Đột phá theo Nghị quyết 57: Giải pháp tận dụng nguồn chất xám

Giáo sư Nguyễn Xuân Huấn, Chủ tịch VIS, phát biểu tại hội nghị thường niên 2025 của Hội tại thành phố Coventry (Anh). Ảnh: Phong Hà/PV TTXVN tại Anh

Đây là nhận định của Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Huấn, chuyên ngành kỹ thuật truyền thông số tại Đại học Middlesex (Anh) và Chủ tịch Hội trí thức Việt Nam tại Anh và Ireland (VIS), trong cuộc trao đổi mới đây với phóng viên TTXVN tại Anh.

Theo Giáo sư Nguyễn Xuân Huấn, việc chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học và không truy cứu trách nhiệm đối với thiệt hại kinh tế trong thử nghiệm khoa học là điểm mới tích cực của Nghị quyết 57, giúp giải tỏa áp lực tâm lý cho các nhà khoa học, tạo điều kiện để họ thực sự yên tâm nghiên cứu, cống hiến sức sáng tạo. Ông cũng đánh giá cao quyết tâm xóa bỏ mọi rào cản, cải cách cơ chế quản lý tài chính trong thực hiện nhiệm vụ khoa học, đơn giản hóa thủ tục hành chính và giao quyền tự chủ sử dụng kinh phí nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ. Theo ông, bước đột phá giải quyết bất cập về thủ tục hành chính và cơ chế giải ngân dự án nghiên cứu khoa học đóng vai trò quyết định trong việc thúc đẩy hoạt động nghiên cứu, đổi mới sáng tạo.

Đánh giá các mục tiêu và tầm nhìn đề ra trong Nghị quyết 57, Giáo sư Nguyễn Xuân Huấn thừa nhận mục tiêu đưa Việt Nam vươn lên nhóm dẫn đầu Đông Nam Á về trí tuệ nhân tạo (AI) và công nghệ số trong vòng 5 năm tới là khá tham vọng. Tuy nhiên, ông ủng hộ việc đặt mục tiêu cao như chính tinh thần của Nghị quyết, chấp nhận rủi ro và đầu tư mạo hiểm trong nghiên cứu khoa học và nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đồng lòng, thống nhất trong tổ chức thực hiện.

Bàn về những lĩnh vực tiềm năng có thể phát triển, Giáo sư Nguyễn Xuân Huấn cho rằng Việt Nam có thế mạnh ở nguồn nhân lực khoa học cơ bản và tin học, vì vậy bên cạnh các ngành như bán dẫn, AI, Việt Nam có thể vươn lên bứt phá bằng cách đầu tư phát triển các ngành tiềm năng và vẫn còn mới mẻ như máy tính lượng tử - một lĩnh vực phù hợp với thế mạnh nghiên cứu cơ bản của Việt Nam. Ngoài ra, y học và năng lượng tái tạo cũng là các lĩnh vực tiềm năng có thể tạo đột phá nếu được đầu tư bài bản.

Về kinh nghiệm phát triển khoa học công nghệ ở Anh, Giáo sư Nguyễn Xuân Huấn cho biết chính phủ chú trọng nghiên cứu khoa học và hằng năm dành ngân sách đáng kể cho hoạt động này. Chính phủ cũng đặc biệt coi trọng việc ứng dụng kết quả nghiên cứu khoa học, vì vậy, luôn ưu tiên liên kết các trường đại học và doanh nghiệp thông qua việc cấp ngân sách cho các dự án nghiên cứu, có sự tham gia của các doanh nghiệp, nơi có thể đồng tài trợ nghiên cứu và ứng dụng kết quả.

Giáo sư Nguyễn Xuân Huấn cho rằng Việt Nam cần ban hành chính sách, cơ chế cụ thể và xây dựng chương trình quốc gia nhằm khuyến khích hợp tác giữa các trường đại học và doanh nghiệp để thương mại hóa các kết quả nghiên cứu, đồng thời có chính sách khuyến khích các doanh nghiệp tư nhân có năng lực tham gia các dự án nghiên cứu khoa học. Ông cho rằng đây là nguồn lực tiềm năng để thúc đẩy phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Giáo sư Nguyễn Xuân Huấn chia sẻ tại Anh, các doanh nghiệp đủ năng lực, điều kiện, bất kể nhà nước hay tư nhân, đều có thể tiếp cận nguồn tài trợ dành cho nghiên cứu khoa học.

Về phát triển nguồn nhân lực khoa học công nghệ, Giáo sư Nguyễn Xuân Huấn cho hay ở các nước phát triển, số sinh viên theo học các ngành kỹ thuật không cao như ở Việt Nam. Theo ông, đây là lợi thế Việt Nam cần tận dụng và tập trung đầu tư phát triển nguồn nhân lực này để có lực lượng lao động công nghệ cao, có năng lực cạnh tranh quốc tế trong vòng 10-20 năm tới.

Bàn về các giải pháp tận dụng nguồn chất xám từ cộng đồng khoa học Việt Nam ở nước ngoài, Giáo sư Nguyễn Xuân Huấn cho hay cộng đồng trí thức Việt Nam ở nước ngoài luôn hướng về quê hương và mong muốn đóng góp cho đất nước. Tuy nhiên, cần có những chính sách, cơ chế đãi ngộ cụ thể và thủ tục thông thoáng để các nhà khoa học Việt kiều có thể đóng góp hiệu quả vào công cuộc xây dựng, phát triển đất nước.

Giáo sư Nguyễn Xuân Huấn đề xuất áp dụng hình thức giáo sư thỉnh giảng, mời chuyên gia Việt kiều tham gia tư vấn các dự án cụ thể, cũng như tận dụng mạng lưới chuyên môn trong các lĩnh vực khác nhau của cộng đồng trí thức Việt Nam ở nước ngoài để phát triển các dự án hợp tác quốc tế về khoa học công nghệ và chuyển đổi số.

Giáo sư Nguyễn Xuân Huấn tốt nghiệp Đại học Bách Khoa Hà Nội, chuyên ngành Kỹ thuật điện và viễn thông và lấy bằng Tiến sĩ Kỹ thuật điện tại Đại học New South Wales, Australia. Ông giảng dạy và nghiên cứu tại Đại học Middlesex từ năm 2016, hiện là Trưởng nhóm nghiên cứu công nghệ 5G/6G và IoT (Internet of Things) của trường và là Giám đốc Trung tâm nghiên cứu bản sao số London (London Digital Twin Research Centre) - một trong những trung tâm đầu tiên của Anh về lĩnh vực chuyển đổi số mới này.

Minh Hợp - Phong Hà (TTXVN)