủ. Tuy nhiên, nếu có tiền miễn phí hoặc các lợi ích khác, Tesla sẽ là kẻ ngốc nếu không tận dụng chúng.

"Ông ấy là người rất sáng suốt", một trong những cựu nhân viên cho biết.

Tuy nhiên, những nỗ lực vận động hành lang gần đây nhất của Tesla lại trái ngược với bài phát biểu của ông Trump, chẳng hạn như lời kêu gọi liên tục của ông về việc "chấm dứt lệnh bắt buộc sử dụng xe điện". Mặc dù không có lệnh bắt buộc nào như vậy, nhưng chính quyền Tổng thống Biden và các tiểu bang bao gồm California đã tìm cách khuyến khích việc loại bỏ dần dần việc sản xuất các loại xe chạy bằng nhiên liệu hóa thạch.

Trong hồ sơ nộp lên EPA vào tháng 7 năm 2023, Tesla đã kêu gọi thẳng thừng chấm dứt việc sản xuất ô tô chạy bằng xăng, gọi biện pháp này là "thiết yếu" để giải quyết "cuộc khủng hoảng khí hậu đang leo thang nhanh chóng". Về phần mình, Musk đã trở nên thận trọng, viết trên mạng xã hội vào tháng 6: "Rủi ro biến đổi khí hậu bị cường điệu hóa trong ngắn hạn, nhưng có lẽ là chính xác trong dài hạn".

Trong hồ sơ nộp lên Hội đồng Tài nguyên Không khí California, cơ quan quản lý khí thải của tiểu bang đó vào tháng 5 năm 2022, Tesla tự quảng cáo mình là "người đi đầu trong việc tạo ra một nơi làm việc đa dạng và hòa nhập". Tesla cho biết nhiều nhân viên của công ty đến từ "những cộng đồng đã đấu tranh lâu dài để vượt qua những rào cản lịch sử để có cơ hội bình đẳng". Công ty viết "các cộng đồng da màu phải chịu tác động của ô nhiễm không khí một cách không cân xứng".

Hồ sơ nộp lên chỉ vài ngày sau khi Musk tuyên bố rõ ràng trong một bài đăng trên mạng xã hội rằng ông không thể ủng hộ các ứng cử viên Dân chủ nữa. Ông viết rằng đảng Dân chủ là "đảng của sự chia rẽ và thù hận".

Trong những tuần mới đây, kể từ khi Phó Tổng thống Kamala Harris kế nhiệm ông Biden làm ứng cử viên của đảng này cho chiếc ghế ở Nhà Trắng, Musk đã bày tỏ rõ sự không hài lòng của mình đối với nỗ lực của bà. Tuần trước, sau khi một người dùng X đăng một đoạn video tổng hợp cảnh Harris nói về "công bằng" và "bình đẳng", Musk đã có phản ứng trái chiều.

Lê Vũ