Dự án Luật Đầu tư (sửa đổi): Rà soát kỹ nguyên tắc cắt giảm ngành, nghề kinh doanh có điều kiện

Tiếp tục Kỳ họp thứ Mười, chiều 11/11, Quốc hội thảo luận ở Tổ về: Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo; Dự án Luật Đầu tư (sửa đổi) và Dự án Luật Phòng, chống ma túy (sửa đổi).

Cân nhắc quy định phân cấp với dự án có cơ chế đặc thù

Thảo luận dự án Luật Đầu tư (sửa đổi), các đại biểu Tổ 4 (gồm Đoàn ĐBQH các tỉnh: Khánh Hòa, Lai Châu và Lào Cai) cơ bản tán thành với sự cần thiết sửa đổi Luật cũng như Tờ trình của Chính phủ, Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Tài chính.

Theo ĐBQH Nguyễn Hữu Toàn (Lai Châu), việc sửa đổi Luật Đầu tư có ý nghĩa rất quan trọng để tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, huy động các nguồn lực ngoài ngân sách cho phát triển kinh tế đất nước.

ĐBQH Nguyễn Hữu Toàn (Lai Châu) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Góp ý cụ thể, đại biểu Nguyễn Hữu Toàn cho biết, dự thảo Luật đã thu hẹp và làm rõ phạm vi các dự án thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư đối với các lĩnh vực quan trọng như cảng biển, sân bay, các vấn đề ảnh hưởng quốc phòng, an ninh. Điều này cần thiết để tạo điều kiện cho nhà đầu tư.

Tuy nhiên, theo đại biểu, cần quy định rõ lĩnh vực nào phải thực hiện chấp thuận chủ trương đầu tư; nội dung của chấp thuận chủ trương đầu tư cũng cần gọn lại; và dùng phương pháp loại trừ. Như thế mới bảo đảm tuổi thọ của Luật lâu dài, tạo thuận lợi cho nhà đầu tư.

Liên quan đến phân cấp, phân quyền, dự thảo Luật đã đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, như dự án trước đây thuộc thẩm quyền của Quốc hội thì nay phân cấp, phân quyền cho Thủ tướng Chính phủ, hay các dự án trước thuộc thẩm quyền của Thủ tướng thì nay đề xuất phân cấp cho Chủ tịch UBND cấp tỉnh…

Các đại biểu tham gia thảo luận ở Tổ 4 chiều 11/11

“Quy định như vậy phù hợp với yêu cầu quản lý về đầu tư hiện nay”, đại biểu nhấn mạnh.

Khoản 21, Điều 25 dự thảo Luật quy định dự án phải thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư bao gồm: dự án đầu tư có yêu cầu áp dụng cơ chế, chính sách đặc thù, khác với quy định của luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Khoản 1, Điều 26 dự thảo Luật quy định: Chính phủ chấp thuận chủ trương đầu tư đối với dự án đầu tư có yêu cầu cơ chế, chính sách đặc thù, khác với quy định của luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội theo quy định tại khoản 21 Điều 25 của Luật này sau khi được Ủy ban Thường vụ Quốc hội đồng ý.

Đại biểu Nguyễn Hữu Toàn lưu ý, “cần cân nhắc hết sức thận trọng” về quy định này.

Đại biểu phân tích, cơ chế đặc thù là cơ chế vượt quá quy định của pháp luật, mà thẩm quyền quyết định luật là của Quốc hội. Do vậy, những dự án có cơ chế, chính sách đặc thù vẫn phải thuộc về thẩm quyền của Quốc hội, song nội dung thực hiện có thể đơn giản.

Theo đó, chỉ báo cáo Quốc hội xem xét, cho ý kiến về chính sách đặc thù với dự án đó, chứ không quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư. Sau khi Quốc hội chấp thuận về chính sách đặc thù, Thủ tướng có thể thực hiện quyền chấp thuận chủ trương đầu tư theo sự phân cấp.

Cũng liên quan tới vấn đề này, ĐBQH Sùng A Lềnh (Lào Cai) bổ sung, cụm từ “cơ chế, chính sách đặc thù” chưa có nội hàm pháp lý cụ thể, không xác định rõ ranh giới áp dụng, chủ thể đề xuất và thời hạn thực hiện.

ĐBQH Sùng A Lềnh (Lào Cai) phát biểu

Vì vậy, đại biểu đề nghị xem xét, bổ sung định nghĩa cụ thể tại Điều 3 (Giải thích từ ngữ), xác định rõ “cơ chế, chính sách đặc thù” trong Luật này là gì để có sự thống nhất trong việc xác định thẩm quyền và trách nhiệm trong triển khai thực hiện.

Bổ sung quy định về thẩm quyền sửa đổi phụ lục

Một điểm được nhiều đại biểu quan tâm là quy định về ngành nghề kinh doanh có điều kiện (Phụ lục IV kèm theo dự thảo Luật).

