Dự án thủy điện quá 10 ha đất rừng cho 1 MW điện sẽ không được duyệt

Ngày 5/11, Quốc hội tiếp tục ngày làm việc thứ 3 và thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội, ngân sách nhà nước.

Trước đó, trong phiên làm việc chiều 4/11, Bộ trưởng Công Thương Trần Tuấn Anh đã giải trình việc việc phát triển thủy điện. Ông nhận định: "Chúng ta đang phụ thuộc rất nhiều vào năng lượng nhập khẩu, trong khi năng lượng sơ cấp đã gần hết. Năng lượng từ thủy điện là nguồn năng lượng rất quan trọng".

Về việc, thủy điện ảnh hưởng như thế nào đến lũ bão, ngập lụt, sạt lở, thậm chí là động đất, Bộ trưởng Tuấn Anh cho biết đã 2 lần tham gia cùng đoàn công tác tại Quảng Bình, Quảng Trị và đợt công tác mới đây tại Quảng Nam, Quảng Ngãi. Qua khảo sát thực tế và đánh giá của cơ quan chuyên môn, phải khẳng định sạt lở đất gắn chặt với yếu tố thời tiết. Lượng mưa ở một số tỉnh miền Trung rất lớn, thời gian lưu bão của cơn bão số 9 lại kéo dài, đã tác động đến cấu tạo địa chất, điều kiện đất đai, thổ nhưỡng của địa phương và gây ra sụt lở nghiêm trọng...

Những dự án thủy điện quá 10 ha đất rừng/ 1 MW điện sẽ không được duyệt

Trong phiên họp ngày 5/11, Đại biểu Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh có báo cáo bổ sung sau phiên thảo luận về vấn đề thủy điện và cấc vấn đề liên quan với môi trường. Trước đó, đại biểu Lưu Bình Nhưỡng có nêu lên đánh giá về các dự án thủy điện thì trên thực tế đều có hai mặt là tích cực và hạn chế. Theo đại biểu Trần Tuấn Anh, như đã báo cáo, chúng ta có những quy trình về pháp luật, pháp lý rát quang trọng và bài bản để quản lý các dự án đầu tư để đảm bảo hiệu quả của các dự án. Cụ thể, theo Luật đầu tư, chúng ta có báo cáo về kinh tế kỹ thuật và báo cáo đánh giá tác động môi trường. "Đây là những nhân tố cơ bản để giúp cấp có thẩm quyền đánh giá, xem dự án đó, cái nào là chủ đạo, có hiệu quả hay không, tác động tiêu cực còn có những gì", Bộ trưởng Công Thương nói. Không chỉ dừng ở đó, các dự án này phải thỏa mãn các điều kiện để hạn chế bớt tiêu cực, khai thác tốt những ưu thế cũng như lợi ích.

Về các vấn đề về quản lý đất, đặc biệt là sử dụng đất rừng tự nhiên, theo Bộ trưởng Bộ Công thương, trên thực tế, đối với các dự án thủy điện, có rất nhiều khâu quan trọng, đầu tiên là phải bổ sung quy hoạch. Khâu bổ sung quy hoạch xuất phát từ địa phương, địa phương phải căn cứ theo các Thông tư hướng dẫn. Ông Trần Tuấn Anh phát biểu: "Như Thông tư 43 của Bộ Công thương hướng dẫn về việc xem xét các dự án thủy điện để bổ sung quy hoạch, trong đó có nêu rõ tiêu chí để sử dụng đất là như thế nào; nếu vượt quá 10 ha đất cho 1 MW thì không được xem xét". Việc sử dụng đất rừng tự nhiên đã có hướng dẫn cụ thể thì không được xem xét.

Cũng theo Bộ trưởng, để bổ sung dự án thủy điện vào quy hoạch, Bộ sẽ phải làm thủ tịch xin ý kiến của rất nhiều bộ, ngành liên quan như Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Bộ Xây dựng, Bộ Công an,... để đảm bảo sự phù hợp với quy hoạch sử dụng đất cũng như mục tiêu, ưu tiên quy hoạch. Sau đó, quy trình đầu tư bao gồm các cấp có thẩm quyền phê duyệt dự án đầu tư rồi quản lý các dự án đầu tư. Căn cứ theo luật định, từ Luật đầu tư đến Luật Xây dựng và các luật khác, cơ quan chức năng từ Trung ương đến địa phương có trách nhiệm kiểm tra việc thực hiện đúng quy định của pháp luật.

