Patriot Mỹ nâng cấp khả năng bắn ngược, phủ 360 độ

Lục quân Hoa Kỳ đang phát triển một biến thể mới của tổ hợp tên lửa phòng không tầm xa MIM-104 Patriot, lần đầu tiên bổ sung khả năng tấn công các mục tiêu nằm phía sau bệ phóng. Tính năng “bắn ngược” này được kỳ vọng sẽ giúp Patriot bao phủ mục tiêu ở mọi hướng, thu hẹp khoảng cách so với các hệ thống phòng không 360 độ của Nga, Trung Quốc và Triều Tiên.

Từ góc bắn 120 độ đến yêu cầu bao phủ 360 độ

Trong cấu hình hiện tại, các bệ phóng Patriot chỉ bao quát góc bắn khoảng 120 độ phía trước. Để đối phó với các mục tiêu xuất hiện từ hướng khác, bệ phóng phải xoay cơ học, tạo ra độ trễ trong các kịch bản đánh chặn phức tạp và đa hướng. Đây là điểm thua kém rõ rệt so với các hệ thống phòng không có khả năng bao phủ 360 độ vốn đã được nhiều nước triển khai.

Việc thiếu khả năng “bắn ngược” khiến Patriot dễ rơi vào thế bất lợi trước các loại tên lửa đạn đạo và hành trình có thể bay vượt qua trận địa, sau đó tiếp tục cơ động để tấn công từ hướng không nằm trong trường bắn trực tiếp của bệ phóng.

Biến thể Patriot mới và tên lửa đánh chặn “bắn ngược qua vai”

Theo Lục quân Hoa Kỳ, bước tiến mới sẽ được hiện thực hóa bằng cách phát triển song song một thế hệ bệ phóng mới và tên lửa đánh chặn mới. Mục tiêu là cho phép hệ thống khai hỏa vào các mối đe dọa từ phía sau, bao gồm cả tên lửa đạn đạo hoặc tên lửa hành trình đã bay vượt qua trận địa.

Trong buổi thảo luận về năng lực hiện tại và tương lai của Patriot với Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth, Trung tá Steven Moebes – Giám đốc Sản phẩm phụ trách Hệ thống Đánh chặn Tầng thấp – cho biết bệ phóng M903 hiện nay vẫn phải xoay để tìm mục tiêu. Ông đồng thời thông báo Lục quân sẽ khởi động một chương trình tên lửa đánh chặn mới ngay trong năm nay, với tầm bắn xa hơn và trần bay cao hơn.

Trung tá Moebes giải thích rằng các mô phỏng kỹ thuật số cho thấy với loại tên lửa mới, Patriot sẽ có khả năng thực hiện “cú bắn ngược qua vai”: tên lửa có đủ động năng để phóng lên, sau đó quay trở lại đánh chặn mục tiêu phía sau lưng bệ phóng.

Áp lực từ tên lửa cơ động của Nga, Trung Quốc, Triều Tiên

Một yếu tố được đánh giá là then chốt thúc đẩy hướng đi mới cho Patriot xuất phát từ năng lực ngày càng tăng của các loại tên lửa đạn đạo và hành trình trong tay các đối thủ tiềm tàng của Hoa Kỳ. Các loại vũ khí này có khả năng cơ động trên quỹ đạo bay, cho phép tiếp cận mục tiêu từ những hướng bất ngờ và khai thác tối đa các “khoảng trống” trong vùng bao phủ của hệ thống phòng không.

Lực lượng Vũ trang Nga được xác nhận đã sử dụng rộng rãi hệ thống tên lửa đạn đạo Iskander-M với khả năng cơ động để tấn công các tổ hợp Patriot của Quân đội Ukraine từ đầu năm 2024. Một phiên bản phóng từ trên không của Iskander-M là hệ thống Kinzhal cũng được ghi nhận tham gia các cuộc tập kích tương tự.