Đại biểu Nguyễn Hữu Toàn tán thành với việc phụ lục cắt giảm một số ngành nghề. Song, cần rà soát kỹ lưỡng về nguyên tắc cắt giảm ngành nghề kinh doanh có điều kiện, nhất là những vấn đề liên quan trực tiếp đến an toàn vệ sinh thực phẩm, sức khỏe con người. Ở các nước phát triển, những vấn đề này được quy định rất chặt chẽ.

Trong danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện, hiện đã bỏ ngành tư vấn thuế. Đại biểu Nguyễn Hữu Toàn đề nghị cần rà soát lại nội dung này.

Bởi qua nghiên cứu thực tiễn và thông lệ ở các nước phát triển, lĩnh vực tư vấn thuế là một trong những ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Khi bảo đảm được điều kiện kinh doanh chính là duy trì niềm tin, sự tín nhiệm của lĩnh vực hoạt động tư vấn đó, giúp các đối tượng nộp thuế, kê khai thuế bảo đảm thực hiện nghĩa vụ đối với Nhà nước.

Cơ bản đồng tình với định hướng cắt giảm ngành nghề kinh doanh có điều kiện, song theo đại biểu Sùng A Lềnh, quy định hiện nay chưa làm rõ hình thức thể hiện điều kiện (giấy phép, chứng chỉ, vốn pháp định, tiêu chuẩn năng lực…) và chưa có tiêu chí rủi ro công cộng làm căn cứ duy trì hoặc bãi bỏ điều kiện.

Do vậy, cần nghiên cứu bổ sung khoản quy định rõ hình thức thể hiện điều kiện đầu tư kinh doanh, đồng thời yêu cầu Chính phủ khi ban hành nghị định phải kèm theo báo cáo đánh giá tác động và mức độ rủi ro công cộng, bảo đảm tính khách quan, minh bạch khi rà soát, cắt giảm ngành nghề.

ĐBQH Lê Xuân Thân (Khánh Hòa) bổ sung, thời gian qua, việc sửa đổi phụ lục ngành nghề kinh doanh có điều kiện diễn ra liên tục để phù hợp thực tiễn.

ĐBQH Lê Xuân Thân (Khánh Hòa) phát biểu

Cho rằng đây là yếu tố “động”, không cố định, đại biểu đề nghị, để chấm dứt tình trạng phải sửa đổi luật để sửa đổi phụ lục, cần nghiên cứu để dự thảo Luật có câu: giao cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét theo đề nghị của Chính phủ để sửa đổi, bổ sung các phụ lục và báo cáo Quốc hội trong kỳ họp gần nhất. Điều này sẽ bảo đảm tính cơ động trong quản lý, thay vì muốn sửa đổi phụ lục phải chờ tới kỳ họp của Quốc hội để sửa đổi luật.

Có cơ chế đánh giá định kỳ

Liên quan quản lý hoạt động đầu tư ra nước ngoài, đại biểu Nguyễn Hữu Toàn cho rằng, có hai nội dung chủ yếu cần lưu ý. Một là quản lý dòng tiền ra nước ngoài, đặc biệt là ngoại hối. Hai là bí mật kinh doanh.

Từ kinh nghiệm một số nước, đại biểu đề xuất cần rà soát đối với lĩnh vực ngành nghề nào liên quan mặt hàng chiến lược, công nghệ chiến lược của quốc gia phải có sự chấp thuận chủ trương đầu tư trước khi đầu tư ra nước ngoài.

Đối với kiểm soát chuyển ngoại hối ra nước ngoài để đầu tư, có thể đơn giản hóa thủ tục hơn nhưng vẫn cần sự kiểm soát của Nhà nước, vì hiện nay việc cân đối cán cân thương mại với nước ngoài vẫn là vấn đề còn khó khăn, đại biểu Nguyễn Hữu Toàn gợi ý.

Các đại biểu Đoàn Lai Châu tham gia thảo luận ở Tổ 4

Dự thảo Luật quy định chính sách ưu đãi và hỗ trợ đầu tư đặc biệt (Điều 18), song đại biểu Sùng A Lềnh cho rằng, chưa có cơ chế đánh giá, giám sát và công khai hiệu quả thực hiện ưu đãi. Trong khi đó, thực tiễn cho thấy nhiều dự án được hưởng ưu đãi lớn nhưng không đạt mục tiêu cam kết về tiến độ, việc làm, chuyển giao công nghệ, hoặc hiệu quả lan tỏa.

Vì vậy, đại biểu đề nghị bổ sung thêm một khoản quy định về cơ chế đánh giá định kỳ hiệu quả của chính sách ưu đãi đầu tư. Trường hợp dự án không đạt mục tiêu, chậm triển khai hoặc vi phạm điều kiện ưu đãi, cơ quan có thẩm quyền quyết định thu hồi, điều chỉnh hoặc chấm dứt ưu đãi; kết quả đánh giá được công khai trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về đầu tư.

“Quy định này giúp tăng cường tính minh bạch, trách nhiệm giải trình, đồng thời bảo đảm nguồn lực ưu đãi được sử dụng hiệu quả, đúng mục tiêu chính sách”, đại biểu Sùng A Lềnh nhìn nhận.

Đan Thanh; Ảnh: Hồ Long