Dự án Luật Đầu tư (sửa đổi) cần được thiết kế lại để giảm chi phí - tăng hiệu quả

Để Luật Đầu tư (sửa đổi) thật sự trở thành đạo luật kiến tạo phát triển theo đúng tinh thần Nghị quyết số 66-NQ/TW (về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới) và các nghị quyết gần đây của Bộ Chính trị, đại biểu (ĐB) Lê Hoàng Anh (thành viên đoàn ĐBQH tỉnh Gia Lai) nêu ý kiến về 3 vấn đề then chốt cần tiếp tục được tháo gỡ, hoàn thiện.

Theo ĐB Lê Hoàng Anh, không phải bỏ hay giữ thủ tục, mà là thiết kế lại để giảm chi phí - tăng hiệu quả - quản trị theo rủi ro, nhưng vẫn bảo đảm quốc phòng, an ninh và phát triển bền vững. Ảnh: Đoàn ĐBQH tỉnh

Vấn đề thứ nhất là cơ chế chấp thuận chủ trương đầu tư. Cơ chế này là “cửa vào đầu tiên” của mọi dòng vốn, quyết định chi phí, tốc độ và khả năng dự liệu của doanh nghiệp. Sửa Điều 24 (Dự án thuộc diện chấp thuận chủ trương đầu tư) phải dựa trên 3 trụ cột: giữ có chọn lọc - bỏ có nguyên tắc - thiết kế theo rủi ro.

Liên quan đến vấn đề này, ĐB Lê Hoàng Anh có 5 đề nghị.

Một là, giữ nguyên 8 trường hợp rủi ro cực cao liên quan quốc phòng, an ninh, bảo vệ người dân.

Hai là, phải chấm dứt cơ chế “một kích cỡ cho tất cả”. Hiện Điều 25 (Thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư) áp dụng cùng một thủ tục cho các dự án rủi ro hoàn toàn khác nhau. Các dự án rủi ro thấp bị kéo dài 3-6 tháng không cần thiết, trong khi dự án rủi ro cao lại thiếu cơ chế giám sát tăng cường. Ví dụ, nhà máy điện hạt nhân (rủi ro cực lớn) lại trải qua quy trình chấp thuận giống như một dự án nhà ở 5 ha (rủi ro thấp), có thể khắc phục nếu sai sót về quy hoạch. Trên thế giới nhiều quốc gia như Singapore, Hàn Quốc… đã chuyển sang quản trị theo rủi ro. Dự thảo lần này cần đi đúng hướng đó.

Ba là, tinh gọn danh mục 21 khoản xuống còn 18 khoản, bằng cách điều chỉnh 10 khoản, loại bỏ quy định trùng lặp với luật chuyên ngành, tránh “tiền kiểm chồng tiền kiểm”. Ví dụ, hãng hàng không đã được quản lý chặt trong Luật Hàng không và tiêu chuẩn ICAO; cảng biển loại I, nhà ga hàng hóa đã được kiểm soát đầy đủ bởi Luật Hàng hải và Luật Hàng không. ĐB Hoàng Anh kiến nghị bỏ khỏi Điều 25 để đúng nguyên tắc “một việc - một lần - một cơ quan”.

Bốn là, cần cơ chế linh hoạt cho các dự án chiến lược như bán dẫn, trung tâm dữ liệu, hạ tầng số, năng lượng tái tạo mới. Đề nghị giảm ngưỡng đất - dân số 50% cho các dự án thuộc Danh mục dự án ưu tiên quốc gia, nhưng ràng buộc điều kiện chặt về tài chính, môi trường, năng lực giải ngân.

Năm là, sửa Điều 25 để xác lập thời hạn xử lý hồ sơ (30 ngày đối với thẩm quyền của cấp tỉnh, 45 ngày đối với Thủ tướng,60 ngày đối với Chính phủ), quá hạn coi như chấp thuận, chỉ được gia hạn một lần.

Đồng thời sửa Điều 47 (Chế độ báo cáo hoạt động đầu tư tại Việt Nam) để Hệ thống thông tin quốc gia về đầu tư trở thành nền tảng điện tử toàn trình, công khai tiến độ, điều kiện, lý do từ chối và kết quả hậu kiểm; tích hợp với cổng đăng ký doanh nghiệp để tiết kiệm ngân sách và nâng cao minh bạch; quy định chuyển tiếp trong thời gian hoàn thành hệ thống. Điều này cũng phù hợp với cam kết của Thủ tướng với Hiệp hội Bán dẫn quốc tế về Cổng thông tin đầu tư quốc gia một cửa.