Các nguồn tin từ Ukraine và phương Tây nhiều lần nhấn mạnh những hạn chế nghiêm trọng của Patriot trước các đòn tập kích tên lửa của Nga. Điều này được đánh giá là mang lại hệ quả chiến lược đối với Hoa Kỳ và các đối tác, trong bối cảnh Trung Quốc và Triều Tiên đều sở hữu các loại tên lửa chiến thuật được mô tả là thậm chí còn tiên tiến hơn Nga.

S-300 và công nghệ phóng lạnh 360 độ

Hệ thống S-300 của Liên Xô, đưa vào biên chế từ năm 1978, được nêu như ví dụ điển hình về năng lực tấn công mục tiêu 360 độ quanh bệ phóng. S-300 tiên phong sử dụng công nghệ “phóng lạnh”, tức tên lửa được đẩy khỏi ống phóng trước khi động cơ chính hoạt động, cho phép triển khai theo cấu hình thẳng đứng và linh hoạt hướng đánh chặn.

Các thế hệ kế tiếp như S-400 của Nga, HQ-9B của Trung Quốc, hay Pongae-5 và Pyongae-6 của Triều Tiên đều được mô tả là có khả năng thực hiện các “cú bắn ngược” tương tự, tạo nên vùng tác chiến bao trùm quanh trận địa. Đây là chuẩn mực mà Patriot cho đến nay chưa đạt được do hạn chế về góc bắn.

Thay đổi cấu trúc bệ phóng Patriot trong tương lai

Theo định hướng được Lục quân Hoa Kỳ nêu ra, biến thể mới của Patriot được kỳ vọng sẽ lấp đầy khoảng trống hiệu suất tồn tại từ lâu. Trong khi các bệ phóng Patriot hiện nay phóng tên lửa theo góc nghiêng, các bệ phóng tương lai dự kiến sẽ áp dụng phương thức phóng lạnh và thẳng đứng, tương tự cách bố trí của nhiều hệ thống phòng không Nga, Trung Quốc và Triều Tiên.

Sự chuyển đổi này không chỉ nhằm mở rộng vùng bao phủ lên 360 độ mà còn kéo theo thay đổi lớn về mặt thiết kế. Bệ phóng Patriot tương lai được dự đoán sẽ có diện mạo khác biệt rõ rệt so với các biến thể đã đi vào sử dụng từ những năm 1980, cho phép tối ưu hóa hơn cho các kịch bản đánh chặn mục tiêu cơ động, đa hướng.

Ý nghĩa về mặt kỹ thuật và tác chiến

Việc bổ sung khả năng “bắn ngược” cho Patriot, nếu được triển khai đúng như các mô phỏng kỹ thuật số hiện tại, sẽ tăng đáng kể linh hoạt tác chiến cho các đơn vị phòng không trang bị hệ thống này. Trong bối cảnh tên lửa đạn đạo và hành trình hiện đại có thể cơ động để tránh vùng hỏa lực dày đặc, việc bị giới hạn ở một góc bắn 120 độ là bất lợi rõ ràng.

Nâng cấp bệ phóng sang cấu hình phóng lạnh thẳng đứng, kết hợp tên lửa đánh chặn tầm xa hơn và trần bay cao hơn, cho thấy Patriot đang được điều chỉnh để thích ứng với các mối đe dọa thế hệ mới. Đồng thời, điều này cũng thu hẹp khoảng cách về mặt kỹ thuật giữa Patriot với các hệ thống đã sở hữu khả năng tấn công 360 độ như S-300, S-400, HQ-9B, Pongae-5 và Pyongae-6.

Trong tương lai, hiệu quả thực tế của biến thể Patriot mới sẽ phụ thuộc vào mức độ hiện thực hóa các thông số được mô phỏng và khả năng tích hợp vào mạng lưới phòng không hiện có. Tuy nhiên, từ góc độ kỹ thuật thuần túy, đây là bước điều chỉnh lớn nhằm đưa Patriot hòa nhập với xu thế thiết kế hệ thống phòng không hiện đại.

Tuệ Nhân