Drone đánh chặn Ukraine 400 km/giờ và cuộc đua UAV

Drone đánh chặn cỡ nhỏ của Ukraine vừa đạt tốc độ 400 km/giờ, nhanh hơn cả xe đua Công thức 1, theo Phó thủ tướng thứ nhất kiêm Bộ trưởng Chuyển đổi số Ukraine Mykhailo Fedorov. Thành tựu này diễn ra trong bối cảnh hai bên đồng thời đẩy mạnh phát triển drone cảm tử, drone đánh chặn và công nghệ tác chiến điện tử.

Drone đánh chặn Ukraine chạm mốc 400 km/giờ

Ông Mykhailo Fedorov cho biết tốc độ 400 km/giờ là thành tích của một loại drone đánh chặn được trang bị động cơ do Motor-G sản xuất, thuộc nền tảng đổi mới quốc phòng Brave1UA. Ông công bố thông tin này trong một bài đăng trên mạng xã hội X.

Với vận tốc như vậy, drone đánh chặn của Ukraine có thể vượt qua kỷ lục tốc độ chính thức trong cuộc đua xe Công thức 1, do tay đua Valtteri Bottas thiết lập năm 2016 ở mức 372,3 km/giờ. Tốc độ 400 km/giờ cũng tiệm cận các đoàn tàu cao tốc nhanh nhất thế giới, như tàu Maglev Thượng Hải từng đạt 450 km/giờ trong thử nghiệm, dù khi vận hành thương mại chỉ khoảng 300 km/giờ.

Brave1UA là nền tảng tập trung phát triển và thúc đẩy các công nghệ quân sự tiên tiến cho Ukraine, từ drone, tên lửa đến các thiết bị quốc phòng khác, với mục tiêu tăng khả năng tự chủ và hiệu quả chiến đấu. Trong đó, Motor-G đảm nhiệm vai trò cung cấp động cơ cho các hệ thống drone.

Theo mô tả, drone đánh chặn tốc độ cao của Ukraine sử dụng động cơ cánh quạt, không phải động cơ phản lực hay các hệ thống đốt cháy mạnh như trên nhiều phương tiện tốc độ lớn khác. Các nhà sản xuất Ukraine thường bán loại drone đánh chặn này với giá dưới 6.000 USD mỗi chiếc.

Ông Mykhailo Fedorov cho biết cách đây hai năm, việc sản xuất động cơ drone trong nước “dường như là điều không thể”, nhưng hiện Motor-G đang sản xuất khoảng 100.000 động cơ mỗi tháng. Ông nhấn mạnh ngày càng nhiều drone của Ukraine đang bay với động cơ sản xuất trong nước.

Ông Mykhailo Fedorov cho biết drone đánh chặn nhỏ của Ukraine gần đây đã đạt tốc độ 400 km/giờ - Ảnh: Getty Images

Trước đó bốn tháng, một mẫu drone đánh chặn khác của Ukraine cũng gây chú ý khi đạt tốc độ 314 km/giờ. Việc liên tiếp nâng tốc độ cho thấy ngành công nghiệp quốc phòng nước này đang chuyển đổi nhanh chóng, biến các drone vốn đơn giản thành phương tiện chiến đấu trên không vừa nhanh vừa rẻ trên chiến trường.

Ukraine đồng thời tăng tham vọng xuất khẩu công nghệ quân sự, khẳng định tên lửa, drone và hệ thống phòng không do nước này sản xuất đã được thử nghiệm thực tế trong xung đột với Nga.

Vai trò chiến thuật: săn Shahed và giảm tải phòng không

Ukraine đặc biệt chú trọng tăng tốc cho drone đánh chặn vì Nga đang phát triển nhiều phiên bản Shahed khác nhau. Shahed là dòng drone cảm tử tầm xa do Iran thiết kế, nổi bật là Shahed-136 và Shahed-131, được Nga sử dụng rộng rãi tại Ukraine.

Shahed còn được xem là đạn tuần kích, có thể bay lượn một thời gian trên không trước khi lao xuống mục tiêu và phát nổ. Dù tốc độ thấp hơn tên lửa hành trình hay tên lửa đạn đạo, các drone này có chi phí rẻ, cho phép Nga sử dụng với số lượng lớn trong các đợt oanh tạc ban đêm, kết hợp cùng đạn dẫn đường chính xác.

Nga hiện sản xuất Geran, phiên bản Shahed trong nước, với quy mô lớn. Các mẫu Shahed phổ biến nhất bay ở tốc độ khoảng 185 - 290 km/giờ và thường được phóng với mật độ dày để áp đảo hệ thống phòng không Ukraine. Chiến thuật “bão drone” này tạo ra nhu cầu bức thiết buộc Ukraine phải tìm giải pháp đối phó chi phí thấp.

Drone đánh chặn được thiết kế để săn Shahed trong môi trường đó. Với chi phí tương đối rẻ nhưng mang đầu đạn nổ có thể gây phá hủy lớn nếu lao trúng mục tiêu, chúng giúp giảm gánh nặng cho các hệ thống phòng không đắt tiền hơn. Ukraine đang sản xuất hàng trăm drone đánh chặn mỗi ngày, biến chúng thành một tầng phòng không quan trọng.

Trong khi đó, quân đội NATO và một số công ty phương Tây nhìn nhận công nghệ drone đánh chặn là lĩnh vực tiềm năng để đầu tư, do đã được kiểm chứng trên chiến trường Ukraine.