Đại biểu nhấn mạnh: "Báo cáo đánh giá tác động môi trường dự án là một quyết định rất quan trọng, giúp các cấp thẩm quyền đầu tư thông qua, đảm bảo rằng những quy định của pháp luật nhất là liên quan đến môi trường được đảm bảo. Vì vậy tất cả những báo cáo đánh giá tác động của môi trường đều phải đăng công khai trên các trang điện tử, trang thông tin điện tử của cơ quan để thẩm định báo cáo về tác động của môi trường."

Cũng theo ông Trần Tuấn Anh, với những thủy điện nhỏ đã hết khấu hao, hết vòng đời của dự án, căn cứ Điều 118 và 127 bộ Luật Xây dựng cũng như điều khoản Nghị định 46 liên quan đến Luật Điện lực, các dự án này phải thực hiện các yêu cầu của luật định, trong đó có báo cáo về chất lượng hồ, đập, các hướng sử dụng hoặc phải tháo dỡ, trong đó có yêu cầu chủ đầu tư có trách nhiệm tháo dỡ và có phương án báo cáo các cấp có thẩm quyền.

Bên cạnh đó, về việc xử lý các tấm pin quang điện sau khi thủy điện hết giá trị sử dụng, theo quyết định của Thủ tướng tại phiên họp ngày 7/2/2020, Thủ tướng đã giao Bộ Khoa học và Công nghệ nghiên cứu, xây dựng quy chuẩn, tiêu chuẩn xây dựng hệ thống và phương án xử lý các tấm pin này sau khi dự án hết thời hạn. Còn theo luật định, các chủ đầu tư đều phải chịu trách nhiệm xử lý các tấm pin quang điện, trên thực tế chỉ khoảng 3% hóa chất của các tấm pin này là có tác động đến môi trường. Các nhà cung cấp các tấm pin quang điện đều có hợp đồng với các chủ đầu tư các dự án pin mặt trời, dự án điện mặt trời để thu hồi, xử lý các tấm pin này.

"Không nên vì lũ lụt mà đổ hết cho thủy điện"

Về vấn đề thủy điện, đại biểu Quốc hội đoàn Cà Mau Lê Thanh Vân nhận định, mặt tích cực của thủy điện là điều tiết lũ tốt, nhưng mặt trái là việc lạm dụng trong xây dựng, địa điểm và quy trình đầu tư thủy điện. Một số chủ đầu tư đã lạm dụng công trình để trục lợi thông qua phá rừng, lấy nguồn gỗ quý của rừng tự nhiên, đây là điều đáng lên án. Dù vậy, ông Vân cho rằng cần phải đánh giá khách quan, nhiều chiều, trong đó con người là chủ thể vi phạm pháp luật do lợi ích nhóm gây ra, "không nên vì lũ lụt mà đổ hết cho thủy điện".

Theo đại biểu tỉnh Khánh Hòa Đỗ Ngọc Thịnh, ông đồng tình với các giải pháp Bộ Công thương đang thực hiện và phải từng bước tháo gỡ những yếu tố tiêu cực, nâng cao hiệu quả sử dụng dự án. Ông phát biểu: "Tôi kiến nghị Bộ trưởng cũng nên lưu ý những tiêu cực ấy nên được kiểm soát một cách hiệu quả hơn".

Đại biểu Dương Trung Quốc cho rằng: "Việc xây dự án thủy điện phải có chế tài, Nhà nước phải nắm đằng chuôi. Còn nhiều doanh nghiệp tìm cách thoái thác, bỏ đi. Yếu tố lợi ích nhóm sẽ để lại nhiều tổn hại cho sau này". Ông đồng tình với việc doanh nghiệp tham gia xây dựng thủy điện phải đóng trước khoản tiền tương đương phí môi trường, để trong trường hợp dừng khai thác còn khắc phục. Tránh việc doanh nghiệp sẽ thoái thác khi dừng dự án rồi mới phải xử lý. Đại biểu cũng cho rằng, nếu chúng ta không nhìn nhận đúng về câu chuyện thủy điện thì sẽ để lại hậu quả nặng nề trong vài chục năm nữa.

Linh Chi