Theo ĐB Hoàng Anh, với vấn đề thứ nhất, không phải bỏ hay giữ thủ tục, mà là thiết kế lại để giảm chi phí - tăng hiệu quả - quản trị theo rủi ro, nhưng vẫn bảo đảm quốc phòng, an ninh và phát triển bền vững.

Vấn đề thứ hai là ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. ĐB Lê Hoàng Anh hoàn toàn đồng tình với việc Chính phủ mạnh dạn bãi bỏ nhiều ngành, nghề không còn phù hợp, đúng tinh thần Nghị quyết số 66-NQ/TW (về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới) và Nghị quyết 68-NQ/TW (về phát triển kinh tế tư nhân).

Tuy nhiên, qua rà soát Phụ lục IV, vẫn còn một số ngành, nghề chưa phù hợp với Điều 7 (Ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện). Vẫn còn một số nhóm ngành, nghề chủ yếu mang tính tiêu chuẩn, kỹ thuật sản phẩm, chưa thật sự cần thiết phải duy trì trong Luật Đầu tư hoặc không cần duy trì điều kiện ở cấp luật.

Do đó, ĐB Lê Hoàng Anh đề nghị tiếp tục rà soát, điều chỉnh 3 nhóm ngành nghề.

Thứ nhất, nhóm kinh doanh thực phẩm đang bao trùm quá rộng, thực chất là tiêu chuẩn, quy chuẩn an toàn thực phẩm đã được luật chuyên ngành quy định chi tiết. Đề nghị thu hẹp phạm vi ở cấp luật, chỉ giữ các khâu có rủi ro rất cao; toàn bộ điều kiện kỹ thuật chuyển xuống nghị định và quy chuẩn kỹ thuật quốc gia để bảo đảm linh hoạt và cập nhật theo thực tiễn.

Cùng với đó, đối với nhóm thương mại điện tử, không nên bao trùm logistics, thanh toán nền tảng nhỏ; chỉ giữ đối với nền tảng quy mô lớn có dữ liệu người tiêu dùng.

Thứ hai, nhóm thức ăn chăn nuôi, thủy sản, sản phẩm xử lý môi trường nuôi trồng, cùng thuốc bảo vệ thực vật, thuốc thú y, dịch vụ khảo nghiệm - thử nghiệm là các hoạt động thuần túy về chất lượng, an toàn kỹ thuật. Rủi ro được kiểm soát hiệu quả thông qua cơ chế đăng ký lưu hành, kiểm nghiệm, kiểm dịch và quy chuẩn kỹ thuật.

Do vậy, không cần duy trì là ngành, nghề có điều kiện ở cấp luật, thay vào đó hãy để luật chuyên ngành hoặc nghị định quy định chi tiết điều kiện kỹ thuật, cơ chế hậu kiểm và chế tài xử lý vi phạm.

Thứ ba, nhóm dịch vụ xây dựng, thử nghiệm, đánh giá sự phù hợp thực chất là yêu cầu về năng lực chuyên môn, chứng chỉ hành nghề, không phải điều kiện kinh doanh theo nghĩa hạn chế quyền tự do đầu tư. Đề nghị để pháp luật chuyên ngành về xây dựng, đo lường, tiêu chuẩn - quy chuẩn quy định cụ thể tiêu chí năng lực, quy trình cấp - thu hồi chứng chỉ và tăng cường hậu kiểm.

Vấn đề thứ ba là chính sách ưu đãi đầu tư. ĐB Lê Hoàng Anh cho rằng Điều 14 (Ưu đãi đầu tư và hỗ trợ đầu tư) còn thiên về các dự án quy mô vốn lớn, nhiều lao động, trong khi Việt Nam đang cần thu hút các dự án công nghệ cao, bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, năng lượng xanh và kinh tế tuần hoàn.

“Ưu đãi phải chuyển từ quy mô sang chất lượng. Đề nghị bổ sung các tiêu chí định lượng: tỷ lệ đầu tư nghiên cứu và phát triển; tỷ lệ sử dụng năng lượng tái tạo; mức phát thải carbon; tỷ lệ lao động chất lượng cao. Và khi giao Thủ tướng quyết định “hình thức ưu đãi khác”, phải ràng buộc nguyên tắc: chỉ áp dụng cho dự án có tác động lan tỏa về công nghệ, đổi mới sáng tạo hoặc chuyển đổi xanh; công khai, minh bạch, phù hợp với cam kết quốc tế”-ĐB Hoàng Anh nhấn mạnh.

MAI LÂM