Cuộc đua tốc độ và sự thích ứng của Shahed

Song song với nỗ lực của Ukraine, Nga đang thử nghiệm các lô nhỏ Shahed mới dùng động cơ phản lực, được cho là có thể đạt tốc độ khoảng 370 km/giờ. Trước đây, Ukraine lo ngại Shahed sẽ bay quá nhanh để drone đánh chặn có thể đuổi kịp.

Tuy nhiên, các báo cáo gần đây và hình ảnh từ chiến trường cho thấy Ukraine đã thu hẹp khoảng cách tốc độ. Cuối tháng 11, xuất hiện một video ghi lại cảnh một chiếc Shahed bị drone đánh chặn Ukraine tiếp cận từ phía sau, cho thấy khả năng đeo bám mục tiêu ở tốc độ cao.

Để đối phó, Nga bắt đầu lắp camera phía sau cho một số drone kiểu Shahed, giúp người điều khiển quan sát được drone đánh chặn đang áp sát từ phía sau và thực hiện động tác né tránh. Thiếu tá Yurii Myronenko, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Ukraine phụ trách đổi mới, cho biết Nga liên tục thử nghiệm vũ khí tấn công tầm xa mới, bao gồm các bản nâng cấp của Shahed và những mẫu mới.

Ông cho hay một số Shahed đã được trang bị camera phía sau để phát hiện và phản ứng trước drone đánh chặn của Ukraine. Quân đội Ukraine trước đó cũng từng phát hiện camera hướng ra phía sau trên các drone trinh sát và drone mồi nhử của Nga.

Nga lắp camera cho Shahed để có thể quan sát thấy drone đánh chặn từ phía sau - Ảnh: X

Theo Yurii Myronenko, những diễn biến này phản ánh việc Nga tiếp tục thích ứng với một trong các công cụ phòng không mới và được chú ý nhất của Ukraine là drone đánh chặn.

Drone cáp quang miễn nhiễm tác chiến điện tử

Bên cạnh Shahed, Ukraine còn phải đối mặt với một mối đe dọa mới từ drone FPV điều khiển qua cáp quang. Hồi tháng 11, ông Mykhailo Fedorov nói với trang Insider rằng Nga đang triển khai các drone loại này với tầm hoạt động lên tới 50 km, vượt xa hầu hết drone cáp quang từng được ghi nhận trên chiến trường.

Theo ông, đây là loại drone FPV giá chỉ vài trăm USD nhưng có thể mang lượng thuốc nổ đủ để phá hủy xe tăng trị giá hàng triệu USD. Fedorov đánh giá sự phát triển này “ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thống hậu cần” của Ukraine.

Trước đây, phi công drone FPV chủ yếu dùng liên kết vô tuyến để điều khiển. Khi tác chiến điện tử ngày càng phổ biến, tín hiệu vô tuyến bị gây nhiễu dày đặc trên chiến trường, làm suy giảm hiệu quả điều khiển. Drone cáp quang khắc phục bằng cách sử dụng cuộn dây cáp mảnh, dài để duy trì kết nối ổn định với người điều khiển, gần như miễn nhiễm với biện pháp gây nhiễu vô tuyến.

Theo mô tả, cách đối phó hiệu quả nhất hiện nay với drone cáp quang trong tầm gần thường là dùng súng bộ binh, như súng ngắn. Tuy nhiên, điều này đòi hỏi binh sĩ phải phát hiện sớm mục tiêu, phản ứng nhanh, ngắm bắn chính xác và phần nào phụ thuộc vào may mắn.

Ông Mykhailo Fedorov nhận định drone cáp quang miễn nhiễm tác chiến điện tử là mối đe dọa rất lớn đối với hậu cần và binh sĩ. Ở một số khu vực tiền tuyến, drone là mối nguy lớn tới mức binh sĩ Ukraine phải phủ lưới ngụy trang lên các tuyến đường tiếp tế để bảo vệ xe khỏi các đòn tấn công từ trên không.

Bối cảnh tác chiến điện tử trên chiến trường drone

Tác chiến điện tử được mô tả là việc sử dụng năng lượng điện từ như sóng vô tuyến, radar, tín hiệu liên lạc để tấn công, phòng thủ hoặc giành ưu thế trên chiến trường. Mục tiêu là làm gián đoạn, đánh lừa, vô hiệu hóa hoặc kiểm soát hệ thống điện tử của đối phương, đồng thời bảo vệ hệ thống của mình.

Trong thực tế, tác chiến điện tử gồm ba nhóm hoạt động chính: gây nhiễu và phá sóng liên lạc, radar của đối phương; thu thập và đánh chặn tín hiệu để do thám, định vị; bảo vệ hệ thống thông tin và radar của mình khỏi các đòn tấn công điện từ. Một ví dụ là sử dụng thiết bị gây nhiễu để làm drone mất kết nối với người điều khiển hoặc chặn radar khiến máy bay đối phương khó định hướng trước khi bị tấn công.

Trong môi trường như vậy, cuộc đối đầu giữa drone đánh chặn tốc độ cao của Ukraine, Shahed và drone cáp quang của Nga cho thấy chiến tranh hiện đại đang trở thành cuộc chạy đua liên tục giữa tốc độ, chi phí, khả năng sống sót trước tác chiến điện tử và tốc độ thích ứng công nghệ của mỗi bên.

Tuệ Nhân